مرکز انجمنهای تخصصی

قسمت اول/

توپخانه یکی از قدیمی ترین سلاح های موجود در میدان نبرد است که برای سالهای طولانی در جنگهای مختلفی حضور داشته و توانسته است در بسیاری از مواقع نتایج جنگ ها را تغییر داده و به نوعی مسیر تاریخ را تغییر دهد. در هر حال مکانیزم های اصلی توپخانه در طی قرون اخیر تغییر آنچنانی نداشته است و بر اساس یک سری قوانین کلی عمل می کرده است. اما در چند دهه اخیر و با نفوذ هر چه بیشتر فناوری های دیجیتال در زندگی انسان ها، ما شاهد نفوذ این فناوری ها در بخش های نظامی نیز بودیم. از جمله این قسمت ها در حوزه نظامی، مسئله توپخانه و ظهور فناوری های دیجیتال در این بخش از ادوات رزمی است. شاید بتوان اوج این مسئله را در سال 2007 میلادی و با اولین استفاده عملیاتی از گلوله های توپ هدایت شونده سری " ایکس کالیبر" در عراق دانست. در این مطلب قصد داریم تا شما را با تاثیرات فناوری دیجیتال در این بخش بیشتر آشنا کنیم.

در حالی که گلوله های هدایت شونده با لیزر برای چندین دهه در حال استفاده هستند اما معرفی گلوله های هدایت شونده با ماهواره انعطاف پذیری و قابلیت عملیات در هر شرایط آب و هوایی را در اختیار کاربران می گذارد. معرفی تجهیزاتی همچون گلوله های هدایت شونده توپخانه، مهمات با برد افزوده و تجهیزات هدایت دقیق گلوله ها توان تازه ای را به رسته توپخانه که در فضای پس از 11 سپتامبر 2001 با سرعت کمی پیش می رفت داد.

معرفی مهمات پیشرفته و هدایت شونده توپخانه در سالهای اخیر باعث تغییرات ریشه ای در زمینه نقش توپخانه و وظایف قابل انجام توسط آن شده است. به طور سنتی توپخانه به دو دسته سلاح های مستقیم زن مثل: توپهای ضد تانک، ضد هوایی و پشتیبانی پیاده نظام و همچنین هویتزرها برای گلوله باران خطوط دشمن از فاصله دورایستا طبقه بندی می شد.

امروزه با گسترش تانکهای و نفربرهای مجهز نقش گروه اولیه توپها تقریبا حذف شده و به این وسایل سپرده شده است. در زمینه پشتیبانی آتش غیر مستقیم توسط توپها و هویتزرها نیز باید گفت که این گونه از توپها در اواخر جنگ سرد به عنوان سلاح اصلی بخش توپخانه مورد نظر بودند اما با معرفی هواپیماهای بمب افکن و همچنین بمب های هدایت شونده با دقت و قدرت تخریب بالا نقش توپخانه بیش از پیش زیر سوال رفت. برای درک این موضوع به این مثال توجه کنید.
یک بمب 500 پاوندی مثل بمب MK – 82 آمریکایی و یا FAB _ 250 روسی حاوی 90 کیلوگرم ماده انفجاری H-6 هستند که 5 برابر سنگین تر از یک گلوله 155 میلی متری توپخانه و 15 برابر یک گلوله 105 میلی متری توپخانه است. در جهان پس از 11 سپتامبر 2001 و وقوع جنگهایی در مناطق مختلف به نام مبارزه با تروریسم نیاز به مهمات دقیق و مخرب با کم ترین میزان آسیب جانبی را بیش از پیش پر رنگ کرد. در اکثر جنگهای این دوران طرفین در محیطهای شهری و مسکونی با یکدیگر رو به رو می شوند که احتمال آسیب به غیرنظامیان را بیش از پیش گسترش می دهد.

شاید دخالتهای برخی از کشورهای بزرگ در قاره آفریقا به بهانه مبارزه با تروریسم یا نیروهای شورشی مثال خوبی در این جهت باشد. در عمده این درگیری ها قدرت هوایی یک اصل بسیار مهم نبود و بیشتر از واحدهای توپخانه برد بلند برای بحث پشتیبانی و یا تخریب نفرات و ادوات دشمن بهره برداری می شد.

امروزه نیز با توجه به افزایش مشکلات مالی در دنیا که به موازات آن باعث کاهش بودجه نیروهای نظامی در سرتاسر دنیا شده مسلما استفاده از توپخانه برای ایجاد یک آتش پشتیبانی محدود بسیار ارزان تر از فراهم کردن همان امکان به وسیله پرنده های با و یا بدون سرنشین است. در سالهای اخیر دو پدیده ظهور گلوله های هدایت شونده و همچنین توپهای خودکششی بسیار سریع موجب تغییرات گسترده ای در شکل واحدهای توپخانه صحرایی شده است که در اینجا به تفضیل به آنها می پردازیم.

گلوله های هدایت شونده در توپخانه
گلوله های هدایت شونده لیزری توپخانه در اواخر جنگ سرد طراحی و ساخته شده و تا به امروز نیز همچنان تولید و استفاده از آنها ادامه دارد. این گلوله ها بر اساس نسل دوم بمب های هدایت لیزری و با استفاده از یک جستجو گر آشیانه یاب لیزری نیمه فعال عمل می کنند.

در زمان عملیات یک دیده بان هدف مورد نظر را با اشعه لیزری که به فرکانس خاصی کد گذاری شده است مشخص می کند. سپس توپ مورد نظر گلوله را شلیک می کند. گلوله هدایت شونده بخش زیادی از مسیر خود را به مانند گلوله های توپخانه معمولی طی می کند اما در فاز نهایی حمله جستجو گر موجود بر روی گلوله که به همان کد برنامه ریزی شده است با یافتن تششع لیزری به سمت هدف حمله می کند. آزمایشات انجام شده بر روی این گلوله ها مشخص کرد که در شرایط جوی مساعد و آسمان صاف این گلوله ها عملکرد مناسبی دارند اما در صورتی که هوا ابری باشد جستجوگر این گلوله ها کور می شود و باید پس از پشت سر گذاشتن پوشش ابر فعال شده و هدف را پیدا کند. البته پیدا کردن و حرکت به سمت هدف مورد نظر در زمان باقی مانده در پرواز یکی از مشکلات این گونه از مهمات است. اینچنین مشکلاتی در مورد بمب های لیزری در دهه 1960 میلادی نیز وجود داشت.

ایالات متحده آمریکا تا سال 1990 چیزی در حدود 20 هزار گلوله هدایت لیزری 155 میلی متر با نام M172 کوپر هد را تولید کرد. در ادامه روسها نیز دست به ساخت گلوله های 152 و 155 میلی متری سری کراسنوپول زدند و برای بازاریابی بهتر این محصولات آنها را با جستجوگرهای لیزری روسی و همچنین غربی به بازار عرضه کردند. در ادامه روسها گلوله های 122 میلی متری سری کیتولو و گلوله های 120 میلی متری خمپاره هدایت لیزری را نیز تولید کردند.

آمریکا نیز در این میان برنامه ای برای تولید مهمات هدایت دقیق توپخانه را با گلوله های 120 میلی متری سری XM395 داشت که این پروژه در سال 2007 متوقف شد. با وجود این که گلوله های هدایت شونده در توپخانه در تعداد خیلی زیاد تولید و مورد استفاده قرار نگرفتند اما این نکته را به اثبات رساندند که می توان از گلوله های هدایت شونده در توپخانه بهره برد.



نویسنده: دکتر کارلو کوپ
مترجم: مجتبی خاجی
منبع: شماره 93 ماهنامه جنگ افزار