ملت بزرگتر، بهتر نیست

[hedayat.m]

مقاله ای تحلیلی از پال کندی در اینترنشنال هرالد تریبیون پیرامون کشورهای قدرتمند جهان


هزاران سال است که تاریخدانان و استراتژیست ها می دانند که یک قدرت کوچک و خوب-سازمان-یافته می تواند نفوذی بسیار بزرگتر از حد و اندازه واقعی خود به نمایش بگذارد.

دیوارهای پیرامون آتن کلاسیک [قدیم] قابل مقایسه با نفوذی نبود که از سیسیل تا مصر و از شمال تا دریای سیاه به هم زده بود. چند قرن بعد هم کشورهای کوچکی همچون پرتغال، هلند و بریتانیا در مقایسه با میزان نفوذی که در عالم به دست آورده بودند از لحاظ جغرافیا و مساحت داخلی شان کوتوله به نظر می رسیدند، هر چند که کوچکی مساحتشان مانع از آن نشد که در میان سالهای 1500 تا 1900 ردپای خود را در تمام این کُره خاکی به جای بگذارند.

در دنیای امروز، سنگاپور، هنگ کنک و دبی بسیار بیشتر از قد و قواره شان ظاهر شده اند، مخصوصا اگر این بار هم به همان دلایل جغرافیایی و تاریخی ارزیابی و سنجیده شود.

اما اگر کوچک بودن ضرورتا موجب بی اهمیت بودن نیست، شاید بتوان استدلال کرد که بزرگتر بودن هم همیشه به معنی عظیم تر بودن نیست.

هشت کشور مهم و بزرگ دنیا [روسیه، کانادا، استرالیا، چین، هند، اتحادیه اروپا، برزیل و ایالات متحده] را از لحاظ اندازه، جمعیت و مساحتشان با هم مقایسه کنید، اگر گستره جغرافیایی معیار بود که روسیه همچون غولی است که نصف کُره زمین بین دو پای آن قرار دارد. اما اینگونه نیست، یعنی درست برعکس بزرگترین معضل روسیه این است که بیش از حد زمین دارد و میلیونها کیلومتر مربع در سیبری همچون نفرینی زیر یخ اسیر است.

در مقیاس به مراتب کوچکتری کانادا هم از وضع مشابهی رنج می برد؛ واقعا نمی توان در بیشتر قسمت های این کشور زندگی کرد. اگر غیرقابل سکونت بودن بتواند معیاری برای سنجش باشد استرالیا هم در این طبقه بندی می گنجد.

ضمن این که در همان بخش های قابل سکونت استرالیا و کانادا، جمعیت با سرعتی در حال افزایش است که اندازه آن در نیم قرن آینده خارج از حد تصور خواهد بود، این در حالی است که روسیه، از لحاظ جمعیت شناختی به طرز خیره کننده ای سیر نزولی دارد.

کانادا و استرالیا به دلایل جغرافیایی از لحاظ جمعیت نسبت به روسیه محدودتر و از لحاظ سیاسی سبقه کمتری دارند. در حالی که روسیه بسیار عظیم و از لحاظ جمعیت رو به انفجار است.

معلوم است که در طرف دیگر این طیف، دو کشور چین و هند قرار دارند، هر دو هم از لحاظ اندازه بزرگ هستند اما در پهنه دشتهای آن رودها و جلگه های بزرگ و رشته کوهای طویل قرار دارد که 40 درصد جمعیت جهان را در خود جای داده اند. و جمعیت در حال رشد هندوستان نرخ غیرقابل کنترلی دارد.

وقتی این جمعیت با سطح زمین قابل کشت این کشورها مقایسه شود، تا اواسط قرن بیست و یکم چشم انداز چندان خوشایندی برای آنان متصور نخواهد بود. حقیقت رک و صریح این است که هر یک از آنها با نصف جمعیت کنونی می توانست آینده خوبی را رقم بزند. اینجا هم میز سه پایه ای درست شده که یکی از پایه های آن از دو پایه دیگر بزرگتر است و طبیعی است که این میز به درستی روی زمین قرار نمی گیرد.

در این میان باقی می ماند اتحادیه اروپا، برزیل و ایالات متحده، با همه پیچیدگی هایش. سنجش نقاط قوت ( و ضعف ) نسبی جغرافیایی اتحادیه اروپا کار دشواری است، چه آن شش کشور اولیه را در نظر بگیرید چه وقتی به 18 عضو تبدیل شد و اکنون که 23 ملت - کشور است.

افزایش عضو به این اتحادیه هم همیشه به معنی افزایش قدرت اتحادیه نیست. بعضی از کشورهای این اتحادیه به طور جدی از لحاظ جمعیتی سیر نزولی دارند، تعداد اندکی هم با طور پیوسته سیر صعودی دارند. از لحاظ ذخایر غذایی، این ناحیه کفاف جمعیت خود را تا کنون داده است، حتی در بعضی نقاط مازاد هم موجود است.

به اندازه کافی ثروتمند و راحت هستند و فقط بلای طبیعی در آینده و یا یک اشتباه فاحش سیاسی می تواند این وضعیت را به شدت به خطر بیفکند.

برزیل، به نظر من فعلا خواب است. برخلاف فقر فاحش روستایی و شهری، ساختار آشفته اجتماعی و محیط زیست آسیب دیده، تراز عمومی بین جمعیت و اندازه کشور و همچنین مساحت آن چه از لحاظ زمین قابل کشت و چه از نظر ذخایر آب نسبتا سلامت است و قابلیت پایداری را دارد.

هرچند سیاست بد و سیاست های سهل انگارانه که در بیشتر سالهای قرن بیستم بر برزیل حاکم بوده می تواند این سلامت و قابلیت پایداری را به خطر اندازد. اما اگر به طور کلی به آن نگاه کنیم هنوز به طور طبیعی سالم و قوی است.

و از این میان ایالات متحده باقی می ماند. همان طور که همیشه گفته ام، این کشور در سالیان اخیر به دلیل سیاست گذاری های احمقانه و نامعقول به خود لطمات زیادی وارد آورده است؛ کسری بودجه بیش از حد دولت فدرال، غفلت از ساختار اجتماعی و آموزشی، ناکارآمدی های بروکراتیک، غرور بیجای دیپلماتیک، و پیگیری اهداف نظامی در خارج از ایالات متحده بخشی از این موارد است.

آمریکا عملکرد بیش از اندازه ضعیف در داخل و بیش از اندازه قوی در خارج از ایالات متحده دارد؛ اما اگر همه این موارد را کنار بگذاریم - هرچند اگر کوچکی نیست - و متغیرهای اندازه کشور/ جمعیت / ذخایر غذایی را در یک معادله قرار دهیم، وضعیت نسبی ایالات متحده هم چندان خوشایند نیست.

پس این سؤال پیش می آید که آیا ایالات متحده در سرازیری نزولی قرار گرفته است؟ بله حتما. تراز اقتصادی جهانی ( و به دنبال آن ترازهای استراتژیک-نظامی قدرت ) در حال تغییر و از غرب به آسیاست؛ این حقیقت را فقط ابلهان انکار می کنند.

اما آیا این سیر نزولی از نوع مطلق آن است، و آمریکا در حال چشیدن تجربه تلخ زوال همچون امپراتورهای رُم و اسپانیاست؟ شک دارم این گزاره درست باشد.

در هر موقعیت زمانی، یک سری سیاست های اشتباه می تواند زیان های جبران ناپذیر به جمهوری آمریکایی وارد کند. اما پیکربندی پایه ای جغرافیای آمریکا به گونه است که دو اقیانوس از آن محافظت می کنند، ایالات های آن مورد تهدید قرار ندارند و بهترین تعادل را بین جمعیت با اندازه زمین کشاورزی و محصولات آن برقرار کرده است و به قدری ذخایر در اختیار دارد که می تواند صدمات ناشی از بلاهت ها را در حال و آینده تحمل کند.

بزرگ بودن از لحاظ زمین کشاورزی و یا داشتن جمعیت زیاد تضمینی برای بقا و باقی ماندن به عنوان ابرقدرت ایجاد نمی کند. اما داشتن منابع عظیم و موقعیت جغرافیایی مطلوب، به علاوه مدیران باهوش استراتژیست، واقعا می تواند شما را برای مدت طولانی در صدر حفظ کند. اما نه تا ابد، فقط خیلی بیشتر از آن چه سیاست های کنونی و جاری در اختیارتان می گذارد.

پال کندی استاد تاریخ و مدیر مطالعات امنیت بین المللی دانشگاه ییل است. در حال حاضر در حال نوشتن تاریخ جنگ جهانی دوم است.

[External Link Removed for Guests]