اخلاق و اطلاعات

[ganjineh]

اخلاق و اطلاعات
نویسنده: بیتا بابایی راد

جامعه امروز به طور روزافزون از جنبه های آموزشی، ارتباطات، اطلاعات، اقتصاد، بازار و جز آن به تکنولوژی های ارتباطی و شبکه های اطلاعاتی وابسته شده است.
با گسترش و نفوذ این تکنولوژی ها در چارچوب های بیرون از نهادهای علمی و پژوهشی و مبدل شدن آن به محیط هایی از نوع خانگی و یا اقتصادی و ... برداشت های تازه ای از رابطه اخلاقیات را با آن مطرح کرده است و از این طریق نگرانی ها و پرسش های فراوانی را به وجود آورده است.

یکی از پرسش های بنیادین این است که با توجه به فضای باز اطلاعاتی جدید که اطلاعات افراد را از هر قید و بند ناخواسته ای آزاد می کند و گزینه های افراد را افزایش می دهد، در این شرایط نظام های اخلاقی ، در چالش و کشمکش با تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی چگونه باید عمل کنند؟ آیا باید با ایجاد دشواری همه گناه را به تحولات ساختاری و آنان که تحولات ساختاری را آشکار و شفاف می کنند، نسبت دهند یا اینکه به دنبال راه حل های منطقی و صحیح باشند تا بتوانند اخلاق یا به تعبیر این نوشتار اخلاق اطلاعات را به اخلاق عملی تبدیل سازند.

مطلبی در زمینه نظام اخلاقی حاکم بر تکنولوژی های نوین ارتباطی تهیه شده که می خوانید:
هرگاه پای تکنولوژی به یک عرصه باز شود. آن عرصه به نحو افسار گسیخته تر و رهاتر عمل خواهد کرد. بالاخص در حوزه تصویر و تا حدی در حوزه کار با متن و صدا. امکانات زیادی برای موادی که در رسانه ها، عرضه می شوند فراهم کرده است. اکنون با استفاده از حافظه های کامپیوترها می توان حجم عظیمی از تصاویر را در اختیار داشت و به صور گوناگون تصاویر و اطلاعات را در کنار هم چید. همچنین صداها و متن های ذخیره شده در کامپیوترها چه مستقل و چه به همراه دیگر مواد رسانه ای (مثل تصاویر) انبوهی از اطلاعات و مواد را برای کارهای مختلف در اختیار و دسترس کاربران قرار می دهد.

تکنولوژی حیطه ابزارها را گسترش داده و با تولید انبوه آنها را به میان همه افراد علاقمند برده است. بنابراین در هر سطح کار و حرفه ای بودن افراد به ابزارها دسترسی دارند و تنها ایده ها و تکنیک خاص آنهاست که به اثرهای مثلاً هنری بداعت و تازگی می بخشد.
تکنولوژی پیامدهایی برای طرف های درگیر در موضوعات و دیدگاه ها در بر دارد. تکنولوژی در عرصه رسانه های تصویری، اولاً دایره عمل این رسانه ها را گسترده تر کرده و موجب شده است که آنها موضوعات بیشتری را برای کشف در اختیار بگیرند. ثانیاً حوزه عمل این رسانه ها را گسترده کرده است. ثالثاً بر تنوع صورت ها افزوده است و رابعا ً امکان برقراری نسبت های گوناگون میان فرم و محتوا را ممکن گردانیده است.
هر چهار موضوع بر ابعاد و پیامدهای اخلاقی تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی می افزاید. اخلاق به عنوان یک نظام از ارزش های خیر و شر(خوب و بد) و اراده معطوف به آنها، در دنیایی که همه چیز رنگ تجارت، بازده، سود، حق الزحمه، کارایی، بهره وری و مانند آنها را در خود می گیرد،همچنین به عنوان یک زیرمجموعه و شاخه ای جدید ولی مهم از اخلاق حرفه ای یا عملی، دیگر نمی تواند به صورت یک نظام نظری به افراد درگیر عرضه شود. اخلاق با بسیاری از حوزه های فعالیت انسانی در رابطه قرار می گیرد و از آن جمله است اطلاعات و یا یک حوزه پیوسته به آن یعنی سیستم های اطلاعاتی که اهمیت آن امروزه مشخص است؛ چرا که در دنیای امروز دسترسی به اطلاعات یکی از حقوق بنیادین بشر محسوب می شود و تنها این ابزارها و سیستم های اطلاعاتی و ارتباطی هستند که می توانند این حق را ایفا کنند.

جریان اطلاعات در یک کشور در حال توسعه، صرفاً به جریان آن از بالای هرم حکومت به پایین محدود نمی شود، بلکه هرگونه اطلاعاتی را که مردم برای ایفای نقش های خود نیاز دارند، دربرمی گیرد. کاربرد ابزارها و سیستم های اطلاعاتی را گروهی از کارشناسان سومین اشتغال انسان مدرن دانسته اند و آن را در مراتب بعد از کار و استراحت قرار می دهند. این کاربرد حالت غیرفعال و یا منفعل ندارد.

اگر مسایل اخلاقی اطلاعات در مرتبه اول مورد توجه هنرمندان و خلاقان آثار، روزنامه نگاران و مدیران رسانه ها قرار دارد، مردم نیز به نوبه خود به رسانه ها از این نظر توجه می کنند. آنها از سوءکارکردها، فاصله و انحرافاتی که در رابطه با نقش سیستم های اطلاعاتی در جامعه دارند احساس نگرانی می کنند. ابزارهای ارتباطی نوین، که آخرین آنها بزرگراه های اطلاعاتی هستند، هم مقالات علمی، اطلاعات تجاری، اطلاعات روزمره مورد نیاز مردم (اخبار هواشناسی، اطلاعات شهری، مواد روزنامه ها) نامه های افراد به یکدیگر، فیلم ها، عکس و اطلاعات و پیام های حاوی تحریک و تشویق به جنایت را در برمی گیرد.

به عبارتی این ابزارها علاوه بر کارکردهایی که دارند (ایجاد سرگرمی، اطلاع رسانی، آموزش، اجتماعی کردن، کنترل اجتماعی، تبلیغ و القاء و ...) دارای تاثیراتی نیز هستند که ناشی از خشونت، وقاحت نگاری، طرح هنجارهای اجتماعی و ... است و در چارچوب اصول اخلاقی قرار می گیرد. پس با توجه به گستره عمل وسیع تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی و تاثیرات آن، اگر از خود سؤال کنیم که اطلاع دادن چه مفهومی دارد؟ می توانیم این گونه پاسخ دهیم که اطلاع شکل دادن به یک آگاهی به منظور با مفهوم کردن آن برای یک شخص دیگر یا عده زیادی است. اطلاعات به معنی جاری پوشش دهنده ابعاد محتوایی و شکلی و اقدام به انتقال و ارتباط است.
از سوی دیگر اخلاق را می توان البته برحسب یکی از رایج ترین گرایش های موجود در جهان، دیدگاه ها و افق های رفتاری مورد پذیرش در یک زمان و یک جامعه معین دانست و در حقیقت علم اخلاق، علم تمیز خوب از بد است. براساس آنچه که در غرب امروزه تحت عنوان، علم «وظیفه شناسی» تعریف می شود، مجموعه الزاماتی است که تعیین کننده نظم یک اقدام است و به همین اعتبار است که برای هر بخش خاص عملکردهای حرفه ای، شغلی وظیفه شناسی معینی به شکل مکتوب و غیرمکتوب در همه اجتماعات به نوعی مطرح است.

اخلاق اطلاعات بدیهی است که کاملاً مترادف با اخلاق روزنامه نگاری نیست. اخلاق رسانه ها به عنوان سازمان های خاص در سطح بسیار فراتر از مسئولیت های فردی قرار می گیرد. حیطه عملکرد این اخلاق نیز عملاً تمامی صور هنجاری شکل پذیرفته و ساخت یافته است که از سوی سازمان های حرفه ای خاصی بقا و تداوم آنها مورد نظارت قرار می گیرد.اما دشواری اجرای اخلاق اطلاعات حتی در مفهوم ساده آن و بدون نگاه به ابعاد محتوایی به مساله تنوع کانال های اطلاعاتی و تنوع بسیار معیارها و مقیاس های مورد استفاده برمی گردد.

واقعیت آن است که وقتی یک تکنولوژی جدید پذیرفته می شود، برخی از نتایج و عوارض کاربرد آن ممکن است اجتناب ناپذیر باشد. بالاخص اینکه هر گونه تحول تکنولوژیکی و یا اجتماعی و ... با خود تنش هایی را نیز به همراه دارد. این وضعیت ناشی از روند کند تحولات تکنولوژیکی در یک جامعه (به خصوص جوامع در حال توسعه) در دنیایی که مجموعاً به سرعت در حال حرکت است و استفاده از این تکنولوژی ها و مسایل اخلاقی وابسته به آنها است. اما اگر این تحولات به طور کلی مطلوب باشد، کل فرهنگ را در برگیرد، همه وجوه آن را شامل شود و این کار به سرعت انجام گیرد بر هم خوردگی سازمانی و عدم انطباق فردی و اجتماعی کمتری را نسبت به تغییر تدریجی در یک دوره طولانی در برخواهد داشت. در این صورت نظام اخلاقی نیز کمتر شکاف برمی دارد و تنظیم روابط اجتماعی براساس آن آسان تر صورت خواهد گرفت. برای مثال اینترنت به عنوان مهم ترین فصول جامعه اطلاعاتی همانند یک محل مجازی ملاقات عمومی شهروندان جهان است. یک نقطه تلاقی عمومی است که در آن میلیون ها نفر از بیش از ۱۵۵ کشور جهان با هم در رابطه قرار می گیرند. آنان در هر آن به اطلاع درباره چیزهای مختلف مثل گفتگو، بازی، مشاهده تصاویر مختلف، تجارت و ... می پردازند. زیرا قاعده کلی حاکم بر اینترنت استفاده از اطلاعات به گونه ای آزاد است.


برگرفته از : [External Link Removed for Guests]