چگونه مي‌توانيد كامپيوترتان را از گزند برنامه‌هاي تبليغاتي حفظ كنيد؟

[DANG3R]

هرچند هرزنامه‌ها يا به قولي نامه‏هاي ناخواسته (Spam)، ويروس‌ها، و كرم‌ها معمولاً خيلي فضول نيستند، ولي برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي آماده‏اند تا خلوت و آرامش را از زندگي شما بگيرند. در قياس با اين برنامه‌ها، حتا كوكي‌ها (برنامه‏هاي كوچكي كه اطلاعات مربوط به دستگاه شما را براي سايت‏هاي گوناگون اينترنتي مي‏فرستند) هم بي‌ضرر به نظر مي‌رسند.



- اما اصلاً برنامه‏ي تبليغاتي يا تبليغ‏افزار (Adware) چيست؟

اين برنامه‏ها، آگهي‌هاي تبليغاتي را روي صفحه‏‌نمايش شما نشان مي‌‌دهند. آن‏ها بدون مقدمه و بدون اجازه‏ي شما روي صفحه‌نمايش‏ شما پيغام‌هايي را ظاهر مي‌‌كنند وپيشنهادهاي وسوسه‏انگيزي ارايه مي‏دهند. به عنوان مثال مي‌گويند اگر مي‌خواهيد 1000 دلار برنده شويد اين‌جا را كليك كنيد. البته اين عمل بستگي به اين ندارد كه شما حتماً به اينترنت مرتبط باشيد، بلكه ممكن است اين كار هنگامي انجام شود كه مرورگر شما اصلاً فعال نيست. برخي شركت‌ها براي اين‌كه بتوانند روي كامپيوتر شما تبليغ كنند، اقدام به عرضه‏ي نرم‌افزارهاي مجاني مي‌كنند تا به اين طريق هنگامي كه كاربر اقدام به فراخواني و نصب برنامه‏ي مجاني از سايت اين شركت‌ها كرد، به همراه اين برنامه‌ها، برنامه‌هاي تبليغاتي ناخواسته نيز وارد كامپيوتر او شود. اين دقيقاً همان روال دلخواه اين شركت‌ها براي به ‌دست آوردن درآمد است.



- برنامه‏ي جاسوسي يا جاسوس‌افزار (Spyware) چيست؟

برنامه‌اي است كه اطلاعات شخصي شما را بدون اطلاع و اجازه‏ي شما، هنگامي كه در اينترنت سرگرم مرور صفحات وب هستيد به شخص ثالثي ارسال مي‌كند. اين اطلاعات مي‌تواند شامل فهرست سايت‌هايي باشد كه شما از آن‌ها بازديد كرده‏ايد و يا ممكن است اطلاعات حساس‌تري مانند اسم كاربري و رمز شما باشد. برخي شركت‌ها نيز بدون درنظر گرفتن حريم خصوصي كاربران، از اين اطلاعات براي ارسال تبليغات خود استفاده مي‏كنند. البته معمولاً اين تبليغات‌ها زياد هم براي شما دل‌چسب نيستند.



- آيا كامپيوتر شما به برنامه‏هاي جاسوسي آلوده است؟

بسياري از كاربران ويندوز، از عملكرد كامپيوترشان ناراضي‏اند. به عنوان مثال مرورگر اينترنت (Internet Explorer) آن‏ها درست كار نمي‌كند، يا كامپيوترشان مرتباً در هنگام انجام عمليات توقف كرده و مجبور مي‏شوند آن ‌را خاموش كنند. يا اين‌كه كامپيوتر به‌طور محسوسي كُند مي‌شود. پاك‌ كردن برنامه‌هاي جاسوسي از روي كامپيوتر، به مراتب دشوارتر از پيشگيري از آن‌ها در مرحله‏ي نخست است.

برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي معمولاً به‏طور پنهاني و به يكي از دو روش زير وارد كامپيوتر شما مي‌شوند:

1- برنامه‏، با حيله‌هاي خاصي از شما مي‌خواهد تا چيزي را (معمولاً گزينه‏اي انتخابي) كليك كنيد. ارجاع‏هايي (Link) كه با برنامه‏هاي جاسوسي مرتبط‏اند، مي‌توانند بسيار گول‌زنك باشند. براي مثال، سايتي كه سعي دارد برنامه‏ي جاسوسي خود را روي كامپيوترتان نصب كند، كادري محاوره‏اي مانند كادرهاي محاوره‏ا‌ي ويندوز باز مي‌كند و هنگامي كه شما كليد «انصراف» را انتخاب مي‌كنيد، شما را گول مي‌زند و برنامه را نصب مي‌كند. شايد نويسندگان برنامه‌هاي جاسوسي، پنجره‏ي مسخره‏اي را نمايش دهند كه حتا مرغ پخته‏ي داخل زودپز را هم به خنده بيندازد! در اين حالت هر كسي پنجره را بلافاصله مي‏بندد، اما غافل از اين‏كه با اين كار، برنامه‏ي جاسوسي روي كامپيوتر شما نصب مي‌شود. يعني تنها كافي‏ است روي پنجره‏ي بازشده فعاليتي مانند تأييد يا انصراف انجام شود تا موجب به كار افتادن برنامه‌ي نصب «جاسوس افزار» شود.

2- نصب نرم‌افزارهاي مجاني كه ممكن است شامل برنامه‏ي جاسوسي در دل خود باشد. براي مثال، ممكن است بخواهيد يك برنامه‏ي اشتراك فايل را به ‌صورت مجاني از يك سايت دريافت و نصب كنيد. در حالي‌كه سرگرم نصب كردن برنامه هستيد، ناخودآگاه برنامه‏ي جاسوسي را تحت پوشش برنامه‌ي دلخواه خود نصب خواهيد كرد. اين برنامه‏ي اشتراك فايل مي‌تواند ناقل بسياري از برنامه‌هاي تبليغاتي نيز باشد.

برنامه‌ي جاسوسي با يك‌بار نصب مي‌تواند اطلاعات شخصي و آگهي‌هاي تبليغاتي را 24 ساعته انتقال دهد؛ آن هم بدون اين‌كه روح‏تان از اين قضيه باخبر شود. هم‌چنين برنامه‌هاي جاسوسي مي‌توانند تنظيمات مربوط به مرورگر شما، از قبيل صفحه‌ي اصلي پيش‌فرض و صفحات جست‌وجو را بدون اطلاع كش بروند.



- محافظت در مقابل برنامه‌هاي تبليغاتي و جاسوسي

مسلماً بدون كمك و راهنمايي نمي‌توانيد از ورود برنامه‌هاي تبليغاتي و جاسوسي به كامپيوتر خودتان جلوگيري كنيد. ضد‌ويروس‌هاي قديمي نمي‏توانند جلوي برنامه‌هاي تبليغاتي را بگيرند. چون رفتار اين برنامه‌ها مانند ويروس‌ها يا كرم‌ها نيست. اول اين‏كه شما معمولاً به دليل فريبكاري ارسال‌كنندگان برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي گول آن‏ها را مي‏خوريد و مجوز نصب آن‏ها را صادر مي‌كنيد. دوم اين‏كه برنامه‏ي تجاري، رفتاري شبيه كرم يا ويروس ندارد. اين برنامه‌ها معمولاً به غير از تأثير منفي بر عملكرد كامپيوتر، هيچ‌گونه خرابي روي آن به‌ بار نمي‌آورند و هم‌چنين با استفاده از نشاني‏هاي موجود روي كامپيوتر شما، خود را تكثير و پخش نمي‌كنند (اگرچه ممكن است بعضي از انواع برنامه‌هاي تجاري بتوانند از سد نرم‌افزارهاي ضدجاسوسي عبور كنند).

به‌ هر حال همه چيز در حال بهتر شدن و پيشرفت است. اكثر ضدويروس‌هاي معتبر، امروزه ابزارهاي وارسي قدرتمندي براي يافتن برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي دارند. براي مثال مي‌توان به آخرين نگارش‌هاي ضد‌ويروس‏هاي Norton، McAfee و PC-Cillin اشاره كرد كه ابزار وارسي برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي خوبي دارند.

هم‌چنين برخي از شركت‌هاي سرويس‌دهنده‌ي اينترنت (ISP) براي جلوگيري از انتشار برنامه‌هاي تبليغاتي و جاسوسي، اقدامات اوليه‌اي را به‌ عمل آورده‌اند. به ‌عنوان مثال AOL (America Online) ژانويه‏ي گذشته اعلام كرد كه در نگارش پيغام‌بر AOL9.0، ابزارهاي حفاظتي در برابر برنامه‌هاي جاسوسي را گنجانده است. هم‌چنين شركت Earth Link در نسخه‌هاي اخير نرم‌افزارهاي خود، ابزارهاي حفاظتي در مقابل برنامه‌هاي جاسوسي، تبليغاتي را فراهم كرده است. البته واضح است كه براي استفاده از ابزارهاي محافظتي تعبيه‏ شده در ضدويروس و هم‌چنين سرويس‌هاي ضدجاسوسي ISPها، بايد نگارش ضدويروس خود را به آخرين نسخه ارتقا داده و علامت‌هاي تأييد آن‏ها را به‏روز كنيد. (علامت‌هاي تأييد همان امضا‌هاي الكترونيكي هستند كه معتبربودن يك سرويس يا نرم‌افزار را تأييد مي‌كند).



- جلوگيري از نصب ناخواسته‏ي‌ برنامه

شركت‌هاي تزريق‌كننده‏ي برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي، از دو نقطه‌ضعف كاربران سوء‌‌استفاده مي‏كنند تا كار خود را با موفقيت انجام ‌دهند:

الف- علاقه‌مندي كاربر به برنامه‌هاي مجاني

ب- ساده‏لوحي كاربر!

بد نيست يك خاطره براي شما تعريف كنم. يادم مي‌آيد روزي دو تا از دوستانم به من مراجعه كردند و كامپيوترشان را كه به شدت توسط برنامه‌هاي تبليغاتي آلوده شده بود نزد من آورند. در نگاه اول مي‌شد فهميد كه طمع بيش از حد يكي از دو دوستم براي به‌ دست آوردن برنامه‌هاي مجاني كار دستش داده است. ميزتحرير (Desktop) كامپيوترش با شكلك‏هاي بي‌شماري كه توسط برنامه‌هاي گرفته شده از اينترنت ايجاد شده بودند كاملاً به ‌هم ريخته بود. من كاملاً مات و مبهوت مانده بودم كه چگونه او نفهميده بود كه با اين كارهاي بي‏حساب و كتاب، براي برنامه‏هاي تبليغاتي فرش قرمز پهن كرده است! البته بعد از بلايي كه اين برنامه‏ها بر سر كامپيوترش آوردند، خيلي خوب اين موضوع را فهميد.

دوست ديگر من خوره‏ي برنامه‌هاي مجاني نبود ولي عادت بد او اين بود كه در هر كادر محاوره‏اي يا پنجره‏اي كه باز مي‌شد، دكمه‏هاي OK و يا Yes را كليك مي‌كرد. حتا كادرهاي محاوره‌اي را كه مشكوك به‌ نظر مي‌رسيدند نيز از اين فيض محروم نمي‏كرد! البته از شما هم پنهان نماند كه وقتي در كادري محاوره‏اي سئوالي مبني بر نصب برنامه‌ي جديد مطرح مي‌شد، او بلافاصله كليد Yes را مي‌زد.

اكنون با درس‏هايي كه از سرگذشت دوستان من گرفتيد، مي‏توانيد با توجه به موارد زير از نصب ناخواسته‏ي بسياري از برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي جلوگيري كنيد:

1- ابتدا مطمئن شويد برنامه‏اي كه سرگرم نصب آن هستيد، حاوي برنامه‌ي تبليغاتي نيست. خيلي از برنامه‌هاي مجاني در اينترنت، درون خود برنامه‌هاي تبليغاتي نيز دارند و اين همان چيزي است كه منتشركنندگان برنامه‌ها از آن پول درمي‌‌‌‌‌آورند. اگر در مورد برنامه‌اي مطمئن نيستيد، مجوز (License) آن‌ را به ‌دقت مطالعه كنيد (مجوز برنامه معمولاً به‏طور مستقيم يا در قسمتي از مراحل نصب، نمايش داده مي‌شود). هم‌چنين سايت اينترنتي ناشر برنامه را به ‌دقت بررسي كنيد. اگر هنوز مطمئن نشديد، در Google Group روي نام برنامه و كلمات كليدي Adware و Spyware جست‌وجو كنيد. اگر هيچ مطلبي را در اين خصوص پيدا نكرديد احتمالاً مشكلي نخواهيد داشت.

2- براي جلوگيري از نمايش پنجره‏ي برنامه‏هاي جاسوسي و تبليغاتي، روي دستگاه خود برنامه‏ي «بازدارنده‏ي صفحات بازشو» (Pop-Up Blocker) نصب كنيد.

بسياري از برنامه‌هاي جاسوسي، بعد از اين‌كه شما يك ارجاع جعلي را روي يك پنجره‌ي بازشو انتخاب مي‌كنيد، روي كامپيوترتان نصب مي‌‏شوند. براي همين، يك برنامه‏ي بازدارنده‏ي صفحات بازشو روي كامپيوتر خود نصب كنيد و علاوه بر آن، هيچ‌گاه در انتخاب و كليك كردن اين‌گونه ارجاع‏ها دچار وسوسه نشويد. ما از دو برنامه‏ي‌ بازدارنده استفاده مي‌كنيم كه هر دو به ‌صورت مجاني در دسترس‏اند. اولي Google Toolbar و دومي نسخه‏ي‌ جديد MSN Toolbar است. پنجره‌هاي بازشو با هدر دادن وقت، موجب اذيت كاربر مي‌‏شوند. بنابراين اگر برنامه‏ي بازدارنده‏ي صفحات بازشو روي كامپيوتر خود نصب كنيد، بعداً از خودتان متشكر خواهيد بود. اگر از ويندوز ايكس‏پي استفاده مي‌كنيد، مي‏توانيد از Service Pack 2 (SP2) نيز استفاده كنيد كه چندين قابليت امنيتي مهم از جمله بازدارنده‏ي صفحات بازشو براي مرورگر اينترنت دارد.

3- برنامه‏ي تبليغاتي يا ساير برنامه‌ها را بدون اطلاع و بي‏هوا نصب نكنيد. اگر روي دكمه‏اي كه به نظر يك ارجاع بي‌ضرر مي‌رسد كليك كرديد و سپس يك كادر محاوره باز شد، هرگز كليد تأييد (Yes) را براي نصب برنامه انتخاب نكنيد. مگر اين‏كه فرستنده‏ي برنامه، شركتي معتبر است يا خودتان برنامه را درخواست كرده باشيد. اگر هرگونه شكي داريد، ادامه ندهيد. اين كادر محاوره‏اي آخرين خط دفاعي شماست، و بايد فقط برنامه‌هايي را كه خودتان از اينترنت انتخاب مي‌كنيد، نصب كنيد. وقتي بدون مطالعه كليد تأييد را انتخاب كنيد، مانند اين است كه شماره‏ي‌ رمز كارت اعتباري خود را در اختيار هر كس كه با شما تماس بگيرد، قرار مي‌دهيد. نصب كردن سرويس پك 2 ويندوز ايكس‏پي با متوقف كردن دانلودهاي ناخواسته و كنترل‌هاي اكتيوايكس (ActiveX)، كه بستري بسيار مناسب براي نقل و انتقال برنامه‌هاي جاسوسي است، مي‌تواند كمك مختصري بكند.

اگرچه برنامه‏هاي كامپيوتري ضدجاسوسي و برخي ضدويروس‏ها كه قابليت وارسي برنامه‏هاي جاسوسي را نيز دارند مي‏توانند در پيكار با جاسوس‌ها مفيد واقع شوند، با اين‌ همه بهترين راهكار و استراتژي در مقابله با اين برنامه‌ها، بصيرت شما درباره‏ي انتخاب، دريافت فايل و نصب برنامه‌هاست.



- كامپيوتر خود را كنترل كنيد

اگر در فكر وارسي كامپيوتر خود براي يافتن برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي هستيد، احتمالاً علايمي را كه قبلاً در اين مبحث مطرح شد در كامپيوترتان ديده مي‏شود. علايمي از قبيل بي‌ثباتي، مشكلات عملكردي، و يا حتا به سرقت رفتن تنظيمات مربوط به مرورگر اينترنت. برنامه‌هايي وجود دارند كه مي‌توانند شما را در امر شناسايي و انهدام برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي ياري كنند. يكي از اين برنامه‌ها، Ad-aware از شركت Lavasoft است. نصب اين برنامه را به شما توصيه مي‌كنيم. اين برنامه هم نسخه‏ي خانگي دارد و هم شركتي. برنامه‏هايي مانند برنامه‏ي Ad-aware، مي‌توانند برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي را شناسايي كرده و از بين ببرند.

در نشاني زير، مي‏توانيد تعداد زيادي نرم‏افزار براي مقابله با برنامه‏هاي جاسوسي و تبليغاتي را پيدا كنيد:

[External Link Removed for Guests]

اين صفحه‌ي وب، شامل ارجاع‏هايي به برنامه‌هاي عمومي كه قادر به شناسايي و پاك كردن برنامه‌هاي جاسوسي و تبليغاتي هستند، است. اگر نمي‌خواهيد از برنامه‏ي عمومي استفاده كنيد، براي پيدا كردن برنامه‌ي دلخواه خود مي‌توانيد از Google Group استفاده كنيد. تعدادي از برنامه‌هايي كه مي‌توانند برنامه‌هاي جاسوسي را پاك كنند، خود نيز مي‏توانند به اندازه‏ي مشكلاتي كه حل مي‏كنند، مشكل‏ بيافرينند. پس بايد قبل از استفاده از اين برنامه‌ها، از عملكرد آن‌ها آگاهي داشته باشيد.

نكته: بهتر است برنامه‌هاي ضدويروس و پاك‌كننده‏ي برنامه‌هاي جاسوسي را در حالت ايمن ويندوز (Safe Mode) اجرا كرد. اين به دليل آن است كه بعضي وقت‏ها ابزارهاي پاك‌كننده نمي‌توانند برنامه‌هاي جاسوسي در حال اجرا را پاك كنند.