دانشنامه

[ganjineh]

دانش‌نامه‌ي ايران و اسلام

اين دانش‌نامه ترجمه و بازپرداخت اثري با نام The Encyclopedia of Islam است كه با هدف معرفي تاريخ، فرهنگ و تمدن كشورهاي اسلامي از سال 1913 تا 1938 در چهار جلد اصلي و يك جلد تكميلي به زبان‌هاي آلماني، انگليسي و فرانسه منتشر شد. اين اثر چند بار ويرايش شده و به زبان عربي نيز ترجمه شده است. نخستين‌بار سيدحسن تقي‌زاده از سال 1327 براي ترجمه‌ي اين اثر به فارسي همت گمارد، اما نتوانست كار را به انجام برساند. سرانجام، كار ترجمه‌ي اين اثر در سال 1348 با كوشش و پي‌گيري احسان يارشاطر آغاز شد، اما چون مقاله‌هاي آن پيرامون ايران و به‌ويژه ايران باستان بسيار اندك بود، مقاله‌هايي نيز به صورت تاليفي آماده سازي و به آن افزوده شد. از اين رو، نام دانش‌نامه‌ي ايران و اسلام براي آن برگزيده شد.

نخستين جلد دانش‌نامه‌ي ايران و اسلام در سال 1354 از سوي بنگاه ترجمه و نشر كتاب منتشر شد كه با مقاله‌ي تاليفي آبادان آغاز مي‌شود و با مقاله‌ي تاليفي آمار و سازمان‌هاي آماري در ايران به پايان مي‌رسد. سپس، نه جلد ديگر آن تا سال 1360 از سوي انتشارات علمي و فرهنگي منتشر شد. جلد اول اين دانش‌نامه در 286 صفحه و جلد‌هاي بعدي آن در دفترهاي 120 صفحه‌اي و با فاصله‌ي انتشار گوناگون منتشر شد. تا كنون جلدهاي ديگري از اين دانش‌نامه منتشر نشده است و آخريم مقاله‌ي منتشر شده‌ي آن كه در جلد دهم آمده است، مقاله‌ي با عنوان اخوان‌المسلمون است.

[ganjineh]

فرهنگ‌نامه‌ي كودكان و نوجوانان

نخستين دانش‌نامه ويژه‌ي كودكان و نوجوانان ايراني با نام فرهنگ‌نامه به كوشش رضا اقصي و تني چند از برجسته‌ترين مترجمان ايران آماده سازي شد و در سال 1345 به بازار آمد. اين دانش‌نامه ترجمه‌ي دانش‌نامه‌ي برتاموريس‌پاركر است ........ (كامل نيست)

شوراي كتاب كودك در پاييز 1358 كار تهيه‌ي فرهنگ‌نامه‌ي كودكان و نوجوانان را به سرپرستي توران ميرهادي آغاز كرد. نخستين جلد اين مجموعه در سال 1371 و دهمين جلد آن در سال 1384 منتشر شد و پيش‌بيني مي‌شود بيش از 14 جلد ديگر براي انتشار آماده شود. در سال‌هاي اخير تعدادي از فرهنگ‌نامه‌هاي خارجي به صورت ترجمه، مانند دانش‌نامه‌ي آكسفورد از نشر ني، يا ترجمه و بازپرداخت، مانند فرهنگ‌نامه‌ي كليد دانش از نشر طلايي و نشر پيام عدالت، از سوي ناشران گوناگون به بازار عرضه شده است.

[ganjineh]

فرهنگ‌نامه‌ي كودكان و نوجوانان

نخستين دانش‌نامه ويژه‌ي كودكان و نوجوانان ايراني با نام فرهنگ‌نامه به كوشش رضا اقصي و تني چند از برجسته‌ترين مترجمان ايران آماده سازي شد و در سال 1345 به بازار آمد. اين دانش‌نامه ترجمه‌ي دانش‌نامه‌ي برتاموريس‌پاركر است ........ (كامل نيست)

شوراي كتاب كودك در پاييز 1358 كار تهيه‌ي فرهنگ‌نامه‌ي كودكان و نوجوانان را به سرپرستي توران ميرهادي آغاز كرد. نخستين جلد اين مجموعه در سال 1371 و دهمين جلد آن در سال 1384 منتشر شد و پيش‌بيني مي‌شود بيش از 14 جلد ديگر براي انتشار آماده شود. در سال‌هاي اخير تعدادي از فرهنگ‌نامه‌هاي خارجي به صورت ترجمه، مانند دانش‌نامه‌ي آكسفورد از نشر ني، يا ترجمه و بازپرداخت، مانند فرهنگ‌نامه‌ي كليد دانش از نشر طلايي و نشر پيام عدالت، از سوي ناشران گوناگون به بازار عرضه شده است.

[ganjineh]

دايره‌المعارف بزرگ اسلامي

اين اثر را مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي آماده سازي و به سه زبان فارسي، عربي و انگليسي منتشر مي‌كند. مركز دايره المعارف بزرگ اسلامي در سال 1362 بنيان‌گذاري شد و هدف آن تهيه‌ي دايره المعارفي است كه همه‌ي اندوخته‌هاي علمي و فرهنگي مسلمانان را به صورت منظم عرضه كند. نخستين جلد دايره المعارف بزرگ اسلامي، كه به سرپرستي محمد كاظم موسوي بجنوردي تهيه مي‌شود، در سال 1367 منتشر شد و تا كنون 13 جلد از آن منتشر شده است.

جلد اول(آب-‌ آل‌داوود)؛ جلد دوم(آل‌رشيد- ابن‌ارزق)؛ جلد سوم(ابن‌ارزق- ابن‌سيرين)؛ جلد چهارم(ابن‌سينا- ابن‌ميسر)؛ جلد پنجم(ابن‌ميمون- ابوالعز قلانسي)؛ جلد ششم(ابوعزه- احمد‌ابن‌عبدالملك)؛ جلد هفتم(احمدبن‌علويه- ازبك‌خان)؛ جلد هشتم(ازبكستان- اشبليه)؛ جلد نهم(اشتب- البيره)؛ جلد دهم(البيري- باباطاهر)؛ جلد يازدهم(بابافرج‌تبريزي- برماوي)؛ جلد دوازدهم(برمكيان- بوسنوي)؛ جلد سيزدهم(بوسنه‌سراي- پورياي ولي)

مقاله‌هايي كه براي دايره‌المعارف بزرگ اسلامي پيش‌بيني شده است همه‌ي زمينه‌هاي خرد و كلان فرهنگ و تمدن اسلامي، ماند قرآن‌شناسي، فقه، حديث و نيز تاريخ سياسي و اجتماعي، جغرافياي تاريخي و انساني، مفاهيم بنيادي اسلام، فرقه‌هاي مذهبي و مكتب‌هاي كلامي، فلسفه و عرفان، زبان و ادبيات سرزمين‌هاي اسلامي، تاريخ علوم رياضي و طبيعي، مردم‌شناسي و بسياري از جنبه‌هاي فرهنگ بومي هر يك از سرزمين‌هاي اسلامي را پوشش مي‌دهد.

مركز دايره‌المعارف اسلامي به تازگي اثر ديگري را به نام دانش‌نامه‌ي ايران در دست كار گرفته كه جلد نخست آن(آ- ادويه) در سال 1384 منتشر شد و پيش‌بيني شده است كه در 30 جلد منتشر شود. اين دانش‌نامه يك دانش‌نامه‌ي عمومي است كه به همه‌ي رشته‌هاي علم و زمينه‌هاي فرهنگي مي‌پردازد.‌مقاله‌هايي از اين دانش‌نامه كه به ايران و اسلام مربوط است، تاليفي و آن‌چه سواي اين است، از منابع خارجي ترجمه مي‌شود. شايد همين كه بخشي از اين اثر به صورت ترجمه‌اي آماده مي‌شود، از كاستي‌هاي آن باشد، چرا كه به نظر نمي‌رسد دانشگاه‌هاي ايران توان نگارش مقاله‌هاي عمومي در زمينه‌هاي علمي را نداشته باشند.

[ganjineh]

دانش‌نامه‌ي جهان اسلام

اين اثر را مركز ديگري به نام مركز دايره المعارف اسلامي منتشر مي‌كند كه در سال 1362 به كوشش حضرت آيت الله سيد علي خامنه‌اي بنيان‌گذاري شد. اين دانش‌نامه نخست زير نظر سيد مصطفي ميرسليم و اكنون زير نظر غلام‌علي حداد عادل آماده سازي مي‌شود. نخستين جلد اين اثر، كه در سال 1375 منتشر شد، با حرف ب آغاز مي‌شود، زيرا چند دانش‌نامه‌اي كه جلدهايي از آن‌ها پيش از اين اثر منتشر شده‌است، با حرف الف آغاز مي‌شوند و دانش‌نامه‌ي جهان اسلام خواسته است جاي خالي مقاله‌هايي را كه با حرف‌هاي ديگر آغاز مي‌شوند، پر كند. تا كنون 9 جلد از اين دانش‌نامه منتشر شده است.

جلد اول(ب- باقي نهاوندي)؛ جلد دوم(باكاليجار كوهي- بربه)؛ جلد سوم()؛ جلد چهارم(بلتستان- بهمنيار مرزبان)؛ جلد پنجم(بهمنيان دكن- پيوند گياهان)؛ جلد ششم(ت- تربت جام)؛ جلد هفتم(تربت حيدريه- تكاب)؛ جلد هشتم(تكاثر- تيه)؛ جلد نهم(ث- جران‌ العود)

بخشي از مقاله‌هاي دانش‌نامه‌ي جهان اسلام، به‌ويژه آن‌چه پيرامون اسلام، ايران و ادب فارسي است، ويژه‌ي اين دانش‌نامه نگارش يافته است كه هم پژوهشگران ايراني و هم نويسندگان مسلمان كشورهاي ديگر در آماده‌سازي آن‌ها شركت داشته‌اند. بخشي از مقاله‌ها نيز ترجمه‌اي از منابع گوناگون، از جمله دانش‌نامه‌ي ايرانيكا و دانش‌نامه‌ي اسلام، است و گاهي نيز از درهم‌آميختن دو يا چند مقاله‌ي خارجي، مقاله‌اي جامع‌تر و با ساختاري مناسب‌تر فراهم آمده است. ويراستار دانش‌نامه‌ي جهان اسلام دليل اين كار را نبود متخصص در زمينه‌هاي مورد نظر مي‌داند كه چندان موجه به نظر نمي‌رسد. براي نمونه، مقاله‌اي به نام بارو در جلد نخست اين دانش‌نامه آمده است كه ترجمه‌ي مقاله‌اي از دانش‌نامه‌ي ايرانيك و دانش‌نامه‌ي اسلام است و به نظر نمي‌رسد پژوهشگران ايراني توان نگارش مقاله‌اي را در اين زمينه نداشته باشند.

[ganjineh]

دايره المعارف تشيع

اين اثر زير نظر احمد حاج سيد جوادي، كامران فاني و بهاء الدين خرمشاهي تهيه مي‌شود، و به فرهنگ و معارف شيعي مي‌پردازد. تا كنون ده جلد از اين دانش‌نامه منتشر شده است.