ناوبری

[misam5526]

ناوبری دانش هدایت و راهیابی وسایط نقلیه بین دو نقطه است. به طور خاص این هدایت بیشتر در مورد هواپیما و کشتی بین دو نقطه بر روی کره زمین است هرچند کشتی‌های فضایی نیز از سامانه‌های مشابهی استفاده می‌کنند.

انواع ناوبری

ناوبری به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:

1- ناوبری با هدایت رادیویی: در این نوع از ناوبری یک ایستگاه رادیویی به طور مرتب سیگنالهایی را به اطراف می‌فرستد. این سیگنالها شامل مختصات دقیق آن ایستگاه است. فرقی ندارد که این ایستگاه ثابت باشد (مانند برج کنترل فرودگاه) یا متحرک باشد (مانند ماهواره). نکته مهم این است که مختصات خود ایستگاه باید در هر لحظه معلوم باشد. هواپیما یا کشتی که این سیگنالها را دریافت می‌کند با استخراج مختصاتی که در سیگنال گنجانده شده و انجام عملیات هندسی بر روی آنها مختصات خودش را به دست ‌می‌آورد و با استفاده از نقشه‌های استاندارد مسیرش را پیدا می‌کند. در این روش معمولاً بیش از یک ایستگاه رادیویی باید در دیدرس وسیله باشد.

عالی‌ترین شکل هدایت رادیویی سامانه موقعیت‌یاب جهانی است که شامل ۲۴ ماهواره در مدار زمین است و با آن در هر نقطه از زمین می‌توان مختصات را با دقتی در حد متر به دست آورد. کشور روسیه نیز یک سامانه موقعیت یاب ماهواره‌ای با نام گلوناس دارد و اتحادیه اروپا نیز در صدد به راه انداختن چنین سامانه‌ای در آینده نزدیک با نام گالیله است.

2- ناوبری اینرسی در این شکل از ناوبری تنها ورودی به سیستم مختصات نقطه شروع و نیز جهت شمال جغرافیایی (در مقابل شمال مغناطیسی) است. پس از آن در هیچ زمان دیگری مختصات وسیله از بیرون به آن اعلام نمی‌شود. خود وسیله باید با دستگاه ژیروسکوپ موقعیت دورانی خود و با استفاده از شتاب‌سنج و انجام عملیات ریاضی پیچیده بر مقادیر خوانده شده از آنها موقعیت مکانی خود را به دست آورد. از آنجا که دقت نهایی در محاسبه موقعیت باید بسیار زیاد باشد دقت ادوات نام برده شده نیز بسیار زیاد است به طوری که ژیروسکوپ دقیق‌ترین وسیله اندازه گیری است که بشر تا به حال ساخته است.

در کشتی‌ها از قطب‌نماهای مغناطیسی نیز استفاده می‌شوند هرچند دقت بسیار کمی دارند.