رضا خان ميرپنج از افسران دسته نظامی «بريگاد قزاق» بود که در سوم اسفند ۱۲۹۹ (۲۱ فوريه ۱۹۲۱) به همراه سيدضياء الدين طباطبايی عليه حکومت قاجار دست به کودتای نظامی زد. گفته می شود که آنها به تحريک و حمايت ژنرال آيرونسايد (فرمانده نيروهای انگليسی در ايران) به اين اقدام دست زدند.
[External Link Removed for Guests]
سيدضيا که از روزنامه نگاران بانفوذ مخالف دربار قاجار و از مزدوران دولت بريتانيا يه شمار ميرفت، در دولت برآمده از کودتا رئيس الوزرا شد. رضا خان لقب «سردار سپه» گرفت و به عنوان «وزير جنگ» و «فرمانده کل قوا»، مرد نيرومند کشور شناخته شد.
رضا خان با تکيه بر لياقت، تدبير و رشادت شخصی و به ويژه با مهارت فراوان نظامی، روز به روز بر نفوذ و اقتدار خود افزود. در شرايطی که به دنبال بحران فراگير ناشی از مداخلات بيگانگان و پيامدهای تلخ جنگ جهانی اول، سراسر جامعه از ناامنی و بی ثباتی به جان آمده بود و هرلحظه بيم تجزيهء ايران ميرفت، رضا خان در راه تقويت قدرت مرکزی، تشكيل ارتشي نيرومند و يكپارچه و گسترش ثبات و امنيت ايران همت گماشت.
پيروزی بر ياغيان و گردن کشان بيشمار که در کشور مايهء هرج و مرج بودند، وجههء رضاخان را به مثابه منادی نظم و ثبات بالا برد و بر هواداران او افزود. او در مدتی اندک، موفق شد هم دشمنان سرسخت و هم همدستان پيشين، از قبيل سيدضيا را از قدرت طرد کند و به عنوان «رئيس الوزرا» زمام امور را به دست گيرد.
[External Link Removed for Guests]
رضا خان در ابتدا به نام هواداری از نظام جمهوری، خواهان برکناری دودمان قاجار بود، اما در برابر مخالفت محافظه کاران، به ويژه از صف روحانيون كه مخالف سرسخت تغيير نظام پادشاهي بودند، ديدگاه خود را تغيير داد و بر آن شد که نظام سلطنتی را به سود خود و خاندان خود حفظ کند.
رضا خان که با توسل به زور يا به کارگيری ترفندهای سياسی، مخالفان خود را از ميدان به در برده و بر نيروی هواداران خود افزوده بود، موفق شد که اکثريتی از نمايندگان مجلس شورای ملی را با خود همراه کند.
رضا شاه پ ه ل و ی، پدر ايران نو
* روز ۲۲ آذر ۱۳۰۴ مجلس مؤسسان احمد شاه، آخرين پادشاه قاجار را از مقام سلطنت خلع کرد و سلطنت دائمی ايران را به رضا خان پهلوی و اعقاب او واگذار کرد؛ دو روز بعد «رضا شاه پ ه ل و ی» رسمن به تخت سلطنت نشست.
[External Link Removed for Guests]
* رضاشاه، سنگ بناي نيروي هوايي را در ارتش ايران بنا نهاد، به طوري که در هنگام تبعيد، ايران داراي بيش از 300 هواپيماهاي جنگنده شده بود.
* ۸ بهمن ۱۳۰۴ فرمان ولايت عهدی محمدرضا پ ه ل و ی، که بزرگترين فرزند ذکور رضا شاه بود، صادر شد.
[External Link Removed for Guests]
* ۱۵ شهريور ۱۳۱۰ محمد رضا پهلوی برای تحصيل عازم کشور سويس شد. او در مدرسه، در کنار آموزش معلومات عمومی، زبانهای انگليسی و فرانسه را به طور كامل آموخت. او چند سال بعد در ۲۱ ارديبهشت ۱۳۱۵ به تهران برگشت و برای کسب آموزش نظامی، وارد دانشکدهء افسری شد.
* در اسفند ۱۳۱۷ وليعهد ايران، با فوزيه خواهر ملک فاروق، پادشاه مصر ازدواج کرد. به ميمنت اين وصلت، که دربارهای دو کشور باستانی را به هم پيوند میداد، در تهران و قاهره جشنهای پرشکوهی برگزار شد، اما اين عروسی فرجام خوشی نداشت. فوزيه دختری به نام شهناز به دنيا آورد، اما نتوانست برای محمد رضا پهلوی که اينک بر تخت شاهی نشسته بود، پسری بياورد که جانشين او باشد. پيوند زناشويی به سردی کشيد و سرانجام به طلاق انجاميد.
[External Link Removed for Guests]
ملکه فوزيه در حوالی سال ۱۳۲۳ برای هميشه ايران و دربار آن را ترک کرد. در اين روزگار دربار ايران دستخوش اضطراب و نابسامانی بود.
* رضا شاه، که گفتهاند با پشتيبانی بريتانيا به قدرت رسيده بود، در دولت گردانی راهی مستقل در پيش گرفت، به منافع و خواستههای بيگانگان وقعی ننهاد. او برای مقابله با قدرتهای بزرگ در آخرين سالهای حکومت خود در راه نزديکی و همکاری با آلمان نازی گام برداشت. رضا شاه، اقدام به خريداري ملزومات نظامي از آلمان كرد و پايههاي كارخانهء هواپيماسازي را با كمك كارشناسان آلماني شركت يونكرس در خرمشهر بنا نهاد. همكاريهاي گستردهء رضا شاه با آلمان، دستاويزی شد برای حمله نيروهای متفقين به ايران در سوم شهريور ۱۳۲۰.
دولتهای روس و انگليس که از عملکرد رضا شاه سخت ناراضی بودند، بر استعفای او اصرار ورزيدند. رضا شاه به اجبار نيروهاي نظامي بيگانه، در ۲۵ شهريور ۱۳۲۰ به نفع پسرش محمدرضا از سلطنت کنارهگيری کرد. او نخست به جزيرهء موريس اعزام شد و در ۴ مرداد ۱۳۲۳ در ژوهانسبورگ وفات يافت.
بيشتر مردم ايران از برکناری رضا شاه خوشحال شدند. آزاديخواهان، رضاشاه را عامل نابودی ارکان مشروطه و بازگشت استبداد به کشور میدانستند. شيوههای تحکمآميز و جبارانه حاکميت رضاشاه، غالبن اصلاحات و خدمات فراوان تجددطلبانهء او را در سايه قرار داده بود.
4 مرداد، سالروز درگذشت رضاخان
مدیران انجمن: MOHAMMAD_ASEMOONI, رونین, Shahbaz, MASTER, شوراي نظارت
-
- پست: 1790
- تاریخ عضویت: یک‌شنبه ۶ فروردین ۱۳۸۵, ۳:۴۹ ب.ظ
- سپاس‌های ارسالی: 8 بار
- سپاس‌های دریافتی: 258 بار
