دیپلماسی ایرانی: به دلیل تمایلی که همیشه آذربایجان به اسراییل و امریکایی داشته مشکل در آذربایجان بوده و هست. بنابراین از روزهای نخستین تشکیل این کشور با جمهوری اسلامی ایران با مشکل جدی روبرو بوده، به دلیل آنکه کاملا مورد حمایت امریکا و اسراییل و ترکیه نظامی(پیش از اردوغان) قرار گرفته و حالت رقابت منفی با ایران داشته است. از سوی دیگر دیپلماسی ایران نیز در این روند فعال نبوده و برای بهبودی روابط و جذب جمهوری آذربایجان تلاش نکرده است. به عبارت روشن‌تر دیپلماسی ایران در حدی نبوده که طرف مقابل را به دشمنی علیه جمهوری اسلامی ایران وا دارد و در حدی هم نبوده که بتواند روابط را به سمت دوستی بیشتر هدایت کند. در نتیجه به این رویکرد می‌توان نام شکست دیپلماسی را نهاد، چراکه آذربایجانی‌ها از روز اول حساسیت‌های قومی و مذهبی داشتند و ایران باید تلاش‌هایی می‌کرد تا آنها را از این نگرانی خارج کند، اما متاسفانه با توجه به وجود زمینه دشمنی و تحریک دیگران، ایران هم به صورت قوی به دنبال ایجاد ارتباط صمیمانه با آنها پیش نرفت. در نهایت تمامی این مسایل دست‌به دست هم داد و کشور دشمنی در کنار جمهوری اسلامی ایران ایجاد شد.   نظامی، قرارداد خطرناکی است، به ویژه آنکه هواپیماهای بدون سرنشین هم در این قرارداد وجود داشته است. این هواپیماها می‌تواند تجسسی و تخریبی باشد. از نظر تجسسی می‌تواند مرزها را کنترل کند و به نفع رژیم صهیونیستی حرکتهایی داشته باشد. رصد کردن برخی مسایل داخل ایران از طریق این هواپیماها قابل دسترسی است. همچنین هواپیماهای تخریبی می‌تواند بر اینترنت و ارتباطات بیسیمی اثرگذار باشد. اگر بنا بر این باشد که از این هواپیماها استفاده شود، بسیار خطرناک خواهد بود، که در نهایت حالت دشمنی به حالت جنگی تبدیل خواهد شد. ایران هم باید در این مرحله با جمهوری اسلامی ایران در برخورد با اینگونه تحرکات داشته باشد. البته بعید به نظر می‌رسد که در چنین شرایطی از این گذرگاه استفاده شود، اما همیشه به عنوان تهدیدی علیه امنیت جمهوری اسلامی وجود دارد. 
  بر هواپیماهای بدون سرنشین هلیکوپترها، جنگنده‌ها و بهینه‌سازی سلاح و نیروی هوایی و حتی دریایی آنها و رادارهایی است که در اختیار دارند. بحث این موضوع هم وجود دارد که در سپرضدموشکی هم شریک شوند، با توجه به اینکه اسراییل و ترکیه سپردفاع موشکی از امریکا تحویل گرفته اند. در نتیجه آذربایجان می‌تواند امتدادی باشد برای این سپرموشکی، تفاوتی ندارد که در سطح راداری باشد و یا در سطح ضدموشکی. همچنین آموزش نیروی انسانی و تاکتیک‌‌های جنگی و انتقال تکنولوژی ارتباطات و بحث جنگ الکترونیکی وجود دارد که این روند می‌تواند خطر بزرگی برای امنیت جمهوری اسلامی ایران باشد. با توجه به اینکه آذربایجان با ترکیه و از سوی دیگر با اسراییل رابطه خوبی برقرار کرده است و تمامی این کشورها در نهایت با امریکا رابطه دوستی خوبی دارند، می‌توانند قوس و محیط نا امنی را برای ایران ایجاد کنند. 
  راه مقابله با این تحرک: 
 . دیپلماسی ایران باید حرکت بیشتری  
 . هشدارهای جدی باید به آنها داده شود تا خیلی در مسیر دشمنی با ایران و دوستی با اسراییل حرکت نکنند. چراکه آنها در منطقه منافعی دارند که ایران هم می‌تواند تحرکات موزیانه‌ای در برخورد با آنها انجام دهد. 
  هیچ‌گاه شروع کننده نبوده است،‌اما اگر این کشورها قصد داشته باشند که شروع به حرکت‌هایی علیه ایران کنند، در توان جمهوری اسلامی ایران است که عمل بازدارندگی را انجام دهد. بنابراین آذربایجانی‌ها هم به نفعشان نخواهد بود که شروع‌کننده باشند، به دلیل آنکه شرایط داخلی آذربایجان خوب نیست و بر همین اساس هم به سمت اسراییل رفتند تا از بحران داخلی که وجود دارد، دور شوند. بحران درون آذربایجان در زمینه اقتصادی، امنیتی و اجتماعی است. بنابراین شرایط خوبی برای دولت آذربایجان نیست و تلاش دارند تا ضعف خود را با قراردادهای نظامی جبران کرده و توان نظامی خود را بالا ببرند، چراکه ظاهرا دولت نتوانسته شرایط داخلی خود را به درستی جلو ببرد. 
  این شرایط متزلزل داخلی و هراسی که از ایران دارند، از نظر فرهنگی و بافت اجتماعی اثرگذاراست و حتی دینی و مذهبی اثرگذار است. آذربایجانی‌ها از این مسایل بیم زیادی دارند. 
  تحرکات از طریق فعال کردن دیپلماسی قابل مهار است و همچنین گوشزد کردن به آذربایجانی‌ها که این تحرکات به نفع آنها نیست.
 
 تلاش‌های جدید اسراییل

 
  با امریکا این تلاش را دارند که در محیط اطراف ایران تحرکاتی علیه ایران بوجود آورند. آنها تلاش کردند در رابطه با پاکستان سیاست خود را به پیش ببرند، اماموفق نبودند. پاکستان نیز به دلیل شرایط داخلی و فرهنگی و سیاسی خود زیربار نرفت. در افغانستان هم تلاش‌های فراوانی کردند تا پایگاه‌هایی ایجاد کرده و جمهوری اسلامی ایران را از شرق محاصره کنند. افغانستان هم خیلی در اختیار امریکا قرار نگرفت،یعنی ایران در هم در دولت و هم در پایگاه‌های مردمی افغانستان حضور خوبی دارد. مرحله بعدی نفوذ در آسیای میانه است، از گذشته هم شروع کرده بودند اما با احتیاط بیشتری ولی اینبار آذربایجان با روش ناردرست و شتابزده‌ای عمل کرده است. همچنین در رابطه با کشورهای حوزه خلیج‌فارس، امریکا کاملا موفق شده است و در این خصوص حضور بسیار سنگینی در این مرحله در این منطقه دارد. اما امریکا عراق را از دست داده است، پایگاهی که می‌توانست از نظر امنیتی و سیاسی و نظامی بسیار تاثیرگذار باشد. امروز دولت و مردم عراق با جمهوری اسلامی ایران کاملا همگون هستند و هیچ حضور موثری از سوی امریکا ونیروهای خارجی به دلیل توافقنامه امنیتی که آقای مالکی با امریکا امضاء کرده است، وجود ندارد. بنابراین عراق نسبت به امریکا تعهدات خاصی ندارد. مشکلی که امروز وجود دارد کشورهای آذربایجان و حوزه خلیج فارس و پایگاه ناو پنجم امریکا دربحرین و حضور بسیاری از نیروهای امریکایی در قطر است، علاوه بر ناوبرها و زیردریایی‌های که در منطقه حضور دارند. 
  نظر می‌رسد امریکایی‌ها زمانی که از عراق مایوس شدند و پاکستان و افغانستان را کامل در اختیار نگرفتند، به سمت آسیای میانه رفتند. من بر این باورم با توجه به روابط ایران و روسیه اینگونه توافقات اسراییل در آسیای میانه را می‌تواند بی‌اثر کند. بنابراین اگر ایران رابطه خود را با روسیه مستحکم‌تر کرده و از نظر استراتژیک قوی‌تر کند، می‌تواند یکی از عوامل مختلف بازدارندگی حضور رژیم صهیونیستی و امریکا در منطقه باشد، چراکه روسیه هم از گسترش حضور اسراییل در این کشورها راضی نیست. در نهایت ایران و روسیه می‌توانند منافع مشترکی در این زمینه با یکدیگر داشت باشند و اثر این مسایل را کمتر کنند. 
 
 
 *امیر موسوی، کارشناس مسایل