با سلام خدمت دوستان گرامی .
متاسفانه یکی از مشکلاتی که اغلب فیلم ها و سریال های تولید داخل با موضوعات تاریخی دارند ، عدم توجهشان به همین جنبه تاریخی قضیه است ، گاهی به بهانه دراماتیزه کردن اثر و گاهی هم کلاً تاریخ را اشتباه می کنند!
سریال های فاخر یوسف پیامبر و مختارنامه پر از این اشتباهات بودند! از قرار دادن نمای دور اهرام ثلاثه مصر در برابر شهر باستانی تبس (در حالی که اهرام ثلاثه مصر در ساحل مقابل شهر ممفیس بودند!) در یوسف پیامبر ، تا ضرب المثل های ایرانی که از زبان شخصیت های عرب در مختارنامه جاری می شد!
یا فیلم های جنگی احمد رضا درویش را در نظر بگیرید (کیمیا ، سرزمین خورشید و دوئل) که تصویری کاملاً اشتباه و اغراق شده از مقاومت خرمشهر به نمایش می گذارند در حالی که تصویر واقعی تر و دقیق تر از این حماسه را می توان در سریال خاک سرخ ابراهیم حاتمی کیا یا فیلم کودک و فرشته مسعود نقاش زاده دید .
یا سریال در چشم باد با آن قسمت به شدت تصنعی و غلو شده اش از آغاز عملیات بیت المقدس که مثلاً می خواست ادای فیلم نجات سرباز رایان را در بیاورد!
و ...
بیننده ایی که مثل بنده تاریخ خوانده باشد ، وقتی این جزییات اشتباه را می بیند ، متوجه می شود . اما برای اغلب مردم متاسفانه تاریخ جزو آن دسته از علومی است که در زمان تحصیل هم علاقه ایی به آن نداشتند چه رسد به اینکه بخواهند مطالعه جنبی هم داشته باشند! پس این فیلم و سریال ها باعث می شوند که کلاً تصویری اشتباه از تاریخ در ذهنشان نقش ببندد!
حالا در همین دو-سه روز اخیر با دو نمونه دیگر از این اشتباهات مواجه شده ام!
در پایان فیلم تنگه ابوقریب این عبارات نقش می بندد : " عراق در صورت عبور از تنگه ابوقریب می توانست ... پنج روز بعد قطعنامه 598 بین ایران و عراق برای صلحی دائمی به امضا رسید "
در اینکه آقای بهرام توکلی در به تصویر در آوردن مقاومت حماسی گردان عمار در تنگه ابوقریب سنگ تمام گذاشته هیچ بحثی نیست! اما مخاطب جوان و نوجوانی که هیچ شناخت و مطالعه ایی از تاریخ جنگ تحمیلی ندارد ، چه برداشتی از عبارت " پنج روز بعد قطعنامه 598 بین ایران و عراق برای صلحی دائمی به امضا رسید " خواهد داشت؟!
قطعنامه 598 کمی بعد از پیروزی ایران در عملیات کربلای 5 ، در تاریخ 29 تیرماه 1366 با در نظر گرفتن خواسته ها و شروط اولیه ایران برای پایان جنگ ، در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید . در آن مقطع عراق از تصویب قطعنامه استقبال نمود اما ایران اعلام کرد شروط در نظر گرفته شده توسط شورای امنیت مربوط به سال های آغازین جنگ بوده و اکنون که جنگ طولانی شده و هزینه فراوانی به ایران تحمیل نموده و ایران هم دست برتر را دارد ، شرایط مان برای قبول آتش بس تغییر کرده است!
هرچند استدلال ایران صحیح بود ، اما دنیا نمی خواست جنگ به نحوی خاتمه یابد که پیروز آن ایران باشد ، بنابراین از یک سوی تحریم های تسلیحاتی و اقتصادی ایران تشدید شد (در حالی که سیل کمک های اقتصادی و تسلیحاتی و حتی نیروی انسانی - به صورت مزدوران مصری و سودانی و یمنی و ... - به عراق سرازیر گردید) ، از سوی دیگر آمریکایی ها با تشدید فعالیت و حضور نظامی خود در خلیج فارس و ایجاد تنش و درگیری ، بخشی از توان سپاه را به آب های جنوب کشاندند و اجازه ندادند در طول سال 66 عملیات بزرگی از سوی ایران علیه عراق انجام شود . بعد هم که ایران با انجام عملیات والفجر 10 بخش هایی از استان سلیمانیه عراق را تصرف نمود دنیا چشم خود را بر روی جنایت بمباران شیمیایی حلبچه بست! و به همه اینها اضافه کنید کارشکنی های برخی احزاب و جریان های سیاسی داخل کشور را که با تبلیغ شعار " جنگ جنگ تا نابودی " بین مردم و اتهام زنی به سپاه به عنوان تنها عامل طولانی شدن جنگ ، فضا و جو داخل کشور را نسبت به کمک به جبهه ها سرد کرده بودند!
مجموع همه این شرایط باعث شد تا با آغاز سال 1367 ، ورق جنگ برگردد و ارتش عراق بتدریج نتنها مناطق از دست رفته خود را بازپس گیرد بلکه همچون روزهای نخستین جنگ دست به عملیات و پیشروی در عمق خاک ایران بزند . البته اگر جنایت هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری ایران توسط آمریکایی ها نبود ، ایران باز هم حاضر به قبول شرایط پیشنهادی غرب برای آتش بس نمی شد اما پیام واضح آمریکایی ها با کشتن مردم بی گناه ، امام و مسئولین را مجبور به قبول قطعنامه کرد .
وقایع فیلم تنگه ابوقریب در حدود بیستم تا بیست و دوم تیرماه 1367 رخ می دهد یعنی همزمان با عملیاتی که عراقی ها تحت نام " توکلنا علی الله 3 " از فکه تا دهلران با هدف اشغال شمال خوزستان و جنوب ایلام انجام دادند و هرچند مقاومت رزمندگان ایران در ابوقریب و جاهای دیگر باعث شد تا آنها به اهداف نهایی خود دست نیابند اما در مجموع با وارد آوردن خسارات سنگین و گرفتن شمار زیادی اسیر ، ضربه سختی به جبهه ایران وارد کردند .
27 تیرماه امام خمینی (ره) در پیام رادیویی مهمی که با عبارت " نوشیدن جام زهر " معروف گردید قبول قطعنامه 598 را به اطلاع مردم و رزمندگان رساند . بسیاری تصور کردند با این اتفاق جنگ به پایان رسیده است و متاسفانه یک عده آنقدر کم اطلاع هستند که فکر می کنند واقعاً جنگ در این تاریخ به پایان رسید (مثل سازندگان فیلم تنگه ابوقریب که آن عبارت کذایی را در انتهای فیلم قرار داده اند ، یا نویسنده کتاب " پنج روز آخر " که داستانش در همین عملیات فوق الذکر عراقی ها می گذرد و وقتی ایران قطعنامه را قبول می کند جنگ و کتاب از نظر نویسنده تمام می شود!) در حالی که روز بعدش عراقی ها دست به یک هجوم سراسری زدند به نحوی که در برخی جبهه ها حتی از آغاز جنگ هم بیشتر پیشروی کردند و شهرهای خرمشهر و اهواز و ایلام در آستانه سقوط قرار گرفتند و باز با پیام تاریخی امام بود که مردم روانه جبهه ها شدند و دشمن را عقب رانند . در واقع جنگ تا حدود 4 هفته پس از وقایع فیلم تنگه ابوقریب با شدت ادامه داشت و در اواخر مردادماه بود که آتش بس بر جبهه ها رسماً حاکم شد و چند ماه بعد تازه مذاکرات صلح آغاز گردید!
اما مورد دیگر که دیشب اتفاق افتاد پایان سریال مناسبتی خط تماس از شبکه یک سیما بود! این سریال به وقایع زمان انقلاب در شهرستان های شمال شرق کشور می پرداخت و در قسمت های آخر روی غائله ترکمن صحرا متمرکز شده بود! اما سریال بدون هیچ توضیح اضافه ایی بعد از امضا توافقنامه آتش بس 13 فروردین 1358 به پایان می رسد! در حالی که درگیری ها در ترکمن صحرا تا چند ماه بعد ادامه یافت و بالاخره در بهمن 58 بود که سپاه و مردم دوشادوش هم به فتنه خاتمه داده و خلقی ها را در این منطقه به طور کامل سرکوب نمودند! جا داشت که سریال در پایان دست کم در یک متن توضیحی به این مسئله اشاره نماید و تماشاگرش را در بی خبری و به امید اینکه خود وی در این باره تحقیق خواهد کرد ، رها نسازد!
در مجموع به نظر می رسد که سینما و تلوزیون ایران تا رسیدن به سطح آرمانی و حقیقی از ژانر تاریخی فاصله دارد! از یک سو با آثاری مثل کلاه پهلوی طرف هستیم که درام را فدای تاریخ می کنند و از سوی دیگر آثاری را می بینیم که تاریخ را فدای درام می نمایند!
متاسفانه یکی از مشکلاتی که اغلب فیلم ها و سریال های تولید داخل با موضوعات تاریخی دارند ، عدم توجهشان به همین جنبه تاریخی قضیه است ، گاهی به بهانه دراماتیزه کردن اثر و گاهی هم کلاً تاریخ را اشتباه می کنند!
سریال های فاخر یوسف پیامبر و مختارنامه پر از این اشتباهات بودند! از قرار دادن نمای دور اهرام ثلاثه مصر در برابر شهر باستانی تبس (در حالی که اهرام ثلاثه مصر در ساحل مقابل شهر ممفیس بودند!) در یوسف پیامبر ، تا ضرب المثل های ایرانی که از زبان شخصیت های عرب در مختارنامه جاری می شد!
یا فیلم های جنگی احمد رضا درویش را در نظر بگیرید (کیمیا ، سرزمین خورشید و دوئل) که تصویری کاملاً اشتباه و اغراق شده از مقاومت خرمشهر به نمایش می گذارند در حالی که تصویر واقعی تر و دقیق تر از این حماسه را می توان در سریال خاک سرخ ابراهیم حاتمی کیا یا فیلم کودک و فرشته مسعود نقاش زاده دید .
یا سریال در چشم باد با آن قسمت به شدت تصنعی و غلو شده اش از آغاز عملیات بیت المقدس که مثلاً می خواست ادای فیلم نجات سرباز رایان را در بیاورد!
و ...
بیننده ایی که مثل بنده تاریخ خوانده باشد ، وقتی این جزییات اشتباه را می بیند ، متوجه می شود . اما برای اغلب مردم متاسفانه تاریخ جزو آن دسته از علومی است که در زمان تحصیل هم علاقه ایی به آن نداشتند چه رسد به اینکه بخواهند مطالعه جنبی هم داشته باشند! پس این فیلم و سریال ها باعث می شوند که کلاً تصویری اشتباه از تاریخ در ذهنشان نقش ببندد!
حالا در همین دو-سه روز اخیر با دو نمونه دیگر از این اشتباهات مواجه شده ام!
در پایان فیلم تنگه ابوقریب این عبارات نقش می بندد : " عراق در صورت عبور از تنگه ابوقریب می توانست ... پنج روز بعد قطعنامه 598 بین ایران و عراق برای صلحی دائمی به امضا رسید "
در اینکه آقای بهرام توکلی در به تصویر در آوردن مقاومت حماسی گردان عمار در تنگه ابوقریب سنگ تمام گذاشته هیچ بحثی نیست! اما مخاطب جوان و نوجوانی که هیچ شناخت و مطالعه ایی از تاریخ جنگ تحمیلی ندارد ، چه برداشتی از عبارت " پنج روز بعد قطعنامه 598 بین ایران و عراق برای صلحی دائمی به امضا رسید " خواهد داشت؟!
قطعنامه 598 کمی بعد از پیروزی ایران در عملیات کربلای 5 ، در تاریخ 29 تیرماه 1366 با در نظر گرفتن خواسته ها و شروط اولیه ایران برای پایان جنگ ، در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید . در آن مقطع عراق از تصویب قطعنامه استقبال نمود اما ایران اعلام کرد شروط در نظر گرفته شده توسط شورای امنیت مربوط به سال های آغازین جنگ بوده و اکنون که جنگ طولانی شده و هزینه فراوانی به ایران تحمیل نموده و ایران هم دست برتر را دارد ، شرایط مان برای قبول آتش بس تغییر کرده است!
هرچند استدلال ایران صحیح بود ، اما دنیا نمی خواست جنگ به نحوی خاتمه یابد که پیروز آن ایران باشد ، بنابراین از یک سوی تحریم های تسلیحاتی و اقتصادی ایران تشدید شد (در حالی که سیل کمک های اقتصادی و تسلیحاتی و حتی نیروی انسانی - به صورت مزدوران مصری و سودانی و یمنی و ... - به عراق سرازیر گردید) ، از سوی دیگر آمریکایی ها با تشدید فعالیت و حضور نظامی خود در خلیج فارس و ایجاد تنش و درگیری ، بخشی از توان سپاه را به آب های جنوب کشاندند و اجازه ندادند در طول سال 66 عملیات بزرگی از سوی ایران علیه عراق انجام شود . بعد هم که ایران با انجام عملیات والفجر 10 بخش هایی از استان سلیمانیه عراق را تصرف نمود دنیا چشم خود را بر روی جنایت بمباران شیمیایی حلبچه بست! و به همه اینها اضافه کنید کارشکنی های برخی احزاب و جریان های سیاسی داخل کشور را که با تبلیغ شعار " جنگ جنگ تا نابودی " بین مردم و اتهام زنی به سپاه به عنوان تنها عامل طولانی شدن جنگ ، فضا و جو داخل کشور را نسبت به کمک به جبهه ها سرد کرده بودند!
مجموع همه این شرایط باعث شد تا با آغاز سال 1367 ، ورق جنگ برگردد و ارتش عراق بتدریج نتنها مناطق از دست رفته خود را بازپس گیرد بلکه همچون روزهای نخستین جنگ دست به عملیات و پیشروی در عمق خاک ایران بزند . البته اگر جنایت هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری ایران توسط آمریکایی ها نبود ، ایران باز هم حاضر به قبول شرایط پیشنهادی غرب برای آتش بس نمی شد اما پیام واضح آمریکایی ها با کشتن مردم بی گناه ، امام و مسئولین را مجبور به قبول قطعنامه کرد .
وقایع فیلم تنگه ابوقریب در حدود بیستم تا بیست و دوم تیرماه 1367 رخ می دهد یعنی همزمان با عملیاتی که عراقی ها تحت نام " توکلنا علی الله 3 " از فکه تا دهلران با هدف اشغال شمال خوزستان و جنوب ایلام انجام دادند و هرچند مقاومت رزمندگان ایران در ابوقریب و جاهای دیگر باعث شد تا آنها به اهداف نهایی خود دست نیابند اما در مجموع با وارد آوردن خسارات سنگین و گرفتن شمار زیادی اسیر ، ضربه سختی به جبهه ایران وارد کردند .
27 تیرماه امام خمینی (ره) در پیام رادیویی مهمی که با عبارت " نوشیدن جام زهر " معروف گردید قبول قطعنامه 598 را به اطلاع مردم و رزمندگان رساند . بسیاری تصور کردند با این اتفاق جنگ به پایان رسیده است و متاسفانه یک عده آنقدر کم اطلاع هستند که فکر می کنند واقعاً جنگ در این تاریخ به پایان رسید (مثل سازندگان فیلم تنگه ابوقریب که آن عبارت کذایی را در انتهای فیلم قرار داده اند ، یا نویسنده کتاب " پنج روز آخر " که داستانش در همین عملیات فوق الذکر عراقی ها می گذرد و وقتی ایران قطعنامه را قبول می کند جنگ و کتاب از نظر نویسنده تمام می شود!) در حالی که روز بعدش عراقی ها دست به یک هجوم سراسری زدند به نحوی که در برخی جبهه ها حتی از آغاز جنگ هم بیشتر پیشروی کردند و شهرهای خرمشهر و اهواز و ایلام در آستانه سقوط قرار گرفتند و باز با پیام تاریخی امام بود که مردم روانه جبهه ها شدند و دشمن را عقب رانند . در واقع جنگ تا حدود 4 هفته پس از وقایع فیلم تنگه ابوقریب با شدت ادامه داشت و در اواخر مردادماه بود که آتش بس بر جبهه ها رسماً حاکم شد و چند ماه بعد تازه مذاکرات صلح آغاز گردید!
اما مورد دیگر که دیشب اتفاق افتاد پایان سریال مناسبتی خط تماس از شبکه یک سیما بود! این سریال به وقایع زمان انقلاب در شهرستان های شمال شرق کشور می پرداخت و در قسمت های آخر روی غائله ترکمن صحرا متمرکز شده بود! اما سریال بدون هیچ توضیح اضافه ایی بعد از امضا توافقنامه آتش بس 13 فروردین 1358 به پایان می رسد! در حالی که درگیری ها در ترکمن صحرا تا چند ماه بعد ادامه یافت و بالاخره در بهمن 58 بود که سپاه و مردم دوشادوش هم به فتنه خاتمه داده و خلقی ها را در این منطقه به طور کامل سرکوب نمودند! جا داشت که سریال در پایان دست کم در یک متن توضیحی به این مسئله اشاره نماید و تماشاگرش را در بی خبری و به امید اینکه خود وی در این باره تحقیق خواهد کرد ، رها نسازد!
در مجموع به نظر می رسد که سینما و تلوزیون ایران تا رسیدن به سطح آرمانی و حقیقی از ژانر تاریخی فاصله دارد! از یک سو با آثاری مثل کلاه پهلوی طرف هستیم که درام را فدای تاریخ می کنند و از سوی دیگر آثاری را می بینیم که تاریخ را فدای درام می نمایند!
