«زنان نبض حیات خانواده به شمار می روند»، «پیشرفت جامعه در گرو سلامتخانواده و سلامت خانواده وابسته به سلامت زنان است»، «زنان پرورش دهندگاننسل آینده هستند» و...

اینها جملاتی است که هر روز از گوشه و کنارمی شنویم اما واقعیت های اطرافمان نشان می دهد سلامت زنان در ایران ازوضعیت مطلوبی برخوردار نیست. محققان معتقدند کمبود های بدنی، آسیب هایفیزیولوژیک و عارضه های پس از بارداری و زایمان از جمله عواملی هستند کهسلامت زنان را به مخاطره می اندازد. منظور از سلامت، حالت بهزیست کاملجسمانی، روانی و اجتماعی است و نه صرفاً نبود سلامت، بیماری یا معلولیت.آمارهای مرکز امور مشارکت زنان (در دولت گذشته) نشان می دهد حدود ۳۰درصداز زنان بین ۱۵ تا ۴۹ سال دچار کم خونی هستند و اگر به کم خونی، کمبوداملاح معدنی و ویتامین ها هم اضافه شود، وضعیت سلامت زنان ایرانی بیشترمشخص می شود.
فقر حرکتی اصلی ترین عامل به وجود آوردن آسیب هایفیزیولوژیک است که از کودکی تا بلوغ و میانسالی زنان را تهدید می کند.آپارتمان نشینی، مسائل فرهنگی و محدودیت امکانات ورزشی در مدارس، دانشگاهو باشگاه های ورزشی از مهمترین دلایل بروز این مشکل در دختران و زنانایرانی است.
در ایران از همان دوران کودکی از دختران توقع می رودموجوداتی آرام، سر به زیر، کم حرف و بدون جنب و جوش باشند و حتی بدون جستو خیز و سر و صدا بازی کنند وگرنه متهم به داشتن رفتارهای پسرانه می شوند.بدین ترتیب دختران دوران کودکی را بدون کمترین تحرکی می گذرانند و همچنانتشویق به آرام و ساکت بودن می شوند.
معیارهای سنتی لازم برای نجابت ولطافت دخترانه، سر به زیر داشتن و آرام راه رفتن است که در بلندمدت به فقرحرکتی و شکل گیری معیوب استخوان ها منجر شده و موجب بروز اختلالاتی دراندام ها می شود. و صدالبته که آپارتمان نشینی نیز خود بهانه دیگری می شودبر جلوگیری از جست وخیز های کودکانه که همراه با دیگر سوغاتی های خوش آب ورنگ، مدرنیته برایمان به ارمغان آورده است. همه اینها شرایط زندگی دختراناست در خانواده و تا قبل از ورود به نظام آموزشی مدرسه و دانشگاه. محدودیتهای امکانات ورزشی در مدارس و دانشگاه ها به این روند دامن می زند و همراهبا مشاغل کم تحرک در آینده، پشت میزنشینی دختران را به حداکثر می رساند.طبق آمار اعلام شده سرانه فضای ورزشی دختران در مدارس ۱۷ سانتی متر است کهاین رقم در کنار ۲۵۰ سانتی متر فضای استاندارد حرکتی یک دختر جای تاملبسیاری دارد. با این شرایط عجیب نیست اگر بشنویم که قابلیت جسمانی زنان ۲۶- ۱۸ ساله ایرانی برابر با قابلیت جسمانی زنان ۵۰ ساله فرانسوی برآورد شدهاست.
مدارس نه تنها امکانات مطلوبی در اختیار دختران قرار نمی دهند وگاهی از حداقل های ورزشی برخوردار نیستند، بلکه عموماً به زنگ ورزش که فقطیک جلسه در هفته است - چه از طرف خانواده و چه از طرف مسوولان مدرسه - بهعنوان تفریح و نه دغدغه نگریسته می شود و حتی بعضی اوقات از این زنگ بهعنوان جایگزین برای تقویت دیگر دروس - به خصوص در دبیرستان - استفاده میشود.
در دانشگاه نیز وضع به همین گونه است. دو واحد دو ترمه تربیت بدنیدر حالی به دانشجویان ارائه می شود که برخی از دانشکده ها مکانی به عنوانسالن ورزشی ندارند و دانشجویان برای گذراندن هر واحد تربیت بدنی بایدفاصله دانشکده یی تا دانشکده دیگر (که گاهی هر یک در یک نقطه از شهر قراردارند) را طی کنند. در کنار این مسائل، تبعیض هایی هم در مورد حداقلامکانات ورزشی دانشگاه میان دختران و پسران مشاهده می شود. برگزاریمسابقات ورزشی گوناگون از همان حداقل هایی است که نعمتش گاه به گاه نصیبپسران دانشجو می شود.
از سوی دیگر فرهنگ مردسالار، ورزش را حوزه ییمردانه می داند. پس در بسیاری از رشته های ورزشی جایی برای زنان تعریفنشده و گاهی امکانات اختصاص یافته به آنان به قدری محدود است که فقط قشرخاصی که توان تقبل هزینه های مادی آن را داشته باشند، می توانند از اینامکانات استفاده کنند.
باشگاه های ورزشی هم به دو گروه تقسیم می شوند.یک گروه که باشگاه های ورزشی کاملاً مردانه هستند و در حالی که مردان نیمیاز جمعیت را تشکیل می دهند، صاحبان این مکان ها نیمی دیگر از جمعیت کشوررا از حق داشتن فضای ورزشی محروم می کنند. گروه دوم باشگاه های ورزشی ییهستند که گرچه برای زنان هم زمانی اختصاص داده اند اما در بیشتر مواردزنان فقط صبح ها می توانند از این ورزشگاه ها استفاده کنند. این موضوعنشان می دهد در نگاه صاحبان این طیف از باشگاه های ورزشی، زن شاغل در نظرگرفته نشده و تنها بر اساس کلیشه زن خانه دار، صبح ها برای استفاده زناناز این اماکن در نظر گرفته شده است.
دکتر پروانه عارضی کارشناس امورتربیت بدنی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد زاهدان درباره فقر حرکتی ومشکلات ناشی از آن در زنان می گوید؛ «فقر حرکتی در دختران و زنان جوانباعث بروز اختلالات قلبی - عروقی و کاهش حجم تنفسی می شود. اختلالاتی درعملکرد اندام های داخلی ایجاد می کند و ناراحتی های کلیوی، کاهش آمادگیهای حرکتی و روانی در یادگیری و انجام مهارت ها (از امور ساده گرفته تامهارت های پیچیده ورزشی و شغلی) و بازدهی نامطلوب در انجام وظایف اجتماعیو امور روزانه را در پی دارد و باعث بروز دردهای عضلانی و مفصلی در زنانمی شود.» انجام فعالیت های بدنی نسبتاً سنگین مثل پیاده روی و آهسته دویدنبرای رشد طبیعی استخوان ها و اسکلت بدن ضروری است. فعالیت های فیزیکی منظمدر کاهش استرس، اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی تاثیر دارد و انجام فعالیتهای ورزشی در به وجود آمدن اعتماد به نفس و ایجاد زمینه مناسب برایفعـالیت های اجتماعی در حالی که انفعال زنان، نه تنها آنان را از دستیابیبه فرصت های برابر در جامعه بلکه از حداقل امکانات ورزشی و حرکتی دور میکند نتیجه اش فقر حرکتی می شود و آسیب های فیزیولوژیک.


شیما فرزادمنش