مزیت های غیرقابل چشم پوشی ارتش حرفه یی

[dr_mehdi57]

مزیت های غیرقابل چشم پوشی ارتش حرفه یی


خدمت سربازی به شکل امروزی آن توسط ناپلئون بناپارت پایه ریزی شد و بسیاری از آموزش های نظامی فعلی ما (قدم روها و...) که هنوز در کشور آموزش داده می شوند به جا مانده از تعالیم ناپلئون هستند. تا پیش از آن ارتش ها عمدتاً ثابت نبودند و ستون اصلی آنها را شوالیه ها و مردمی تشکیل می دادند که به جای پادشاه به فئودال ها وابسته بودند.
در دوران گذار از فئودالیسم به دولت- ملت نیاز به ارتش ملی احساس شد اما برای ایجاد این ارتش به هزینه زیادی نیاز بود که در توان حاکم نبود. رواج اندیشه های ملی گرایانه زمینه لازم برای پیدایش خدمت سربازی را پدید آورد. در نیمه اول قرن بیستم- دوره جنگ های جهانی- اغلب کشورهای جهان به آن تن دادند و سربازگیری اجباری از میان شهروندان را تصویب کردند.
ایران نیز از این موج جهانی بی نصیب نماند. رضاشاه که می خواست ارتش های قبیله یی و عشیره یی را حذف کند به تصویب قانون نظام وظیفه عمومی مبادرت کرد که در آن زمان با مخالفت علما و مراجع روبه رو شد. آیت الله نورالله اصفهانی مخالفت با قانون نظام وظیفه را در راس اهداف شش گانه قیامش علیه رضاشاه قرار داد. قیام آیت الله نورالله اصفهانی و اهداف آن با تایید علما و مراجع آن زمان مانند آیت الله العظمی شیخ ابوالحسن اصفهانی، آیت الله بهبهانی، میرزاهاشم آشتیانی و شهید مدرس همراه بود. شهید مدرس نیز در مجلس مخالفت خود را ابراز داشت و در نطق خود با اشاره به خاطرات اقامت هشت ساله اش در بین النهرین(عراق) این قانون را از دلایل نارضایتی مردم عراق از دولت عثمانی دانسته و فرمود؛ «بالاخره مملکت را گرفتن قشون عمومی از دست عثمانی به در برد.
چون خلاف طبیعت مردم بود.» همچنین اعضای حوزه علمیه تهران در نامه یی به آیت الله نورالله اصفهانی ضمن حمایت از قیام ایشان، تاکید می کنند که «تمام آقایان حجج اسلام و حصون ایمان دامت برکاتهم از امورات شخصیه و مشاغل نوعیه خود دست برداشته اند و متفقاً به کلمه واحده در مقام... جلوگیری از هر قبیل قوانینی که به خلاف قوانین مقدسه اسلام وضع شود قیام و اقدام دارند، بالاخص در قضیه نظام اجباری که فوق العاده از تحمل خارج و طاقت فرسا است. امید است که به همم عالیه آن ذوات مقدسهغائمه اطهارف و جدیت کامله و پافشاری، رفع و دفع این قانون جابرانه و خانمان ویران کن شود.» (مراجعه شود به کتاب اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، موسی نجفی، صص ۲۶۸-۲۴۲) هر چند که سرانجام به واسطه مسمومیت آیت الله نورالله اصفهانی از سوی رضاشاه این مخالفت ناکام ماند.
● وضعیت کنونی نظام وظیفه در جهان
پس از پایان جنگ جهانی دوم و در سال های دهه پنجاه، نخستین کشور انگلستان بود که در فاصله اندکی از جنگ جهانی دوم، طی تصمیمی جسورانه، خدمت وظیفه عمومی را لغو و تاکید کرد که «رویارویی با جهان جدید را با شیوه جدید دنبال خواهد کرد.» بعد از آن نیز این رویکرد با استقبال کشورهای جهان روبه رو شد. نیمه دوم قرن با تمامی افت و خیزهایش شاهد کاهش کلی گرایش به سربازگیری در میان کشورها بود. به ویژه آنکه دیگر نیاز اولیه یی که منجر به خدمت سربازی شد یعنی حذف ارتش های قبیله یی نیز دیگر موضوعیت نداشت.
با پایان یافتن جنگ سرد و فروپاشی شوروی بسیاری از دولت ها به سوی تشکیل ارتش های کوچک ولی حرفه یی و قابل انعطاف روی آوردند. در ارتش حرفه یی به جای آنکه به اجبار سربازان را به مدت دو سال به سربازی ببرند، از سربازان داوطلب پیمانی ۵ ساله استفاده می کنند و به آنها هم آموزش های تخصصی ویژه داده می شود و هم حقوق مکفی. کشور فرانسه که خود بنیانگذار روش سربازگیری بود در سال ۱۹۹۶ خدمت سربازی را به طور کامل برچید و یک ارتش ۹۰ هزار نفره حرفه یی را جایگزین آن کرد.
دایره المعارف اینترنتی ویکی پدیا بررسی جامعی را نسبت به ۱۹۵ کشور جهان انجام داده و کشورهای جهان را در ۷ گروه تقسیم کرده است؛
۱) کشورهایی که سربازی اجباری ندارند.(۱۰۶ کشور، ۵۳ درصد)
۲) کشورهایی که سربازی اجباری یک سال یا کمتر دارند. (۲۵کشور، ۱۳ درصد)
۳) کشورهایی که صرفاً در امور مدنی یا به صورت نظامی غیرمسلح سربازی دارند.(۷«۷ کشور، ۴ درصد)
۴) کشورهای که سربازی انتخابی دارند.(۱۱ کشور، ۶ درصد)
۵) کشورهایی که مدت سربازی را به ۱۸ ماه کاهش داده اند. (۹ کشور، ۵ درصد)
۶) کشورهایی که از ترکیب نیروهای داوطلب و اجباری استفاده می کنند. (۱۱ کشور،۶ درصد)
۷) کشورهایی که سربازی اجباری بیش از ۱۸ماه، غیرانتخابی و همراه با به کارگیری در امور عملیاتی مسلحانه دارند. (۲۶کشور، ۱۳ درصد)
اسامی کامل این کشورها را می توانید در سایت ویکی پدیا ذیل عنوان سربازی ببینید. بر خلاف برخی تصورات نادرست، ارتش حرفه یی اختصاص به کشورهای پیشرفته ندارد. در میان نام کشورهایی که سربازی اجباری ندارند کشورهای توسعه یافته یی چون فرانسه، انگلستان، کانادا، پرتغال، ژاپن، ایتالیا، استرالیا و... در کنار کشورهای در حال توسعه یی چون سریلانکا، پاناما، بنگلادش، آرژانتین، هاییتی، بولیوی نیکاراگوئه، آفریقای جنوبی و... قرار دارد.
کشور هند نیز همیشه افتخار کرده است که حتی یک نفر از نیروهای نظامی این کشور بالاجبار وارد این نیرو نشده اند و هیچ سرباز وظیفه بی رغبتی اراده نظامی کشور را سست نکرده و نخواهد کرد. کشورهای نسبتاً فقیری چون کنگو، گامبیا، برمه، مالاوی و نپال نیز این افتخار را دارند که شهروندان خود را به اجبار به سربازی نمی برند. کشورهای اسلامی چون یمن، مالزی، اردن و بسیاری از همسایگان ایران نیز استقبال خوبی از طرح ارتش حرفه یی و حذف سربازی اجباری داشته اند.
گروه دوم شامل کشورهایی می شود که مدت خدمت سربازی در آن کشورها یک سال یا کمتر است که ۲۵ کشور را شامل می شود. در برخی کشورها مانند اتریش و صربستان خدمت وظیفه تنها ۶ ماه است، در آلمان، استونی، کرواسی و لهستان ۹ ماه است. گفته می شود که کشورهای صربستان، کرواسی و لهستان که در این گروه قرار دارند، برنامه ریزی های لازم برای تحقق ارتش حرفه یی را انجام داده و تا چند سال آینده سربازی اجباری را حذف خواهند کرد. روسیه از ابتدای سال جدید میلادی مدت خدمت سربازی را به یک سال کاهش داد و زمزمه های ارتش حرفه یی نیز شنیده می شود.
این در حالی است که روسیه در پی احیای ارتش سرخ است اما به این نتیجه رسیده که کثرت نیرو دلیل قدرتمندی در این عصر تکنولوژی زده نیست. یک دسته نیروی حرفه یی آموزش دیده از یک ارتش سرباز وظیفه بی انگیزه کارآمدتر است.گروه سوم شامل کشورهایی چون بلاروس، فنلاند و قبرس است که از سربازان در امور مسلحانه استفاده نمی کنند.
این کشورها معتقدند ورود به عملیات های نظامی و مسلحانه مستلزم طی کردن آموزش های ویژه است که در مدت کوتاه سربازی آموزش این مهارت ها مقرون به صرفه نیست. اما از سوی دیگر عدم آموزش آنها نیز موجب افزایش تلفات و بی توجهی به جان سربازان وظیفه می شود. لذا سربازان وظیفه را در پست هایی که احتمال درگیری مسلحانه یا نظامی زیاد است، وارد نمی کنند. هفت کشور (دانمارک، استونی، آلمان، لهستان، نروژ، لیتوانی و فنلاند) علاوه بر اینکه مدت سربازی یک ساله دارند، از این سربازان یک ساله در امور مسلحانه نیز استفاده نمی کنند.
گروه چهارم شامل کشورهایی همچون اندونزی، امریکا، چین و سنگال است که سربازی انتخابی دارند. سربازان در این کشورها از این حق برخوردارند که برخی از موارد مربوط به سربازی مانند مکان و محل خدمت، نوع خدمت (هوایی، دریایی و زمینی) را خودشان انتخاب کنند.
گروه پنجم شامل کشورهایی چون گرجستان، کامبوج، اریتره و ساحل عاج است که خدمت سربازی را به ۱۸ ماه کاهش داده اند. کشور اوکراین که در میان این کشورها قرار دارد برنامه ریزی های لازم را برای حذف سربازی تا چند سال آینده انجام داده است. به رغم آنکه بر اساس قانون موجود امکان کاهش خدمت به ۱۸ ماه وجود دارد و از سوی دیگر تعداد سربازان نیز بیش از میزان مورد نیاز است، متاسفانه قانونگذار به جای کاهش مدت زمان خدمت به قرض دادن سربازان به ارگان های دولتی روی آورده است.
گروه ششم شامل کشورهایی همچون کره جنوبی، اوگاندا و ونزوئلا است که از ترکیب نیروهای داوطلب و اجباری استفاده می کنند. تقریباً تمام کشورهایی که مدت سربازی یک ساله دارند نیز از این شیوه بهره می گیرند. از آنجایی که تحقق ارتش حرفه یی به صورت ناگهانی ممکن نیست، از این روش استفاده می شود که سربازی داوطلبانه را همزمان با اجباری آغاز می کنند و با افزایش سربازان داوطلب به مرور سربازی اجباری حذف می شود. به رغم آنکه بر اساس قانون موجود سربازی در ایران امکان جذب سرباز داوطلب و پیمانی وجود دارد ولی میزان سرباز داوطلب در برابر سرباز اجباری به قدری کم است که نمی توان ایران را در این گروه قرار داد.
در نهایت به گروه آخر می رسیم که شامل کشورهایی است که سربازی اجباری بیش از ۱۸ماه، غیرانتخابی و همراه با به کارگیری در امور عملیاتی و مسلحانه نظامی دارند. ۲۶ کشور از جمله ایران در این گروه قرار دارند.
● وضعیت همسایگان ایران
در میان همسایگان ایران کشورهای افغانستان، عراق، عربستان، عمان، قطر، امارات متحده، پاکستان و بحرین سربازی اجباری را لغو کرده اند. کشورهای روسیه و ترکیه به یک سال کاهش داده اند. در آذربایجان مدت سربازی ۱۸ ماه است که برای فارغ التحصیلان دانشگاهی ۱۲ ماه تعیین شده است.
● سربازی و قانون اساسی
در اصل یکصد و پنجاه و یکم قانون اساسی آمده است؛ «به حکم آیه کریمه «و اعدوا لهم مااستطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدوالله و عدوکم و آخرین من دونهم لا تعلمونهم الله یعلمهم» دولت موظف است برای همه افراد کشور برنامه و امکانات آموزشی نظامی را طبق موازین اسلامی فراهم کند، به طوری که همه افراد توانایی دفاع مسلحانه از کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند ولی داشتن اسلحه باید با اجازه مقامات رسمی باشد.»
همان طور که مشخص است در این اصل صرفاً بر آموزش نظامی تاکید شده است، تقریباً تمام منتقدان خدمت نظام وظیفه بر سودمندی بلکه ضرورت دوره های آموزشی تاکید دارند. اما سخن در ماه های متوالی بعد از این دوره آموزشی است. تقریباً تمام محاسنی که برای دوره سربازی برشمرده می شود به این دوره اختصاص دارد یا در این دوره حاصل می شود و در مقابل تقریباً تمام معایبی که برای سربازی برشمرده می شود به دوره بعد از آموزش اختصاص دارد. تحقق ارتش حرفه یی در ایران با انجام آموزش های نظامی منافات نداشته و صرفاً موجب آزادی و رهایی جوانان از فشارهای سربازی در دوران طولانی بعد از آموزش می شود. در اصل یکصد و چهل و هشتم قانون اساسی آمده است؛ «هر نوع بهره برداری شخصی از وسایل و امکانات ارتش و استفاده شخصی از افراد آنها به صورت گماشته، راننده شخصی و نظایر اینها ممنوع است.»
● نگاهی به طرح اصلاح قانون نظام وظیفه
اکنون طرح اصلاح قانون نظام وظیفه در مجلس در دست بررسی است. از جزییات این طرح اطلاعات چندانی منتشر نشده، اما از آنچه که به صورت پراکنده در نشریات منتشر شده این طور به نظر می رسد که اصلاحات جزیی است؛ در حالی که خدمت نظام وظیفه به تحول نیاز دارد و نه اصلاح. در واقع باید رویکرد قانونگذار به سرباز وظیفه تغییر کند.
● چند پیشنهاد
۱) بررسی آماری نشان می دهد مدت خدمت سربازی در ایران از ۱۴۷ کشور جهان بیشتر است. به اجماع بزرگ و کوچک، چپ و راست، عام و خاص مدت سربازی در ایران زیاد است. به نظر می رسد نمایندگان باید در پی راهکارهایی باشند که بدون ضربه خوردن به توان دفاعی نیروهای مسلح از مدت خدمت سربازی کاسته شود. راهکارهای زیادی را برای این مساله می توان پیدا کرد. از حذف پست های غیرضروری که به سربازان وظیفه واگذار می شود می توان شروع کرد یا می توان به امریه ها اشاره کرد. اگر سربازی به ارتش تعلق دارد چرا به دیگر سازمان ها قرض داده می شود.
۲) متاسفانه دقیقاً معلوم نیست سرباز وظیفه چه کاری باید انجام دهد، لذا بهتر است وظایف سرباز و اینکه دقیقاً در چه پست هایی می توان از او بهره گرفت، مشخص شود.
۳) احترام به جان سربازان اقتضا دارد که بدون آموزش های تخصصی به پست هایی گماشته نشوند که احتمال درگیری مسلحانه نظامی در آن زیاد است. مانند بسیاری از کشورها که از سربازان در پست های نظامی بهره می برند اما نه پست هایی که مستلزم عملیات مسلحانه است و نه پست هایی که کارگری و خدماتی است و به همین دلیل است که اکثراً مدت خدمت سربازی کمتر از یک سال دارند.
۴) حقوق و مزایای سربازان وظیفه نیز نیازمند توجه جدی است که ظاهراً در طرح اصلاح قانون مجلس مورد نظر قرار گرفته است. در این میان توجه جدی به سربازان متاهل و به ویژه مشکل مسکن و اجاره خانه آنها از نمایندگان مجلس انتظار می رود.
۵) در جهانی که هر روز بر تعداد کشورهای حذف کننده سربازی اجباری افزوده می شود نمی توان متعصبانه بر رویکردهای قدیمی به خدمت سربازی تاکید کرد. فقط از ابتدای سال جدید میلادی تا کنون تعداد کشورهای حذف کننده از ۱۰۰ به ۱۰۶ کشور رسید و شاید اکنون نیز بر شمار این کشورها افزوده شده باشد. به همین دلیل نیازمند تغییر نگاه و رویکرد جدی به خدمت سربازی هستیم.
۶) تجربه موفق ارتش حرفه یی در ۱۰۶ کشور جهان نشان می دهد یک ارتش سبک و حرفه یی از خیل عظیم سربازان وظیفه کم انگیزه و بدون مهارت، کارآمدتر و سودمندتر است. اکنون به نظر می رسد بیش از هر چیز نیازمند یک نقشه راه برای ایجاد ارتش حرفه یی هستیم.





تحلیل : روزنامه اعتماد


[External Link Removed for Guests]