هند برنامه‌ي فضايي پيشرفته و شگرفي را به اجرا درآورده است به طوریکه در حال حاضر سازمان فضائی هند یا ایسرو یکی از شش سازمان فضایی بزرگ دنیا در کنار ناسا، اسا(سازمان فضائی اروپا)، ژاکسا(سازمان فضائی ژاپن)، و سازمان‌های فضایی چین و روسیه، به حساب می‌آید.ذیلا به خلاصه ای از برنامه های فضاوئی هندوستان اشاره میشود .
سازمان پژوهش‌هاي فضايي هند (ايسرو) در سال 1969ی راه‌اندازي شد و مسئوليت كنترل تمامي فعاليت‌هاي فضايي در هند را عهده‌دار گرديد. مركز فرماندهي ايسرو در آنتاريكش بهاوان واقع در بنگلور است.
در نوزدهم آوريل 1975، نخستين ماهواره‌ي هندي _ آريابهات 35 كيلوگرمي _ توسط يك موشك شوروي در مدار 600 كيلومتري قرار گرفت. پرتاب آريابهات نشان داد كه دانشمندان هندي توانايي طراحي و ساخت ماهواره‌هاي مداري را دارند. به استثناي صفحات خورشيدي و باتري‌ها، تمامي سامانه‌ي ماهواره در هند، ساخته شد. در خلال اين موفقيت، هند نشان داد كه قادر است تجهيزات دريافت سيگنال، انتقال و رديابي ماهواره‌ها را تحت كنترل خود درآورد.
دومين ماهواره‌ي هندي‌ها، ماهواره‌ي 444 كيلوگرمي بهاسكارا بود كه در ژوئن 1979 از شوروي پرتاب شد. بار مفيد بهاسكارا عبارت بود از دو سامانه‌ي سنجش از دورسنجش ، يك دوربين تلويزيوني و يك سامانه‌ي تصويربرداري مايكروويو. با اين وجود، دوربين تلويزيوني در مدت زمان كم‌تر از يك سال از كار افتاد. پس از آزمايش‌هاي وسيع، دانشمندان هندي توانستند، مشكلات را حل كنند و اين ماهواره از مِي 1980، شروع به ارسال ده‌ها تصوير در روز، نمود. كيفيت عكس‌هاي ارساليِ دوربين تلويزيوني بهاسكارا، قابل مقايسه با عكس‌هاي ارسالي ماهواره‌هاي هواشناسي و به خوبي همان تصاوير، بود.
پس از پرتاب ماهواره‌هاي آريابهات و بهاسكارا توسط موشك‌هاي ساخت شوروي، دانشمندان موشكي هند تلاش بي‌وقفه‌اي را آغاز كردند تا يك ماهواره‌بر بومي، طراحي نمايند. نخستين پرتاب موشك چهارمرحله‌اي سوخت جامد اس‌ال‌وي_3 _ كه با دانش بومي طراحي و ساخته شد _ در تاريخ 10 آگوست 1979 صورت گرفت. نقص فني در مرحله‌ي دوم موشك باعث شد كه پرواز با شكست مواجه گردد. با اين حال، اس‌ال‌وي_3 در ژوئيه‌ي 1980 با موفقيت تمام ماهواره‌ي 35 كيلوگرمي روهيني يك را، در مدار پايين زمين (لئو) قرار داد. اهداف اوليه از پرتاب روهيني يك، برآورد عملكرد موشك اس‌ال‌وي_3 و بررسي مشخصات مدار بود. ارزش اين كار در اين بود كه تا آن زمان، كشور ژاپن _ كه به عنوان يك كشور صنعتي پيشرفته مطرح است _ در پنجمين تلاش خود براي قرار دادن يك ماهواره در مدار، با شكست مواجه شده بود.
در ماه مِي، دومين ماهواره‌ي روهيني، با يك مأموريت 300 روزه، در مدار بيضوي قرار گرفت. روهيني2 ، قابليت پايش منطقه‌اي با ابعاد 250 در 80 كيلومتر را با دقت يك كيلومتر دارا بود. اما بروز نقص فني در مرحله‌ي چهار باعث شد كه ماهواره نتواند در مدار پيش‌بيني شده قرار گيرد. در نتيجه، روهيني2 تنها پس از گذشت 9 روز از مأموريت خود به اتمسفر زمين بازگردانده شد.
در ژوئن همان سال، ماهواره دیگر ماهواره‌ي هندي‌ها را آژانس فضايي اروپا پرتاب نمود. اين ماهواره _ كه با عنوان اَپل شناخته شده است _ به صورت يك بستر آزمايشي براي برنامه‌ي ماهواره‌هاي مخابراتي هند به كار گرفته شد. بحراني‌ترين فاز از منحني پرواز اَپل عبارت بود از به‌كارگيري يك بوستر موتور براي انتقال ماهواره از مدار انتقالي به مدار مقصد. موفقيت دانشمندان هندي در جاگذاري صحيح ماهواره در مدار خود، توسط مطبوعات در سراسر كشور و جهان انعکاس پیدا کرد؛ چراكه اين كار بزرگ تا آن زمان تنها توسط آمريكا، شوروي، فرانسه و كانادا صورت گرفته بود.
در نوامبر 1981 ، بهاسكارا_2 به عنوان دومين ماهواره‌ي پايش زمين هندي‌ها، از يك پايگاه شوروي به فضا پرتاب شد. برخلاف آزمايش اولِ اين ماهواره، دوربين‌هاي تصويربرداري دچار هيچ نقصي نگرديد. اين ماهواره اطلاعاتي درمورد پديده‌هاي درون ابرها، چگونگي شكل‌گيري ابرها و ميزان رطوبت اتمسفر به زمين ارسال كرد.
با آن‌كه دقت روهيني-2 براي دريافت اطلاعات دقيق از سطح زمين ناكافي بود، اما به دهلي‌نو اجازه داد تا راه‌ها و خطوط راه آهن كشورهاي همسايه را زير نظر بگيرد. خريد هواپيماي شناسايي «ميگ_25 فاكس‌بت» از شوروي سابق در سال 1981 ، نشان داد كه دولت هند علاقه‌مند است تاسيسات نظامي و جابه‌جايي نيروهاي ارتش كشورهاي پاكستان و چين را رصد كند. توليد ماهواره‌ها (با به‌كارگيري تجهيزات اُپتيكي بسيار دقيق و قوي بومي يا ساخت كشور ثالث) به طور محسوسي منابع شناسايي و جاسوسي فتوگرافيك هند را، افزايش داد.
ماهواره‌ي شناسايي پيشرفته‌ي ريسُورسيست_1، در سال 2003 پرتاب شد و داراي دقتي در حدود 6 متر است. هند در سال 2005 ، اقدام به پرتاب ماهواره‌اي با دقت 2.5 متر به نام كارتوست_1 كرد. اين ماهواره داراي دو دوربين است كه مي‌تواند از دو زاويه‌ي مختلف از اجسام تصويربرداري كند. با اين روش مي‌توان اطلاعات چندوجهي از مناطق گرفت و از آن‌ها در ساخت نقشه‌هاي برجسته استفاده كرد. كارتوست_2 ، يك سال بعد از آن، پرتاب شد. اين ماهواره داراي دقت يك متر است و حافظه‌اي در حدود 120 گيگابايت اطلاعات و تصوير را، ذخيره مي‌كند. به طور رسمي، هر دوي اين ماهواره‌ها براي نقشه‌برداري مورد استفاده قرار مي‌گيرند؛ اما، قابليت استفاده‌ي دوگانه (غيرنظامي و نظامي) از اين ماهواره‌ها و توانايي آن‌ها در ماموريت‌هاي شناسايي و تجسسي، به طور خودكار توان نظامي هند را افزايش داده است.
نخستين هدف ايسرو، توسعه‌ي فناوری فضا و كاربردهاي آن در زمينه‌هاي مختلف است. هند اولين كشوري است كه توانسته است ده ماهواره ماهواره را با يك موشك حامل در فضا قرار دهد. افتخار ايسرو امروزه به اين است كه هر سال ده‌ها ماهواره‌ي مخابراتي، هواشناسي و ... را براي ساير كشورهاي جهان در مدار قرار مي‌دهد. اين پرتاب‌ها با موشك‌هاي حامل هندي انجام مي‌گيرد. در دهه‌ي 60 و 70، معادلات اقتصادي و سياسي جهان، هند را به سمت طراحي و توليد موشك‌هاي حامل بومي هدايت كرد. آن‌چه بطور خلاصه مي‌توان گفت اين است كه نسل اين موشك‌ها با (اس‌ال‌وي) در دهه‌ي 80 ميلادي متولد شده و در حال حاضر با توسعه‌ي موشك‌هاي (پي‌اس‌ال‌وي) و (جي‌اس‌ال‌وي) به اين حيات بالنده ادامه مي‌دهد.
ايسرو توانسته است ماهواره‌ي ملي هند (اينست) و ماهواره‌ي پايش زمين (به عبارت ديگر- جاسوسي) (ايرس) را با فناوری پيشرفته در مدار قرار دهد. اين ماهواره‌ها كمك شاياني در اطلاع‌رساني و هشدار بلاياي طبيعي به شمار مي‌روند. ايسرو برنامه‌ي 5 سالهاي براي افزايش تعداد ماهواره‌هاي اينست از 210 به 500 مورد در دست اجرا دارد. براي قرار دادن اين ماهواره‌ها در مدار، موشك‌هاي (پي‌اس‌ال‌وي) و (جي‌اس‌ال‌وي) طراحي شدند و براي تست ماهواره‌ها و موشك‌ها، در منطقه‌ي سريهاريكوتا در نزديكي چناي (مدرس)، مركز پيشرفته‌اي در حد استانداردهاي پيشرفته‌ي جهاني، توسط ايسرو ايجاد شده است.
ماموریتهای بدون سرنشین :
نخستین مأموريت آنسوي مدار زمين هندي‌ها، برعهده‌ي فضاپيماي چاندرايان-1 بود كه با موفقيت در 8 نوامبر 2008 با قرارگيري در مدار ماه به انجام رسيد. اين برنامه همچنان ادامه دارد. ايسرو در تلاش است ادامه‌ي مأموريت چاندرايان-1 را با چاندرايان-2 و فضاپيماي بدون سرنشين به مريخ و اجرام سماوي همسايه‌ي زمين مانند استروييدها و ستاره‌هاي دنباله‌دار به انجام رساند.
چاندرايان، نخستین مأمور فضايي هندي‌ها به قلمرو نقره‌اي ماه، يك فضاپيماي بدون سرنشين به همراه يك كاوشگر ماه است. روز 22 اكتبر 2008 در تقويم ماه، به نام حامل (سي11) موشك (پي‌اس‌ال‌وي) ثبت شده است كه از پايگاه فضايي ساتيش دهاوان (دانشمند فضايي هند) در سريهاريكوتا به آسمان اوج گرفته است. اين حامل ، محموله‌ي خود را روز 8 نوامبر 2008 تحويل مدار ماه نموده است. . در دو سالي كه قرار است اين ماهواره سطح ماه را رصد كند، نقشه‌هاي دقيق سه‌بعدي و اطلاعاتي از تركيب شيميايي سطح ماه به زمين ارسال خواهد كرد. نواحي قطبي ماه به سبب امكان وجود يخ، از توجه ويژه‌اي در اين مأموريت برخوردار هستند. لازم به ذكر است، مأموريت ماه، حامل پنج محموله براي ايسرو و شش محموله براي ساير آژانس‌هاي فضايي مانند ناسا، اسا و آژانس فضايي بلغاري است كه بطور مجاني توسط هندي‌ها به فضا ارسال شده است.
در سفر چاندرايان-2، كه با هزينه‌اي بالغ بر 425 كرور روپيه معادل 90 ميليون دلار آمريكا برنامه‌ريزي شده است، يك كاوشگر چرخ‌دار، بر سطح ماه جولان خواهد كرد و نمونه‌هاي براي آناليز شيميايي خواهد گرفت .طبق برنامه‌ريزي كميسيون فضايي هند ،این فضاپيماي بدون سرنشين بايستي در طول سالهاي 2013-2014 به انجام رسد.
ايسرو اظهار داشته است براي كاوش مريخ و اجرام آسماني نزديك زمين، سفينه‌هاي بدون سرنشين ارسال خواهد كرد.همچنین براي اكتشافات خورشيدي، كاوشگر آديتيا را طراحي كرده است. آديتيا يك ماهواره‌ي كوچك است كه براي مطالعه‌ي پيوستگي‌هاي خورشيد و زمين ساخته شده است. اين كاوشگر براي پرتاب در تاريخ 2012 برنامه‌ريزي شده است.
برنامه ها ی سرنشین دار:
ايسرو بودجه‌اي در حدود 12400 كرور روپيه براي برنامه‌ي فضايي سرنشين‌دار خود در نظر گرفته است. طبق برنامه درپي ماموزیتهای بی سرنشین ، فضاپيماي سرنشين‌دار در تاريخ 2014-2015 به مأموريت ارسال میشود. اگر اين برنامه‌ريزي محقق شود، هند پس از شوروي، آمريكا و چين، چهارمين كشوري خواهد بود كه پاي انسان را به فضا باز كرده است.
برنامه‌اي نيز براي انتقال فضانورد به ماه در سال 2020 پيش‌بيني شده است. اين زمان، هم‌پوشاني معناداري با برنامه‌ي اعزام به ماه چيني‌ها و طرح‌هاي ناسا، براي بازگشت به ماه با پروژه‌ي اوريون دارد.اين برنامه‌ها، در نوع خود بلندپروازانه است؛ اما، پيشرفت برنامه‌ي فضايي هند و فعاليت‌هاي بي‌وقفه و مطابق با برنامه‌ريزي‌هاي ارايه شده توسط ايسرو، اين نويد را میدهد كه در آينده‌اي نزديك، سقف هميشه بلند آسمان ديگر چنان دست نيافتني نخواهد بود.
ایسرو تصميم دارد براي آماده‌سازي فضانوردان براي مأموريت‌هاي فضايي، يك مركز آموزش فضانورد در بنگلور تأسيس كند. اين مركز در سال 2012 به بهره‌برداري خواهد رسيد. در اين مركز براي آموزش عمليات نجات و بازيابي در شتاب جاذبه‌ي صفر، از شبيه‌سازي آب استفاده خواهد شد. ايسرو براي شبيه‌سازي شرايط فضانوردان در فاز شتاب‌گيري، سانتريفوژهاي ويژه‌اي خواهد ساخت.
به منظور پرتاب سفينه، تا سال 2015، يك ايستگاه مخصوص پرتاب سفينه‌ي سرنشين‌دار ساخته مي‌شود. اين ايستگاه، سومين سكوي پرتاب در مركز فضايي ساتيش دهاوان خواهد بود كه البته مخصوص اعزام فضانورد است.
منبع : پایگاه ستاد توسعه فن آوری هوا فضای ایران