Hypoxia, خطر در کمین مسافران - بلای جان خلبانان

[CAPTAIN PILOT]

 [External Link Removed for Guests] 
بدون شک کابین تحت فشار (Pressurized) و سیستم اکسیژن نصب شده بر روی هواپیماهای تجاری و نظامی, اجازه کلیه فعالیت های عادی در طول پرواز را فراهم مینمایند, هرچند محدودیت هایی در جهت عدم عبور از ظرفیت سیستم های نصب شده بر روی هواپیماها وجود دارد و خلبانان هیچگاه نباید از این ارتفاع عبور نمایند. بر این اساس هواپیماهای تجاری دارای کابین تحت فشار, معمولا" میزان فشار استاندارد کابین را بر اساس ارتفاع 6000 الی 8000 پا بطور مصنوعی تنظیم مینمایند در حالیکه سایر هواپیماهای کوچک و فاقد کابین تحت فشار, عموما" در ارتفاعات کمتر از 10000 پا به پرواز ادامه میدهند. هواپیماهای جنگنده دارای سقف پرواز بالاتر میباشند اما سیستم اکسیژن آنها صرفا" به تامین هوای مورد نیاز تنفس خلبان میپردازد و از لحاظ گستردگی نمیتوان آن را با آنچه در هواپیماهای تجاری مشاهده مینمائیم مقایسه نمود. بنابراین خطر بروز Hypoxia در اثر کاهش ناگهانی فشار کابین یا پرواز در ارتفاع فراتر از حد تعیین شده برای هواپیما بسیار محتمل است. هرچند پدیده Hypoxia بیشتر در هواپیماهای نظامی رخ میدهد اما بخش هوانوردی غیر نظامی نیز همچنان شاهد بروز گاه و بی گاه آن میباشد و طبیعتا" اثرات منفی آن در این بخش ملموس تر میباشند. سانحه هواپیمای Boeing 737-300 شرکت هواپیمایی Helios Airways در تاریخ 14 آگوست 2005 که در اثر آن 6 خدمه و 115 مسافر جان خود را از دست دادند, بر اثر از دست دادن فشار کابین به وقوع پیوست.

 
[External Link Removed for Guests]
عملکرد سیستم تامین اکسیژن هواپیماهای Pressurized
 
[COLOR=#0070C0]براستی [COLOR=#C00000]Hypoxia چیست  ؟
 
Hypoxia در علم پزشکی به عنوان کمبود اکسیژن در بافت های بدن در اثر کاهش مقدار و غلظت مولکولی تعریف میگردد. در هوانوردی بروز آن میتواند ناشی از کمبود اکسیژن کابین در اثر افزایش ارتفاع یا پرواز فراتر از ظرفیت فیزیولوژیک بدن انسان باشد.

  [External Link Removed for Guests]   
Hypoxia به 4 گروه کلی به شرح زیر تقسیم میشود:

1- Hypoxic Hypoxia: این نوع میتواند در اثر کاهش فشار نسبی اکسیژن در هوای اطراف, کاهش ظرفیت هوای تهویه یا حجم هوای تنفسی, انسداد مویرگ ها و یا نقص در سیستم خونرسانی به علت بیماری های ریوی بروز نماید.

2- Anaemic Hypoxia: این نوع, در هنگام کاهش ظرفیت حمل اکسیژن در اثر کاهش مقدار کمیتی هموگلوبین خون بروز مینماید. علت این پدیده میتواند از تغذیه ضعیف ناشی شود. موادی همچون مونوکسید کربن, نیترات ها, داروهای سولفاتی و ... نیز میتوانند در تشدید آن موثر باشند. همچنین تشکیل ترکیبات پایدار با هموگلوبین و کاهش ظرفیت هموگلوبین موجود در خون برای انتقال اکسیژن به بافت ها میتواند بروز این نوع Hypoxia را سرعت بخشد.

3- Stagnant or Hypokinetic Hypoxia: این شکل از Hypoxia در اثر وجود نقص در سیستم گردش خون ظاهر میشود, بطوریکه ظرفیت حمل اکسیژن خون کافیست اما گردش خون دچار مشکل است. شرایطی همچون: نارسایی قلبی, اسپاسم (گرفتگی) شریانی, انسداد رگ های خونی یا تجمع خون در اندام های تحتانی در اثر مانورهای نظامی سنگین (فشار G مثبت) میتوانند باعث ایجاد Stagnant Hypoxia گردند.

4- Histotoxic Hypoxia: این نوع, هنگامی رخ میدهد که استفاده از اکسیژن توسط بافت های بدن با مداخله یک عامل خارجی روبرو است. مصرف مشروبات الکلی, مواد مخدر و برخی از سموم مانند سیانید (Cyanide) میتوانند باعث تداخل با توانایی سلول ها در مصرف اکسیژن گردند. در این شرایط با وجود آنکه سیستم اکسیژن رسانی بخوبی عمل مینماید اما بازهم شاهد بروز Hypoxia در اثر دخالت عوامل خارجی هستیم.

اگرچه کلیه 4 گروه فوق میتوانند در طول پرواز بروز نمایند اما نوع Hypoxic آن به عنوان شایعترین و مهم ترین عامل بروز Hypoxia در طول پرواز شناخته میشود و دلیل آن تنفس هوای فاقد اکسیژن کافی در ارتفاعات بالا میباشد. فشار نسبی اکسیژن در ارتفاعات بالا بسیار کمتر از سطح دریا میباشد و این امر میتواند ظرفیت هموگلوبین خون را دچار مشکل نماید. علل اصلی بروز Hypoxia در طول پرواز میتوانند ناشی از صعود به ارتفاعات بالا بدون حمل اکسیژن کمکی, نقص در دستگاه تنفسی یا از دست دادن فشار کابین باشند.

  
[External Link Removed for Guests]
استفاده از ماسک و کپسول اکسیژن در هواپیمای Unpressurized
 
4 مرحله از Hypoxia در ارتفاعات بالا و در اثر کاهش فشار نسبی اکسیژن وجود دارد. این مراحل در جدول زیر تشریح شده اند:

 [External Link Removed for Guests] 
بروز Hypoxia میتواند اثرات فراوانی داشته باشد که با توجه به شدت و درجه آن متغیر هستند. تشخیص بروز Hypoxia و شناخت علائم آن برای خلبانان بسیار مهم است زیرا کمبود اکسیژن هیچگونه درد یا احساس ناراحتی ندارد. علائم و نشانه های Hypoxia با توجه به شدت و درجه کمبود اکسیژن نمایان میشوند. در ادامه تعدادی از آنها را مرور مینمایئم:

1- تنگی نفس / کمبود هوا
2- خمیازه های متداوم و طولانی
3- احساس خستگی و خواب آلودگی
4- احساس سرخوشی و رضایت
5- اختلال در انجام امورات عادی
6- اختلال ذهنی و تفکری
7- تغییرات احساسی از جمله از دست دادن هوشیاری

 [External Link Removed for Guests]
کبودی انگشتان دست در اثر کاهش اکسیژن موجود در هموگلوبین
 
  آخر نگارنده: بر اساس دستورالعمل های پروازی VFR (مخفف Visual Flight Rules یا "قوانین پرواز چشمی") حداکثر سقف پرواز مجاز برای این نوع پرواز, کمتر از 20.000 پا میباشد در حالیکه عمده هواپیماهای VFR و Special VFR اعم از 1 و 2 موتوره فاقد کابین تحت فشار, توانایی صعود به ارتفاعات بیش از 14000 الی 15000 پا را ندارند. با اینحال بر اساس قوانین بین المللی, چنانچه خلبانان قصد داشته باشند به ارتفاعات بیشتر از 13000 الی 13500 پا صعود نمایند, حتما" باید کپسول و مخزن اکسیژن کمکی به همراه داشته باشند و از آن استفاده نمایند تا دچار پدیده Hypoxia نگردند. البته بنده شخصا" در ارتفاع 13000 پا بدون اکسیژن همراه و به مدت 30 دقیقه پرواز نموده ام و اثری از Hypoxia را احساس ننمودم. با اینحال این موضوع توجیه مناسبی نیست و شرایط بدن هر شخص متفاوت با دیگری میباشد. علاوه به موارد فوق, یکی از بارزترین علائم بصری Hypoxia در کبود شدن نوک انگشتان و زیر ناخن های دست خلاصه میگردد و چنانچه این حالت مشاهده شود, خلبان صرفا" 14 ثانیه وقت دارد هواپیما را به ارتفاع 10000 پا بازگرداند و در غیر اینصورت احتمال بیهوشی بسیار بالاست. کبودی نوک انگشتان بسیار محسوس و در حد خون مردگی شدید میباشد و لذا کم کم احساس بی حسی و عدم توانایی کنترل دستان نمایان میگردند. بهتر است کلیه خلبانان در طول دوران آموزش و همراه با استاد خود حداقل یکبار Hypoxia را بطور محسوس تجربه نمایند تا بطور کامل با علائم و طریقه Recovery آن آشنا شوند.

  [External Link Removed for Guests]  

 References

Ernsting’s Aviation Medicine. Rainford DJ, Gradwell DP (Editors). 4th Edition. Hodder Arnold, London 2006
Fundamentals of Aerospace Medicine. DeHart RL, Davis JR (Editors). 3rd Edition. Lippincott, Williams & Wilkins, Philadelphia 2002
Human Performance & Limitations – JAA ATPL Theoretical Knowledge Manual. 2nd Edition. Jeppesen GmbH, Frankfurt 2001


Sources

[External Link Removed for Guests]
Author  

============================

ترجمه, تالیف و تنظیم: [COLOR=#C00000]CAPTAIN PILOT

منابع: در انتهای متن درج گردیده اند.

[HIGHLIGHT=#ffc000]هرگونه کپی برداری از این مطلب, تنها با درج لینک CentralClubs به عنوان منبع و نویسنده مجاز  .

============================