یاشایین ایران و یاشاسین آذربایجان

[vaispard]

 [FONT=times new roman, times, serif]  مقاله پایانی است همیشگی بر تمامی ادعاهای کذب پان ترکان در خصوص شاعر بزرگ ایران استادشهریار.   
 [FONT=times new roman, times, serif]  
 [FONT=times new roman, times, serif]  شهریار ( سید محمد حسین بهجت تبریزی ) در دیوان سه جلدی خود با اشاره به اينكه آذربايجان خاستگاه زرتشت پيامبر است، مردم اين ديار را از نژاد آريا مي‌داند و نسبت به اشاعة سخنان تفرقه انگيز كه بوي تهديد و تجزيه از آنها به مشام مي‌آيد، هشدار مي‌دهد و خطاب به آذربايجان مي‌گويد:    
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  همايون مهد زرتشتي و فرزندان تو     [FONT=times new roman, times, serif]  ايرانند و پاك آئين نژاد آريان    
 [FONT=times new roman, times, serif]  لهجه مليت نزايد بهر كس    
 [FONT=times new roman, times, serif]  با يك زبان كمتر به ياد آرد زمان     [FONT=times new roman, times, serif]  بدين منطق ترا گفتند ايراني نه ايي     [FONT=times new roman, times, serif]  را خواندند شام و آسمان را ريسمان    
 [FONT=times new roman, times, serif]  
 [FONT=times new roman, times, serif] ( ديوان ـ ج 1 ـ ص 352)    
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  قطعه شعر فوق را «جوش خون ايرانيت» خويش مي‌داند و مي‌گويد:   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  قصيدت را كه جوش خون ايرانيت است     [FONT=times new roman, times, serif]  افشان خواستم در پاي ايران جوان     [FONT=times new roman, times, serif]  تا بود از آب، آتش را گزند     [FONT=times new roman, times, serif]  خاك پاك ايران جوان مهد امان     [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان ـ ج 1ـ ص 365)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  در قطعه شعر بلند «فردوسي» كه در بخش «مكتب شهريار» ديوانش درج شده، با بيان اينكه ايران «كشور يادهاي يك قوم اصيل» [آريايي] مي‌باشد، عظمت تاريخي سرزمين‌مان را ياد آور شده مي‌گويد:       
 [FONT=times new roman, times, serif]  قعر هزار سالة غار قرون    
 [FONT=times new roman, times, serif]  كشور يادهاي يك قوم اصيل     [FONT=times new roman, times, serif]  قرق غرور قوميت اوست     [FONT=times new roman, times, serif]  منظره شكوهمندي خفته است   
  [FONT=times new roman, times, serif]  دورنماي دلفروز تاريخ     [FONT=times new roman, times, serif]  قديم!     [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان ـ ج 2 ـ ص 1115)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif] ، فردوسي را پيكرة غرور مليت ايراني و خلاق غرور قوميت‌ ما مي‌داند و او را فرمانده جنگهاي فرهنگي ايران زمين معرفي مي‌كند:    
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  از او حميت و احساسات     [FONT=times new roman, times, serif]  راز انفجار كلمات    
 [FONT=times new roman, times, serif]  به روي نقشه‌هاي جنگي    
 [FONT=times new roman, times, serif]  جنگهاي فرهنگي ماست     [FONT=times new roman, times, serif]  غرور قوميت ما     [FONT=times new roman, times, serif]  شاعر ايده آل ما فردوسي است     [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان ـ‌ج 2 ـ‌1116)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  فردوسي در نظر شهريار، كار هزاران جنگجو مي‌كند و بدين سان از كاخ بلند زبان فارسي مراقبت مي‌نمايد:   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  شاعر قهرمان ما فردوسي است     [FONT=times new roman, times, serif]  را قلم آن كرد كه شمشير نكرد...    
 [FONT=times new roman, times, serif]  كاخ زبان پارسي كرد بلند ...     [FONT=times new roman, times, serif]  شاعر ايده‌آل ما فردوسي است     [FONT=times new roman, times, serif]  كند عشق و فداكاري‌ها     [FONT=times new roman, times, serif]  منشي‌ها و فداكاري‌ها     [FONT=times new roman, times, serif]  كند مفاخر ايران را     [FONT=times new roman, times, serif] (همان ـ ص 1118)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  در پايان، چنين عظمت فردوسي و شاهنامه ـ اين تاريخ منظوم ايران ـ را ياد آور مي‌شود:    
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  همه يك دهن به پهناي فلك     [FONT=times new roman, times, serif]  به اعجاب و به تحسين تمام   
  [FONT=times new roman, times, serif]  هر چه زبان و ترجمان دل و جان    
 [FONT=times new roman, times, serif]  گوش تو با دهان پر مي‌گويند:     [FONT=times new roman, times, serif] فردوسي و شاهنامه جاويدانند     [FONT=times new roman, times, serif] (همان ـ 1121)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  همچنين در قطعه‌اي به نام «تهران و ياران» با ياد كرد دوران حضورش در پايتخت ايران چنين مي‌گويد:    
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  نه آنم كه فراموش كنم كه تهران را    
 [FONT=times new roman, times, serif]  تهران و شعاع و شفق شمران را     [FONT=times new roman, times, serif]  كردستان كه جوانانه به جنگش خيزند     [FONT=times new roman, times, serif]  ايران نفروشد طمع توران را   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  مهمي از اشعار ميهني و به اصطلاح «ايرانيّات شهريار» مربوط به آن شعرهايي است كه در رديف «ادبيات حسرت» مي‌گنجد. شهريار هر كجا از قفقاز و سرزمين‌هاي ايراني آن سوي ارس كه بر اثر بي‌لياقتي شاهان ناتوان و در پي انعقاد عهدنامه‌هاي سياه گلستان و تركمانچاي به اشغال روسيه درآمد، سخن به ميان مي‌آيد، بي‌اختيار عنان اختيار از دست مي‌دهد و زبان اشك و دريغا گويي به تكلم وا مي‌دارد.      
 [FONT=times new roman, times, serif]  «قفقازيه»‌هاي شهريار در اشعار تركي آذري اوست، منتها در شعرهاي فارسي نيز بويژه در مثنوي «افسانه‌شب» بخش «شبيخون» ، شاعر با تصوير آفريني فوق‌العاده قوي، هجوم لشكر روس و دفاع مردم قفقاز را از خاك ايران به نمايش مي‌گذارد، به گونه‌اي كه آدمي خيال مي‌كند شهريار درست در شب حملة روس‌ به ايران در صحنه حاضر بوده، و آن نبردها را به چشم ديده است.   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  با اشاره مستقيم به حملات روس كه طي آن ايلات قفقاز (ايران)، با سلاح سنگ و چوب و بيل و كلنگ در مقابل سپاه تا بن دندان مسلح روس دفاع مي‌كنند؛ تنها مورخي است كه از نقش قهرمانانة زنان قفقازي (ايراني) در مبارزه با كشور متخاصم روس سخن مي ‌گويد. در كتابهاي تاريخي در بيان دفاع زنان ايران در مقابل لشكر تزار سطري نديده است، جز مثنوي شبيخون شهريار:    
 [FONT=times new roman, times, serif]  
  [FONT=times new roman, times, serif]  آن سيل شبيخون سپاه    
 [FONT=times new roman, times, serif]  بلايي كه ببارد ناگاه     [FONT=times new roman, times, serif] ‌سلاحي ز هنر داشته باز     [FONT=times new roman, times, serif]  ايلات رشيد قفقاز     [FONT=times new roman, times, serif]  قزاق به فرمان تزار     [FONT=times new roman, times, serif]  نهاده است براي تاتار     [FONT=times new roman, times, serif]  بي‌اسلحه شايان دريغ     [FONT=times new roman, times, serif]  به تن جنگد و با خنجر و تيغ    
 [FONT=times new roman, times, serif]  هجومش همه با توپ و تفنگ    
 [FONT=times new roman, times, serif]  دفاعش همه با بيل و كُلنگ     [FONT=times new roman, times, serif]  زنها چو گوزن گستاخ     [FONT=times new roman, times, serif]  دل شير بدرد با شاخ     [FONT=times new roman, times, serif]  بر دوش به پشت شوهر    
 [FONT=times new roman, times, serif]  عاج بدو كرده سپر     [FONT=times new roman, times, serif]  زلف پريشان از باد    
 [FONT=times new roman, times, serif]  غزالان كه رمند از صياد     [FONT=times new roman, times, serif]  همه در كوه و كمر     [FONT=times new roman, times, serif]  بارند عدو را بر سر ...    
 [FONT=times new roman, times, serif]  نعش پسر در آغوش     [FONT=times new roman, times, serif]  در رخ زده و رفته ز هوش     [FONT=times new roman, times, serif]  سر به بر نامزدش     [FONT=times new roman, times, serif]  كرده به خواب ابدش    
 [FONT=times new roman, times, serif] 
 [FONT=times new roman, times, serif]  سرانجام قفقاز به شيري خوابيده و روس به گرگي درنده شبيه مي‌شود كه بر اثر سهل‌انگاري و خواب بي موقع چوپان بي‌عرضه (شاهان قاجار)، شير، اسير گرگ مي‌شود و قفقاز اين چنين از خاك ايران جدا مي گردد:   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  گرگ به مكر و تزور    
 [FONT=times new roman, times, serif] شير خوابيده كند غافلگير ...     [FONT=times new roman, times, serif]  آنها كه فرا مي‌رفتند    
 [FONT=times new roman, times, serif]  برگشته چنين مي‌گفتند:    
 [FONT=times new roman, times, serif]  اي افق روشن و باز    
 [FONT=times new roman, times, serif]  گهواره گيتي قفقاز...    
 [FONT=times new roman, times, serif]  كه تا بازپسين تير و تفنگ     [FONT=times new roman, times, serif]  با دشمن ايرانت جنگ     [FONT=times new roman, times, serif]  دليران تو در خون نتپيد     [FONT=times new roman, times, serif]  دشمن به ديارت نرسيد    
 [FONT=times new roman, times, serif]  اي كشور آزاده اسير     [FONT=times new roman, times, serif]  اي شير ژيان در زنجير!   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  همچنين در قطعه «شيون شهريور» از زبان خورشيد عالم افروز كه رخ بر خاك آذر آبادگان ـ خاستگاه زرتشت ـ سائيده است، از مام ميهن اين گونه دلجويي مي‌كند:   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  وطن آمده بودم به سلام نوروز     [FONT=times new roman, times, serif]  كوكب اقبال تو تابد پيروز    
 [FONT=times new roman, times, serif]  در پي آن كوكب آفاق افروز     [FONT=times new roman, times, serif]  از اين غمكده رفتم همه درد و همه سوز     [FONT=times new roman, times, serif]  اي مادر غمديده بخون زيور كن    
 [FONT=times new roman, times, serif]  نوروز بهل، شيون شهريور كن     [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان ـ ج 1 ـ ص 580)   
 [FONT=times new roman, times, serif]  
  [FONT=times new roman, times, serif]  اين قطعه شعر، در تبيين منظور شهريار از ماجراي «شهريور» هم مي‌توان به مسئله اشغال ايران توسط متفقين و هم مسئله «اعلام موجوديت فرقه دمكرات آذربايجان» كه هر دو حركت اشغالگرايانه در شهريور ماه اتفاق افتاده است، اشاره كرد.(1)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  در قطعه ديگري نيز كه با عنوان «مهمان شهريور» سروده، به بيرون رفتن قواي اشغالگر شوروي از خاك ايران در سال 1325 اشاره مي‌كند و از خروج «مهمان ناخوانده» شادماني مي‌نمايد:   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  به يغما برده آن ناخوانده مهمان مي رود    
 [FONT=times new roman, times, serif]  نمك نشناس بشكسته نمكدان مي رود    
 [FONT=times new roman, times, serif]  حريم بوستان باد خزاني بسته بار     [FONT=times new roman, times, serif]  سپاه اجنبي از خاك ايران مي‌رود     [FONT=times new roman, times, serif]  و ناامني و بيماري و فقر آورده است     [FONT=times new roman, times, serif]  بماند زخم، باز از سينه پيكان مي‌رود    
 [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان ـ ج 1 ـ ص 298)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  
 [FONT=times new roman, times, serif]  بررسي اشعار ميهني شهريار، اشعار تركي آذري او نبايد فراموش شود. اصولاً بخش مهمي از شعرهاي او كه در مضامين اجتماعي و وطن سروده شده به زبان مادري اوست.   
   
 [FONT=times new roman, times, serif] يكي از مهمترين سروده‌هاي شهريار كه اشارتي مستقيم به جدايي سرزمين‌هاي ايراني قفقاز و تجزية خاك ايران دارد، قطعه شعري است كه خطاب به محمد راحيم شاعر قفقازي سروده است:   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  لر يوردو قفقازيم، سنه مندن سلام اولسون     [FONT=times new roman, times, serif]  عشقيندن ايراندا، هنوز صبري تالان واردير   
 [FONT=times new roman, times, serif]  [FONT=times new roman, times, serif]  تبريز منه گهوار ده سويلردي: ياوروم بيل!     [FONT=times new roman, times, serif]  قالميش اوتايدا خال لي تئل لي بير خالان واردير     [FONT=times new roman, times, serif]  دشمن الينده بير قليچ تك اورتاني كسدي     [FONT=times new roman, times, serif]  اولادي وارسا بيل، سني ياده سالان واردير     [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان تركي شهريار ـ ص 82)   
   
[FONT=times new roman, times, serif]  در بيت پاياني اين غزلواره از اينكه قفقاز اسير حاكميت كفر شده، ناراحتي خود را بيان و به شاعران آن سوي ارس توصيه مي‌كند كه مراقب مقاصد شوم روس‌ها باشند:  
 [FONT=times new roman, times, serif]      كفر اهلي ايسترسه، يوكون چاتماق اوچون ايستر      [FONT=times new roman, times, serif]  بونلاردان آرتيق قالسا بير يرتيق پالان واردير (3)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  صريح ايران در شعر ديگري كه براي سليمان رستم از شاعران معروف قفقاز سروده، از جدايي برادران ايراني و اسارت ايرانيان قفقازي در چنگال بيگانگان ناله سر مي‌دهد:   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  گؤيرچين نه روا دير، كي ايشيقليق قوشو، سن تك     [FONT=times new roman, times, serif]  بايقوش يوواسيندا، قالا خفاش آراسيندا (4)     [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان تركي شهريار ـ ص 84)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  در قطعه ديگري كه خطاب به يكي از اقوام خود به نام ميرابوالفضل حسيني متخلص به «حسرت» كه در زمان فروپاشي فرقه دمكرات آذربايجان(1325 شمسي) به همراه عده‌‌اي ديگر، از ايران متواري شد، سروده، از خوردن فريب شيطان و افتادن در دام تجزيه ‌طلبها و بيگانه‌گراها بر حذر مي‌دارد و مي گويد:    
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  تورا دوشن چوخ اولار     [FONT=times new roman, times, serif]  ياخينلار تور آتانلار يوخ اولار     [FONT=times new roman, times, serif]  لارين آهي بير گون اوخ اولار     [FONT=times new roman, times, serif]  دگر، اورگي نين باشينا    
  [FONT=times new roman, times, serif]  قويار باش يهرين قاشينا     [FONT=times new roman, times, serif] [FONT=times new roman, times, serif]  جوان شيطاني گورجك چاشار     [FONT=times new roman, times, serif]  چيخيب بولودلو داغلار آشار     [FONT=times new roman, times, serif]  تاپان خضر اولي مينلر ياشار     [FONT=times new roman, times, serif]  ياخشي دير الله سوزون اينانماق     [FONT=times new roman, times, serif]  لرده صبر ائله يب، دايانماق (5)    
 [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان تركي شهريار ـ ص57)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  ضمن دعوت به بازگشت شاعران و هموطنان فراري براي آمدن به خاك وطن اين چنين در بيت ديگري مي‌گويد:   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  آيري دوشن اولاديم قاييت وطنه     [FONT=times new roman, times, serif]  كي گوز يولا تيكميش آنا قايتدي سنه(6)     [FONT=times new roman, times, serif] (همان ـ ص 90)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  همچنين در يك موضعگيري بسيار آگاهانه، در پاسخ به عده‌اي بچه كمونيست كه شاعر بزرگ ايران را از سرودن شعر فارسي بر حذر مي‌داشتند، مي‌گويد:    
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  آذر ائلي‌نين بير يارالي نيسگيلي يم من     [FONT=times new roman, times, serif]  اولسام دا گولوم بير ابدي سؤيگيلي‌يم من     [FONT=times new roman, times, serif]  مني آتسادا اؤز گولشنيمين بولبولي‌يم من     [FONT=times new roman, times, serif]  فارسيجادا درديني سؤيلر ديلي يم من     [FONT=times new roman, times, serif]  گولويم من (7)    
 [FONT=times new roman, times, serif] (ديوان تركي شهريار ـ ص 72)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  در اين وادي را با بيان مؤخره‌اي پيرامون اشعار تركي شهريار به پايان مي‌بريم:<o:p></o:p>   
 [FONT=times new roman, times, serif]  شناسان معتقدند اين شاعر بزرگ زماني به سرودن شعر تركي آذري اقدام كرد كه به مقام والايي در شاعري دست يافته بود. او را در كشور مي‌شناختند و سخنانش زبان به زبان مي‌گشت.    
  [FONT=times new roman, times, serif]  گواهي تاريخ زماني كه هنوز مجموعة كم نظير «حيدربابايه سلام» شهريار و ديگر اشعار تركي آذري او سروده نشده بود، در مراسم بزرگداشتي كه در دانشگاه تبريز براي شهريار برپا شد، دانشجويان و حتي مردم عوام براي ديدن شهريار، سرو دست مي‌شكستند.     [FONT=times new roman, times, serif]  علي اكبر ترابي كه تحقيقات ارزنده‌اي در جامعه شناسي شعر شهريار دارد، معتقد است: «ديوان اشعار فارسي شهريار تأمين كننده نخستين مرحله از اشتهار شاعر به عنوان غزلسرايي بزرگ و اشعار حيدربابا فراهم آورنده بلند آوازگي او در نيمة دوم حيات است» (8)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  شاد دكتر محمود پديده استاد فقيد دانشگاه تبريز نيز مي‌نويسد: «شهريار برخلاف اكثر تركان پارسي‌گوي كه كاملاً ترك بودنشان در شعر محسوس است، چون با اصطلاحات زبان فارسي آشنايي دارد، اگر كسي با او سابقه معرفت نداشته باشد، نسبت ترك بودن به او نخواهد داد ...» (9)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif] ‌توان چنين نتيجه گرفت كه تلاش عده‌اي در معرفي شهريار بدين صورت كه او تنها با سرودن اشعار تركي به عنوان شاعر بزرگ در كشور مطرح شد، حركتِ مذبوحانه و احمقانه‌اي بيش نيست. يكي از اين افراد مي‌گويد: «شهريار را منظومة حيدربابا شهريار كرد. قبل از آن اگر نامي داشت(!) در رديف چند شاعر خوب زمان بود و عده‌اي (!)‌ادب دوستان دركش مي‌كردند و نامش را مي‌بردند. در بين عوام شهرت چنداني نداشت. ولي با انتشار اين مجموعه، آتشفشاني شروع به فوران كرد...»(10)    
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  فرد در يك نتيجه‌گيري كودكانه ديگري مي‌گويد كه منظومة بلند و كم نظير حيدربابا «به تقاضاي عمّه و عمه‌زادگان» شهريار كه زبان فارسي نمي‌دانستند سروده شده است. اين فرد مي‌گويد: «منظومه‌اي كه براي خاطر فهم عمه و عمه‌زاده ... به زبان محاوره‌اي و ساده و بدون پيرايه سروده شده بود، شاهكاري از آب در آمد...» (11)   
 [FONT=times new roman, times, serif]  
 [FONT=times new roman, times, serif]  در حالي است كه رويكرد استاد شهريار به شعر تركي، علي‌رغم برخي از شاعران چپگراي همدورة وي «به دور از اغراض سياسي» و اهداف حزبي بود و اين گونه است كه «طرح حزب كمونيست شوروي براي اعطاي جايزه ادبي لنين به شهريار با هوشياري شاعر بزرگ ملي ايران با شكست مواجه شد» (12) .   
 [FONT=times new roman, times, serif]  
 [FONT=times new roman, times, serif]  شهريار به عنوان يك ايراني دوستدار وطن، به شعر تركي، تنها از راه عشق به احياي زبان مادري بوده است. پس توان گفت كه چهرة ادبي شهريار از دو نيم رخ شعر فارسي و شعر تركي آذري تشكيل يافته است. هر دو سوي اين نيم‌رخ‌ها، صورت زيبا و دلنشين «شهريار ايران» را تشكيل مي‌دهند.   
 
 [FONT=times new roman, times, serif]  حتي به حدي مراقب نيفتادن در دام بيگانه‌گرايان بود كه در مصاحبه‌اي مي‌گويد: «لهجة تركي ما با ساير لهجه‌هاي زبان تركي متفاوت است. من سعي مي‌كنم به لهجة تبريز بنويسم. برخي لغات تركي هستند كه ... تركهاي ايران آن را نمي‌دانند... تا حدي كه برايم مقدور است از اين لغات استفاده نمي‌كنم.» (13)   
   
 [FONT=times new roman, times, serif]  اين مصاحبه را چنين به پايان مي‌برد. «تركي، فارسي، عربي هيچ يك به تنهايي نمي‌توانند وجود داشته باشند. زبانها همه بر يكديگر وابسته‌اند و هر يك به نحوي نقصي دارند... مهم اين است كه نبايد تعصب داشت». (14)     [FONT=times new roman, times, serif]     
 [FONT=times new roman, times, serif] -------------------------------------------------------------------------   
 [FONT=Times New Roman]  
 [FONT=Times New Roman]  :   
 [FONT=Times New Roman] 
 



[FONT=times new roman, times, serif]  دمكرات آذربايجان به دستور استالين و به طور مشترك توسط ميرجعفر باقر‌اف و مير جعفر پيشه‌وري در دوازدهم شهريور ماه 1324 به طور علني و با انتشار بيانيه‌اي اعلام موجوديت و در 21 آذر ماه همان سال به طور رسمي با افتتاح مجلس به اصطلاح ملّي! آغاز به كار كرد.   
 [FONT=times new roman, times, serif]     
 



[FONT=times new roman, times, serif]  ترجمه فارسی شعر : اي سرزمين قهرمانان، قفقاز سلام بر تو ! در عشق تو هنوز بسياري در ايران سرگردان و پريشان حالند. مادرم تبريز زماني كه من در گهواره بودم، مي‌گفت: فرزندم، بدان كه تو در آن سوي ارس خاله‌اي زيبا رو داري...ارس چون شمشيري به دست دشمن، ميانه ما را بريد و از هم جدا كرد. اگر او نيز فرزنداني دارد، بداند كه تو نيز در ياد مايي و فراموش نشده‌اي.   

 [FONT=times new roman, times, serif]  ترجمه فارسی شعر : اگر اهل كفر به ما اظهار تمايل كنند، بدان كه براي بهره‌گيري و نيل به مقاصد شوم خود اين كار را مي‌كنند. بدانيد كه براي ما از اينها بيش از يك پالان كهنه و پاره نخواهد ماند.      
 [FONT=times new roman, times, serif]  ترجمه فارسی شعر : اي كبوتر سپيد، تو كه مرغ روشنايي‌ها هستي، چه رواست كه در لانه جغد منزل كني و در ميان خفاشان (= زمامداران كمونيست) زندگي نمايي؟!   
 [FONT=times new roman, times, serif]     
 [FONT=times new roman, times, serif]  ترجمه شعر: در جواني خيلي‌ها به دام مي‌افتند. زمستان از راه مي‌رسد و اثري از گسترندة دام و صيادها نمي‌ماند . يك روز آه و ناله مظلومان به تيري تبديل مي‌شود و قلب ظلم را نشانه مي‌رود و صياد سر بر زين مي‌نهد. جوان با ديدن شيطان از راه به در مي‌رود. راه را گم كرده و سر به كوههاي مه آلود مي‌نهد.(اشاره به فرار از ايران) هر كس مؤمن به حق شد، عمر جاويد يابد. پس چه بهتر است سخن حق را قبول كنيم و در برابر بلايا صبر نماييم.   
 [FONT=times new roman, times, serif]     
 [FONT=times new roman, times, serif]  شعر : اي فرزندي كه از دامان مام ميهن دور افتاده‌اي، به زادگاهت بازگرد. بازگرد كه مادر چشم به راهت نيز بازگشته است.   
 [FONT=times new roman, times, serif]  ترجمه شعر : گفتي كه من حسرت زخمديده مردم آذربايجانم. اگر حسرت هم باشم اي عزيز، معشوق و عزيز هم هستم.اگر حتي مردم مرا از خود برانند، من بلبل داستانسراي ايرانم. من شاعري هستم كه به زبان فارسي نيز دردهاي جامعه‌ام را بازگو مي‌كنم. من گل ابدي هستم.   
 [FONT=times new roman, times, serif]  در راستاي شهريار شناسي ـ ص 16     [FONT=times new roman, times, serif]  ـ ص 78   
    [FONT=times new roman, times, serif]  ـ ص 151        [FONT=times new roman, times, serif]  ـ ص 150    
 [FONT=times new roman, times, serif]  و شعر تركي ـ علي اصغر شعر دوست ـ ص 10    
 [FONT=times new roman, times, serif]  و گو با شهريار ـ جمشيد عليزاده ـ ص 194     [FONT=times new roman, times, serif]  ـ ص 196