رئیس مرکز تحقیقات فضایی پژوهشگاه فضایی ایران با بیان اینکه برای نخستین بار در کشور، سامانه «رادیو تلسکوپ» در این مقیاس به بهره برداری میرسد، گفت: تا پیش از این نمونه بومی و غیربومی از رصدخانه رادیویی در این کلاس و مقیاس در کشور نداشتیم. نمونههایی که وجود داشت در سطح تحقیقات دانشگاهی و کوچکتر بود. اما هم اکنون توانمندی و دانش فنی ساخت «رادیوتلسکوپ» در این مقیاس و به طور ۱۰۰ درصدی کسب شده است و حتی ما میتوانیم سامانههای به مراتب بزرگتر و پیچیدهتر از این را هم بسازیم.
شکوفا با اشاره به قابلیت ارائه سرویس این سامانه به منجمان، محققان، اساتید، دانشجویان و دانش آموزان گفت: در این مقطع که فرآیند کالیبراسیون نهایی این رصدخانه در حال انجام است با اساتید دانشگاهی و تیم المپیاد نجوم ایران در ارتباط بودیم و از این سامانه استقبال خوبی صورت گرفته و حتی قول دادهاند که برای کمک در فرآیند کالیبراسیون، تیمهای دانشجویی در اختیار ما بگذارند.
وی با بیان اینکه ما توانایی این را داریم که رادیو تلسکوپهای کوچک آماتوری برای آموزش در مدارس و مراکز نجومی ایجاد کرده و در اختیار این مراکز بگذاریم، افزود: از این سامانه میتوان برای مطالعات کائنات نیز استفاده کرد. گستره فرکانسی این سیستم در وضعیت فعلی، از ۱۰۰ کیلو تا ۱.۵ گیگا هرتز است اما این به معنای مسافت نیست. چرا که مسافت میتواند تا هزاران سال نوری هم باشد. در واقع شدت سیگنالی که این سامانه میتواند دریافت کند حداقل ۱۰ یانسکی (چگالی تابش طیفی) است. برای مثال، منبع رادیویی قلب کهکشان ما حدود ۸۰۰ یانسکی است و این نشان میدهد که این سامانه حساسیت خوبی دارد و میتواند بسیاری از اجرام دورتر از کهکشان ما را هم رصد کند.
رئیس مرکز تحقیقات فضایی پژوهشگاه فضایی ایران گفت: رصدخانه رادیویی مکمل رصدخانه اپتیکی است که هریک از این رصدخانهها برای مقاصد مختلف کاربرد دارند. به این معنی که آنچه این سیستم میتواند پایش کند در رصدخانه اپتیکی قابل پایش نیست و بالعکس.
وی در مورد فرآیند مکان یابی راه اندازی رادیو تلسکوپ رادیویی در پژوهشگاه فضایی ایران نیز گفت: یکی از پارامترها برای مکان یابی این بود که این سامانه در منطقهای قرار گیرد که آلودگیهای فرکانسی منطقه کم باشد تا بتواند سیگنالها را از منابع رادیویی مناسب دریافت کند. طبق پایش انجام شده و با توجه به زمان بر بودن فرایند آزمایشی و تست کالیبراسیون، این سیستم را در پژوهشگاه فضایی مستقر کردیم. اما قرار است برای مکان یابی نهایی با کارفرما به توافق برسیم.
شکوفا با بیان اینکه سامانه رادیوتلسکوپ شامل یک آنتن ۵ متری است که از آن میتوان برای رصد خوشههای کهکشانی و خط طیفی هیدروژن در فرکانس ۱۴۲۰ مگاهرتز بهره برد، افزود: این سامانه هم اکنون قابل استفاده است و فرایند کالیبراسیون آن با هدف استانداردسازی شدت سیگنالها و منابعی که باید با آن کالیبره شود، صورت میگیرد. به این معنی که باید مطمئن شویم سیستم در بهترین وضعیت دریافت سیگنال قرار دارد.
به گفته وی، از این سامانه میتوان برای رصد چشمههای نقطهای که نیاز به وضوح زاویهای ندارد، از جمله پالسارها (ستارههای تپنده)، رصد چشمههای گسترده شامل هاله رادیویی خوشههای کهکشانی و خوشههای گسترده کهکشان راه شیری، مطالعه خطوط طیفی مرزی در کهکشان راه شیری و دیگر کهکشانهای نزدیک و رصد طیفی هیدروژن در فرکانس ۱۴۲۰ مگاهرتز استفاده کرد.
منبع: مهر