سابقه«غدیر» و «عید گرفتن» این روز مقدس، به زمان پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) مىرسد.در دوران ائمه‌دیگر نیز این سنت دینى ادامه داشته وامینان وحى الهى، همچون امام صادق (علیه السلام) و امام رضا (علیه السلام)آن را آشکار ساخته و یادش را گرامى و زنده نگه مىداشتند. پیش از آناننیز، امیرالمومنین (علیه السلام) احیاگر این عید بود. رمز عید بودن «غدیر» نیز، کمال دین و اتمام نعمت در سایه تداوم خط رسالت در شکل و قالب امامت بود.
به فرمان پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مسلمانان مامور شدند «ولایت» را به صاحب ولایت تبریک گویند و با آن حضرت بیعت کنند. رسول خدانیز براین نعمت الهى شادمانى کرد و فرمود:« الحمدلله الذى فضلنا على جمیعالعالمین»
آیه قرآن که به صراحت، این روز را روز اکمال دین و خشنودى پروردگار از اینواقعه و این تعیین وصى دانسته، رمز دیگرى از عید بودن غدیرخم است. فرخندگىاین روز و عظمت این مراسم و عید بودن غدیر، در آن روز و لحظه برهمگان روشنبود. این نکته را حتى «طارق بن شهاب» مسیحى که در مجلس عمربن خطاب حضورداشت، فهمیده بود که گفت: اگر این آیه "الیوم اکملت لکم دینکم..."(مائده /3)در میان ما نازل شده بود، روز نزول آیه را عید مىگرفتیم. هیچ یک ازحاضران نیز حرف او را رد نکردند. خود عمر نیز سخنى گفت که به نوعى پذیرشحرف او بود. (1).
عید گرفتن غدیر
غدیر، تنها نه به عنوان « روزى تاریخى» ،بلکه به عنوان یک«عید اسلامى»مطرحاست. عید بودن آن نیز، مراسم و سنت هاى خاصى را مىطلبد و نه تنها باید آنرا عید دانست، بلکه باید آن را عید گرفت و به شادمانى پرداخت و به عنوانتعظیم شعائر دینى، آن را بزرگ داشت و بر شکوه آن افزود، تا ارزش هاى نهفتهدر این روز عظیم، همواره زنده بماند و سیره معصومین علیهم السلام احیاگردد.
همه این ویژگی ها براى این روز بزرگ، موقعیتى والا و ارزشمند پدید آورد،آنچنان که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه هدى و مومنانى کهپیرو آنان بودند، از موقعیت این روز شادمان بودند. مقصود ما از «عیدگرفتن» این روز نیز همین است. خود حضرت رسول نیز به این نکته اشاره وتصریح فرموده است، از جمله در روایتى که مىفرماید:
-روزغدیرخم، برترین اعیاد امت من است، روزى است که خداى متعال مرا فرمانداد تا برادرم على بن ابى طالب را به عنوان پرچمى هدایتگر براى امتم تعیینکنم که پس از من به وسیله او راهنمایى شوند، و آن، روزى است که خداوند درآن روز، دین را کامل ساخت و نعمت را بر امتم به کمال و تمام رساند و اسلامرا به عنوان دین، برایشان پسندید.
کلام دیگر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) که فرموده بود: « به منتهنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.» (2)نیز نشان دهنده همین عید بودن روزغدیر در کلام حضرت رسول است.
خود امیرالمومنین (علیه السلام) در ادامه خط پیامبر، این روز را عید گرفتو در سالى که روز جمعه با روز غدیر مصادف شده بود، در ضمن خطبه عید فرمود:
-خداوند متعال براى شما مومنان، امروز دو عید بزرگ و شکوهمند را مقارنقرار داده است که کمال هر کدام به دیگرى است، تا نیکى واحسان خویش رادرباره شما کامل سازد و شما را به راه رشد برساند و شما را دنباله روکسانى قرار دهد که با نور هدایتش روشنایى گرفتهاند و شما را به راه نیکوىخویش ببرد و به نحو کامل از شما پذیرایى کند. پس جمعه را محل گردهمایى شماقرار داده و به آن فراخوانده است، تا گذشته را پاک سازد و آلودگی هاى جمعهتا جمعه را بشوید، نیز براى یادآورى مومنان و بیان خشیت تقوا پیشگان مقررساخته است و پاداشى چند برابر پاداش هاى مطیعان در روزهاى دیگر قرار دادهو کمال این عید، فرمانبردارى از امر الهى و پرهیز از نهى او و گردن نهادنبه طاعت اوست. پس توحید خدا، جز با اعتراف به نبوت پیامبر (صلی الله علیهو آله و سلم) پذیرفته نیست و دین، جز با قبول ولایت به امر الهى قبولنمىشود و اسباب طاعت خدا جز با چنگ زدن به دستگیرههاى خدا و اهل ولایت،سامان نمىپذیرد. خداوند در روز غدیر، بر پیامبرش چیزى نازل کرد که بیانگرارادهاش در باره خالصان و برگزیدگان است و او را فرمان داد که پیام راابلاغ کند و از بیماردلان و منافقان هراس نداشته باشد و حفاظت او را عهدهدار باشد... .
تا آنجا که فرمود: رحمت خدا برشما باد! پس از پایان این تجمع، بهخانههایتان برگردید و به خانواده خود، وسعت و گشایش دهید و به برادرانخود نیکى کنید و خداوند را بر نعمتى که ارزانىتان کرده، سپاس گویید. باهم باشید، تا خداوند هم متحدتان سازد، به یکدیگر نیکى کنید، تا خداوند هم،الفت شما را پایدار کند، از نعمت الهى به یکدیگر هدیه دهید، آن گونه کهخداوند بر شما منت نهاده و پاداش آن را در این روز، چندین برابر عیدهاىگذشته و آینده قرار داده است. نیکى در این روز، ثروت را مىافزاید و عمررا طولانى مىکند. ابراز عاطفه و محبت به هم در این روز، موجب رحمت و لطفخدا مىشود. تا مىتوانید، در این روز از وجودتان خرج خانواده وبرادرانتان کنید و در برخوردها و ملاقات ها ابراز شادمانى و سرورکنید...»(3).
آیین عید غدیر و ائمه (علیهم السلام)
ائمه اهل بیت علیهم السلام، این روز را شناخته و شناسانده و آن را عیدنامیدند و همه مسلمانان را به عید گرفتن آن دستور دادند و فضیلت آن روز وثواب نیکوکارى در آن را بیان کردند.
فرات بن احنف مىگوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: جانم فدایت!آیا مسلمانان عیدى برتر از عید فطر و قربان و جمعه و روز عرفه دارند؟فرمود: آرى! با فضیلت ترین، بزرگترین و شریف ترین روز عید نزد خداوند،روزى است که خدا دین را در آن کامل ساخت و بر پیامبرش محمد (صلی الله علیهو آله و سلم ) این آیه را نازل فرمود: " الیوم اکملت لکم دینکم و اتممتعلیکم نعمتى و رضیت لکم الاسلام دینا" گفتم: آن کدام روز بود؟ فرمود: هرگاه یکى از پیامبران بنىاسرائیل مىخواست جانشین خود را تعیین کند وانجام مىداد، آن روز را عید قرار مىدادند. آن روز، روزى است کهپیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ، على (علیه السلام) را به عنوانهادى امت نصب کرد و این آیه نازل شد و دین کامل گشت و نعمت خدا بر مومنان،تمام شد. گفتم: آن روز، کدام روز از سال است؟ فرمود: روزها جلو و عقبمىافتد، گاهى شنبه است، گاهى یک شنبه، گاهى دوشنبه، تا... آخر هفته.گفتم: در آن روز، چه کارى سزاوار است که انجام دهیم؟ فرمود: آن روز، روزعبادت و نماز و شکر و حمد خداوند و شادمانى است، به خاطر منتى که خدا برشما نهاد و ولایت ما را قرار داد . دوست دارم که آن روز را روزه بگیرید.(4).
حسن بن راشد از امام صادق (علیه السلام) روایت مىکندکه: به آن حضرت عرضکردم: جانم فدایت! آیا مسلمانان را جز عید فطر و قربان، عیدى است؟ فرمود:آرى اى حسن! بزرگتر و شریف تر از آن دو. پرسیدم: چه روزى است؟ فرمود:روزى که امیرالمومنین (علیه السلام) به عنوان نشانه راهنما براى مردممنصوب شد. گفتم: فداى شما! در آن روز چه کارى سزاوار است که انجام دهیم؟فرمود : روزه مىگیرى و بر پیامبر و دودمانش درود مىفرستى و از آنان کهدر حقشان ستم کردند، به درگاه خدا تبرى مىجویى. همانا پیامبران الهى بهاوصیاء خویش دستور مىدادند روزى را که جانشین تعیین شده،«عید»بگیرند.پرسیدم: پاداش کسى که آن روز را روزه بگیرد چیست؟ فرمود: برابر با روزهشصت ماه است. (5).
عبدالرحمان بن سالم نیز از پدرش روایت کرده که: از حضرت صادق (علیهالسلام) پرسیدم: آیا مسلمانان غیر از جمعه، قربان و فطر، عیدى دارند؟فرمود: آرى، عیدى محترمتر. گفتم: چه روز؟ فرمود : روزى که حضرت رسول (صلیالله علیه و آله و سلم) ، امیرالمومنین (علیه السلام) را به امامت منصوبکرد و فرمود: «من کنت مولاه فهذا على مولاه» . عرض کردم: آن روز، چه روزىاست؟ فرمود: به روزش چه کاردارى؟ سال در گردش است، ولى آن روز، هیجدهم ذىحجه است. پرسیدم: در آن روز شایسته است چه کارى انجام شود؟ فرمود: در آنروز، با روزه و عبادت و یاد کردن محمد و آل محمد، خداوند را یاد مىکنید .همانا پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) توصیه فرمود که مردم اینروز را عید بگیرند. پیامبران همه چنین مىکردند و به جانشینان خود وصیتمىکردند که روز تعیین جانشین را عید بگیرند. (6(
امام صادق (علیه السلام) نیز روزه غدیرخم را برابر با صد حج و عمره مقبول نزد خداوند مىدانست و آن را «عید بزرگ خدا» مىشمرد.
در« خصال»صدوق از مفضل بن عمر روایت شده که: به حضرت صادق (علیه السلام)عرض کردم: مسلمانان چند عید دارند؟ فرمود: چهارعید. گفتم: عید فطر و قربانو جمعه را مىدانم. فرمود: برتر از آنها روز هیجدهم ذى حجه است. روزى کهپیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) ، (دست) حضرت امیر (علیه السلام)را بلند کرد و او را حجت بر مردم قرار داد. پرسیدم: در این روز، چه بایدبکنیم؟ فرمود: با آن که هر لحظه باید خدا را شکر کرد، ولى در این روز، بهشکرانه نعمت الهى باید روزه گرفت. انبیاى دیگر نیز این گونه به اوصیاى خودسفارش مىکردند که روز معرفى وصى را روزه بدارند و عید بگیرند .
در حدیث دیگرى در «مصباح شیخ طوسى» (7)امام صادق (علیه السلام) آن روز راروزى عظیم و مورد احترام معرفى کرده است که خداوند حرمت آن را بر مومنانگرامى داشته و دینشان را کامل ساخته و نعمت را بر آنان تمام نموده است ودر این روز، با آنان عهد و میثاق خویش را تجدید کرده است. امام، غدیرخم راروز عید و شادمانى و سرور و روز روزه شکرانه دانسته که روزهاش معادل شصتماه از ماه هاى حرام ( محرم، رجب، ذى قعده و ذى حجه) است. در حدیثى دیگراست که، حضرت صادق (علیه السلام) در حضور جمعى از هواداران و شیعیانشفرمود: آیا روزى را که خداوند، با آن روز، اسلام را استوار ساخت و فروغدین را آشکار کرد و آن را براى ما و دوستان و شیعیانمان عید قرار داد،مىشناسید؟ گفتند: خدا و رسول و فرزند پیامبر داناتر است، آیا روز فطراست؟ فرمود: نه. گفتند: روز قربان است؟ فرمود: نه، هر چند این دو روز،بسیار مهم و بزرگند، اما روز « فروغ دین» از اینها برتر است، یعنى روزهیجدهم ذى حجه... .
فیاض بن محمدبن عمر طوسى در سال 259( در حالى که خودش 90 سال داشت.) گفتهاست که حضرت رضا (علیه السلام) را در روز غدیر ملاقات کردم، در حالى که درمحضر او جمعى از یاران خاص وى بودند و امام (علیه السلام) آنان را براىافطار نگاه داشته بود و به خانههاى آنان نیز طعام و خلعت و هدایا، حتىکفش و انگشتر فرستاده بود و وضع آنان و اطرافیان خود را دگرگون ساخته بودو پیوسته فضیلت و سابقه این روز بزرگ را یاد مىفرمود.
محمدبن علاء همدانى و یحیى بن جریح بغدادى مىگویند:
ما به قصد دیدار احمدبن اسحاق قمى - از اصحاب امام عسکرى علیه السلام - درشهر قم به در خانهاش رفته، در زدیم. دخترکى آمد. از او درباره احمد بناسحاق پرسیدیم. گفت: او مشغول عید خودش است، امروز عید است. گفتیم: سبحانالله! عید شیعیان چهارتاست: عید قربان، فطر، غدیر و جمعه. (8).
این نیز نشان دهنده سیره عملى بزرگان شیعه، نسبت به این روز فرخنده است.امید است که جامعه شیعى، با اهتمام ورزیدن به عید ولایت و رهبرى، رشدخودشان را نشان دهند و با تکریم این حبل المتین استوار شیعه، دین خویش رانسبت به بنیادهاى اعتقادى ادا کنند.
پىنوشت ها:
منبع:[External Link Removed for Guests]
مطالب مرتبط : ویژه نامه غدیر 88
1ـ به نقل از علامه امینى در جلد 3 الغدیر.
2ـ شرف المصطفى .3
ـ مصباح المتهجد، ص 524 .4
ـ تفسیر فرات بن ابراهیم کوفى، در سوره مائده .
5ـ کافى، ج 1، ص 303 .
6ـ همان، ص 204.پ
7ـ همان، ص 513 .
8ـ الغدیر، ج 3، به نقل از مختصر بصائر الدرجات .
ما داغ دل را گذارد