نظريه جديد درباره خواب

[Dr.Akhavan]

  جديد درباره  



چرا مى‌خوابيم؟ آيا خواب به خاطر استراحت و به منظور تجديد قواى بدنى است؟ آيا خواب وظيفه سامان بخشى به تجربيات روزمره را بر عهده دارد؟ و يا اينكه خواب به كاركرد مغز نظم مى بخشد؟
بنا به نظريه جديدى درباره خواب، تمام اين پرسش ها و فرضيات خطا است. اين نظريه، خواب را به عنوان كاركرد بدن براى صرفه جويى در مصرف انرژى و پرهيز از خطر ارزيابى مى كند.
انسان و جانوران حداقل يك سوم از عمر خود را در خواب سپرى مى كنند. پرندگان، خزندگان، دوزيستان و حتي ماهيان و بيش از همه پستانداران به خواب مى روند. در حاليكه يك نوع موش كوچك روزانه بيست ساعت در خواب به سر مى برد، زرافه تنها به دو ساعت خواب نياز دارد. اسب ها تنها در صورت احساس امنيت نيم ساعت بر روى زمين داراز مى‌كشند و به خواب مى‌روند.

اما چه عامل و يا عواملى انسان و جانوران به اين رفتار عجيب وادار مى كند؟ در زمان خواب بسيارى از فعاليت هاى مهم بدنى نظير خوردن و نوشيدن و توليد مثل متوقف مى شوند. در اين حالت انسان و جانوران بى دفاع هستند. نياز به خواب ريشه در چه چيز دارد؟ و در ارتباط با "نظريه تكامل انواع" اهميت خواب در چيست؟
نظريات رايج پيرامون خواب
بسيارى از دانشمندان بر اين نظر بوده و هستند كه خواب كاركردهاى مهم حياتى را فراهم و آماده مى كند. در خواب، مغز دست به تنظيم فعاليت هاى خود مى زند. حافظه محتويات خود را به يكديگر مربوط كرده و اطلاعات را بايگانى مى سازد. در حين خواب سوخت و ساز بدن بازسازى مى شود و سرانجام سيستم دفاعى بدن تقويت مى گردد.

براى "جرى زيگل" Jerry Siegel، زيست شناس امريكايى از دانشگاه كاليفرنيا، اين توضيحات معمول درباره خواب كافى و جامع نيستند تا از اين طريق بتوان بدرستى به سودمندى خواب در رابطه با تئورى تكامل پى برد. تاثير خواب بر روى اين كاركردها و روندها بسيار اندك است. بنا به نظر اين زيست شناس امريكايى، در زمان خواب توان حافظه تنها ۱۵ درصد مى تواند افزايش يابد. در زمان بيدارى تمام اين فعاليت هاى بدنى و مغزى بطور موثرتر و همه جانبه تر صورت مى پذيرند.
صرفه‌جويى و ذخيره انرژى در زمان خواب
نظريه "جرى زيگل" كاملا متفاوت از تئورى هاى رايج درباره اهميت خواب براى انسان و جانوران است. او در توضيح نظريه خود در مجله علمى New Scientist عنوان مى كند كه تمام فعاليت هاي بدنى تابع اصل صرف جويى انرژى هستند و تنها در روند تكامل انواع پس از گذشت زمانهاى طولانى توسعه يافته اند.

براى توضيح آسان تر نظريه خود، "جرى زيگل" به ذكر نمونه هايى از دنياى جانوران مى پردازد. بطور مثال يك خفاش قهوه اى كوچك در روز حدود بيست ساعت مى خوابد و تنها در غروب به مدت كوتاهى بيدار است. درست در زمانى كه خوراك اصلى او يعنى "مگس ها" نيز فعال و بيدار هستند. براى "زيگل" دقيقاً اين نوع فعاليت معناى واقعى خواب را بيان مى كند. صرفه جويى و ذخيره انرژى در خواب بدين منظور صورت مى گيرد تا جانور براى انجام مهمترين فعاليت هاى حياتى كاملا سرحال و آماده باشد.

اين توضيح در مورد "شير" نيز صادق است. براى ادامه تكامل خود اين جانور درنده نيز كارى جز خوردن و توليد مثل و نگهدارى از بچه هاى خود ندارد. پس از شكار و پرورش بچه هاى خود، شيرها نيز ۱۴ ساعت از روز را در خواب به سر مى برند. و اين همه به خاطر جلوگيرى از هدر دادن انرژى است.

"جرى زيگل" از اين نيز گامى فراتر نهاده و مدعى است كه خوابيدن نه تنها به معناى حفظ انرژى است، بلكه در زمان خواب امنيت براى جانوارن بيش از زمان بيدارى بيهوده است. در خواب كسى نمى تواند خود را مجروح كند. بدين لحاظ خواب در مجموع مسئله اى اقتصادى است. "هر كس كه توان و الزامات خوابيدن را دارد، به خواب نيز مبادرت مى ورزد." بطور نمونه شير بيشتر و فيل كمتر به خواب مى رود، زيرا كه فيل ها در تمام روز در جستجوى خوراك هستند.
خواب به مثابه وضعيت آمادگى
آيا بنا به اين نظريه خواب تنها به معناى شرايط و حالت آمادگى بدن است؟ "يورگن تسولى" Jürgen Zully پژوهشگر خواب در دانشگاه "رگنزبورگ" معتقد است كه اين نظريه در مورد انسان صادق نيست، چرا كه انرژى صرفه جويى شده به ازاى هشت ساعت خواب انسان تنها به اندازه يك قطعه نان كوچك است. براى وى خواب همچنان به مثابه استراحت فعال است.

در زمان خواب توليد هورمون ها يى كه براى رشد ضرورى اند، صورت مى پذيرد و سيستم دفاعى بدن و عمل هضم تقويت شده و مغز دست به بازبينى خود مى زند. "جرى زيگل" با نظريه خود بيش از هر چيز به بحث هاى علمى پيرامون خواب دامن زده است و نظرات قديمى درباره اين پديده اسرار آميز را به چالش كشيده است.