سیر تکاملی کمربند ایمنی در خودروها

[ganjineh]

یکی از مسائلی که در صنعت خودروسازی همواره مورد توجه مهندسان قرارداشته، ایمنی سرنشینان است. از اختراعاتی که نقشی تعیین کننده در این راهایفا کرده و می کند، کمربند ایمنی سه نقطه یی است که ۵۰ سال پیش به بازارعرضه شد.
---
هنگامی که در سال ۱۹۷۶ در آلماناستفاده از کمربندهای ایمنی برای سرنشینان ردیف جلو در خودروها اجباری شد،بحث های زیادی درباره فواید و اهمیت آن در گرفت، اما در این دوران دربارهنقش کلیدی این اختراع مهم در حفظ جان سرنشینان خودروها تردیدی نیست واجباری بودن استفاده از کمربندهای ایمنی در تمامی کشورهای عضو اروپا شاهدیاست بر این مدعا. البته سال های زیادی طول کشید تا بستن کمربند ایمنی برایرانندگان و دیگر سرنشینان خودروها به امری عادی بدل شود.
آغاز راهی دشوار
طراحی و ساخت کمربندهای ایمنی در صنعت خودروسازی سابقه یی طولانی دارد. دردهه ۴۰ میلادی حتی شماری از شرکت های امریکایی کمربندهای ایمنی دونقطه یی(مانند کمربند ایمنی هواپیماهای مسافربری) را در برخی از مدل های خود نصبکردند. شرکت «فورد» در سال ۱۹۵۵ کمپینی برای تبلیغ و ترویج کمربندهایایمنی به راه انداخت، اما این تلاش ها با توجه به واکنش سرد و منفیخریداران خودرو فروکش کرد، به طوری که شمار کارخانه های تولید کننده ایننوع کمربندها در امریکا تا سال ۱۹۵۸ از ۱۲۵ کارخانه به تنها هشت کارخانهکاهش یافت.
شرکت سوئدی «ولوو» از همان اواسط دهه ۵۰ میلادی در پی راهکارهایی بود تاآسیب دیدگی هایی را که سرنشینان خودرو بر اثر تصادف متحمل می شوند، تا حدممکن کاهش دهد. یکی از این راه حل ها ساخت کمربندی دونقطه یی بود که برخلاف کمربندهای معمول آن دوره نه از روی لگن که به صورت اریب از روی سینهسرنشین خودرو رد می شد. این طرح پس از آزمایش های اولیه کنار گذاشته شد،چون خطر مصدومیت اعضای داخلی بدن و خونریزی های داخلی بر اثر بستن کمربندبیشتر بود تا جراحت هایی که بر اثر تصادف به سرنشین وارد می آمد.
سه نقطه جادویی
گام تعیین کننده در عرصه طراحی و تولید کمربندهای ایمنی اما در سال ۱۹۵۸برداشته شد و آن هم استفاده از سه نقطه اتکا به جای دو نقطه اتکا بود.مخترع این طرح «نیلس بوهلین» مهندس سوئدی بود که تا سال ۱۹۵۸ در صنایعهواپیماسازی از جمله در زمینه طراحی و ساخت صندلی های ویژه خلبانان فعالیتداشت. «گونار انگلاو» که ریاست شرکت معروف «ولوو» را در آن دوران برعهدهداشت و یکی از نزدیکان خود را در سانحه اتومبیل از دست داده بود، در سال۱۹۵۸ «بوهلین» را به عنوان مهندس ایمنی استخدام کرد و به او این امکان راداد که ایده های خود را تحقق بخشد. «بوهلین» به سرعت به این نتیجه رسید کهقسمت بالا و پایین بدن را با دو کمربند مجزا، از ایمنی لازم برخوردارسازد. او در عین حال بر آن بود که بستن کمربند ایمنی با استفاده از تنهایک دست میسر شود. این مهندس خلاق در همان سال ۱۹۵۸ طرح کمربند سه نقطه ییرا با این ویژگی به ثبت رساند؛ کمربند ایمنی به شکل v از روی لگن و قفسهسینه سرنشین رد می شد و در قفلی که در کنار صندلی تعبیه شده بود، قرار میگرفت. شرکت «ولوو» اگرچه این اختراع را به نام خود به ثبت رسانده بود، امابه سرعت آن را از انحصار خود خارج کرد تا همه شرکت های خودروسازی بتواننداز این اختراع بهره مند شوند و در پیشبرد و تکامل آن سهیم شوند. البته«ولوو» در سال ۱۹۵۹، یعنی ۵۰ سال پیش به عنوان اولین شرکت خودروسازی، دومدل از اتومبیل های خود را به کمربندهای ایمنی سه نقطه یی مجهز کرد.
شایسته توجه آنکه شرکت «ولوو» از همان آغاز کار به این نتیجه رسیده بود کهصندلی های ردیف عقب خودرو را نیز به کمربند مجهز سازد. البته تا اواسط دهه۶۰ میلادی طول کشید تا این شرکت بتواند نظر مثبت رانندگان و خریداراناتومبیل را در مورد محاسن و مزایای کمربند ایمنی جلب کند. کمربند ایمنیتسمه یی محرک است که نیم تنه بالای هر یک از سرنشینان را تحت کنترل و مهارخود قرار می دهد تا در صورت کاهش ناگهانی سرعت یا توقف آنی خودرو که شایداز ترمز شدید یا برخورد با جسم دیگری یا حوادث دیگر رانندگی باشد،سرنشینان از صندلی خود جدا نشده و تا جایی که ممکن است از اصابت آنان بهشیشه جلو یا سایر قسمت های داخل یا پرتاب شدن آنها به خارج جلوگیری شود.
بزرگ ترین ناجی در سوانح رانندگی
کمربند ایمنی سه نقطه یی طی ۵۰ سال گذشته ناجی شماره یک جان سرنشینان درسوانح رانندگی بوده است. اینکه این اختراع ساده و در عین حال سرنوشت سازتاکنون جان چه تعداد از انسان ها را نجات داده، با توجه به نبود آمار وارقام دقیق مشخص نیست، اما کارشناسان این رقم را بیش از یک میلیون نفربرآورد می کنند.
به گفته کارشناسان ۷۵ درصد از کسانی که در پی سانحه رانندگی از اتومبیل بهبیرون پرت می شوند، جان خود را از دست می دهند. بستن کمربند ایمنی نه تنهااز بروز چنین رویدادی جلوگیری می کند، بلکه خطر جراحت ها و آسیب دیدگی هایبسیار سنگین و مرگبار را به میزان ۵۰ درصد کاهش می دهد. در کشورهایاروپایی بستن کمربند ایمنی سبب کاهش شمار کشته شدگان سوانح رانندگی بهمیزان ۴۰ درصد شده است. در سال ۲۰۰۵ میلادی نزدیک به ۱۲ هزار سرنشین خودروبه خاطر بستن کمربند ایمنی از سوانح رانندگی جان سالم به در بردند.
میزان استفاده از کمربند ایمنی در کشورهای جهان کاملاً متفاوت است، براینمونه در جزیره ساخالین که به روسیه تعلق دارد، تنها ۸/۳ درصد از سرنشینانخودرو کمربند ایمنی می بندند. بالاترین میزان به کارگیری کمربند ایمنی رامی توان در کشورهای صنعتی و مدرن جهان مشاهده کرد. بین ۹۰ تا ۹۹ درصدسرنشینان ردیف جلو در خودروها و بین ۸۰ تا ۸۹ درصد سرنشینان ردیف عقب دراین کشورها از کمربند ایمنی استفاده می کنند.
فرهنگ سازی هشداردهی و ترس از جریمه شدن
اگرچه در کشورهای صنعتی جهان به کارگیری کمربند ایمنی دیگر معمول شده، اماتا جا افتادن این امر ساده، تلاش ها و اقدامات پیگیر و حتی نه چندان مردمپسند لازم بوده است، مانند وضع جریمه نقدی برای کسانی که از بستن کمربندایمنی خودداری می کنند.
در برخی از کشورها از جمله ایران شاید این ترس از جریمه شدن بوده کهمتخلفان «ضدکمربند» را به استفاده از این وسیله نجات دهنده واداشته تاباور به اهمیت و نقش این وسیله در نجات جان سرنشینان. طبق آیین نامه یی کهدر سال ۱۳۸۴ شمسی به تصویب رسید، بستن کمربند ایمنی برای سرنشینان ردیفجلو در ایران اجباری شده است. مسوولان هم اکنون در تلاش برداشتن گام بعدیهستند. «علیرضا اسماعیلی» رئیس پلیس راه کشور در گفت وگویی با مهر خواستاراجباری شدن کمربند ایمنی برای صندلی عقب خودرو شد. به گفته وی سرنشنیانصندلی عقب خودرو ۳۰ درصد از قربانیان تصادف های جاده یی را تشکیل می دهند.درخور توجه آنکه خبرگزاری ایرنا در روز ۱۷ مهرماه امسال با اشاره به تازهترین آمار سازمان های بین المللی گزارش داده نرخ سوانح جاده یی در ایران۲۰ برابر میانگین جهانی است. طبق این گزارش سوانح رانندگی در ایران سالانهبه مرگ حدود ۲۸ هزار نفر و معلول شدن ۳۰۰ هزار نفر می انجامد. از این رواستفاده روزافزون از کمربندهای ایمنی می تواند تاثیری بسیار در کاهش شمارقربانیان داشته باشد. آمار و تجربه های دیگر کشورها در این زمینه به خوبینشان دهنده این امر است؛ برای نمونه دولت کاستاریکا از اواسط سال ۲۰۰۳ تااواسط سال ۲۰۰۴ اقدامات و کمپین هایی تبلیغاتی در راه فرهنگ سازی به اجراگذاشت و با اعمال کنترل و نظارت بیشتر در جاده ها موفق شد میزان استفادهاز کمربندهای ایمنی را در عرض یک سال از ۲۴ درصد به ۸۲ درصد برساند. درکره جنوبی نیز وضع جریمه های نقدی، تشدید کنترل های خیابانی و در عین حالاجرای برنامه های تبلیغاتی سبب شد میزان استفاده از کمربند های ایمنی حتیاز ۲۳ درصد به ۹۸ درصد افزایش یابد.