پدر مسعود از افسران نظامی افغانستان در دوره ظاهر شاه بود.
مسعود آموزشهای ابتدايی را در روستای بازارک (که اکنون مرکز ولايت پنجشير است) آغاز کرد و زمانی که پدرش به ماموريت در ولايت هرات منتقل شد، مسعود نيز به ادامه آموزش در آنجا پرداخت و تا سطح متوسطه در هرات تحصيل کرد.
آغاز فعاليتهای سياسی
وی در جريان تحصيل در موسسه پلی تکنيک کابل، با فعالان سياسی مخالف دولت داود خان آشنا شد، يک بار در جريان اين فعاليتها دستگير شد و در سال ۱۹۷۴ به پاکستان رفت
با تشکيل حکومت کمونيستی در افغانستان و اشغال اين کشور توسط ارتش شوروی سابق در اواخر دهه هفتاد ميلادی، احمد شاه مسعود از فرماندهان پيشتاز گروههای چريکی مخالف رژيمهای وقت بود که در زادگاهش، دره پنجشير، مبارزات مسلحانه خود را آغاز کرد.
در جريان ده سال حضور ارتش شوروی در افغانستان و دوره چهار ساله پس از آن، که دولت تحت حمايت شوروی در افغانستان بر سر قدرت بود، دره پنجشير تنها منطقه غيرقابل نفوذ برای نيروهای اشغالگر و سربازان دولتی به شمار می رفت.
'شير پنجشير'
اين مقاومت درازمدت، از احمد شاه مسعود چهره ای مطرح در ميان رهبران و فرماندهان مجاهدين ساخت و او را به "شير پنجشير" معروف کرد.
در سال ۱۹۹۱ ميلادی، زمانی که دکتر نجيب الله، آخرين رييس دولت کمونيستی افغانستان پذيرفت که قدرت را به گروههای مجاهدين واگذار کند، مسعود نيز به همراه نيروهای تحت امرش وارد پايتخت شد.
اين فرمانده تاجيک تبار، در طول حکومت چهار ساله مجاهدين، وزير دفاع دولت برهان الدين ربانی و از طرفهای اصلی در جنگهای داخلی کابل بود که به کشته شدن هزاران تن و ويرانی بخش بزرگی از پايتخت انجاميد.
ديگر گروههای اصلی درگير در اين جنگها، نيروهای تحت امر حزب اسلامی گلبدين حکمتيار (پشتون)، شبه نظاميان تحت امر ژنرال عبدالرشيد دوستم (ازبک) و نيروهای حزب وحدت اسلامی به رهبری عبدالعلی مزاری (هزاره) بودند
ائتلاف عليه طالبان
جنگهای داخلی مجاهدين، با تسلط شبه نظاميان طالبان بر پايتخت پايان يافت و گروههای مجاهدين که تا پيش از آن با همديگر می جنگيدند، ائتلافی عليه طالبان تشکيل دادند.
پس از پيروزيهای طالبان در شمال افغانستان، فرمانده مسعود از پايگاه سنتی اش در دره پنجشير به مقاومت عليه طالبان به خصوص در مناطق شمال شرق و شمال کابل ادامه داد.
به دنبال شکست نيروهای ژنرال عبدالرشيد دوستم در شمال افغانستان، فرمانده مسعود رهبری جبهه متحد مخالف با طالبان را در دست گرفت.
دره پنجشير زادگاه و پايگاه سنتی مسعود، برای طالبان نيز همانند ارتش شوروی، غيرقابل نفوذ باقی ماند.
... پايان
فرمانده احمد شاه مسعود، پس از سالها مقاومت در برابر اشغال کشورش توسط ارتش شوروی سابق و نبرد با گروه طالبان، در نهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ ميلادی، در اثر انفجار انتحاری دو مرد عرب که خود را خبرنگار معرفی کرده بودند، کشته شد.
خبر کشته شدن اين فرمانده فقيد مجاهدين که می توانست به کاهش روحيه هم رزمانش در جبهه ضد طالبان بينجامد، با چند روز تاخير اعلام شد.
محمد قسيم فهيم که از همرزمان احمد شاه مسعود بود، پس از مسعود، توسط برهان الدين ربانی به جانشينی وی منصوب شد. آقای فهيم، پس از سقوط طالبان وزير دفاع افغانستان و معاون اول رييس دولت، در دولتهای موقت و انتقالی شد.
لويه جرگه اضطراری افغانستان که در پايان دولت موقت تشکيل شد، به احمد شاه مسعود لقب قهرمان ملی داد و نه سپتامبر سالروز کشته شدن وی، در افغانستان "روز شهيد" و تعطيل رسمی اعلام شد.
بی بی سی 2006
احمد شاه مسعود:
"سياستمدار ناکام کسی نيست که از پيشبينی آينده عاجز است، سياستمدار ناکام کسی است که تحليل منطقی، روشن و واقع بينانه از شرايط موجود ندارد".
