ساختار
داخلیترین قسمت چرخدنده توپی میباشد که به محور محرک متصل میباشد. در بیرون این قسمت جان چرخدنده[۱] قرار گرفتهاست. بیرونیترین قسمت در جهت شعاعی، محیط چرخدنده Rim میباشد که دندانههای چرخدنده در این قسمت قرار میگیرند. این بخش از چرخدنده منبع اصلی ایجاد صدا میباشد.
مهمترین اصطلاحاتی که در طراحی چرخدنده بکار میروند عبارتاند از:
دایره گام[۲]: دایرهای فرضی که تمامیمحاسبات بر اساس آن انجام میگیرد. دایره گام دو چرخدنده درگیر بر هم مماس میباشند.
گام محیطی[۳]: طول کمانی از دایره گام که بین دو نقطه متناظر از دو دندانه مجاور قرار گرفتهاست.
ارتفاع سردنده[۴]: فاصله بین بالای دندانه تا دایره گام.
ارتفاع تهدنده[۵]: فاصله بین ته دندانه تا دایره گام.
لقی محیطی[۶]: مقداری که فضای خالی بین دو دندانه یک چرخدنده از ضخامت دندانههای چرخدنده درگیر با آن در امتداد دایره گام بیشتر است.
چرخدندهها بر اساس وضعیت قرارگیری محورهای دو چرخدنده درگیر نسبت به هم به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:
چرخدندههای با محورهای موازی
چرخدندههای با محورهای غیرموازی
چرخدنده ساده
سادهترین و پرکاربردترین نوع چرخدندهاست. هر دنده شامل دیسکی است که دندانههای آن بصورت شعاعی قرار گرفتهاند و محور هر دو دنده میبایست موازی هم باشد.
چرخدنده مارپیچ
دندانههای این چرخدنده برخلاف چرخدنده ساده موازی با محور چرخدنده نیستند، بلکه هر دندانه به شکل مقطعی از مارپیچ است. این قابلیت باعث میشود دندانهها به آرامی با هم درگیر شوند، در حالی که دندانههای چرخدنده ساده به یکباره با هم درگیر شده و از هم جدا میشوند. این مسأله باعث میشود که چرخدندهها مارپیچ نسبت به چرخدندههای ساده آرامتر و با صدای کمتر کار کنند.
چرخدنده مخروطی
بکارگیری چرخدنده مخروطی برای بالا کشیدن دریچه سرریز به واسطه پیچ مرکزی.
این نوع چرخ دنده عمدتا جهت انتقال محور دوران از حالت محور عمودی به محور افقی ویا بالعکس استفاده میشود . و در صنایع خودرو سازی از کاربرد فراوانی برخوردار است . دیفرانسیال اتومبیلهاومحور های محرکه همگی از این نوع میباشد.
چرخدنده حلزونی
محل کاربرد این نوع چرخ دندهها که بتواند حرکتهای دورانی را به حرکتهای افقی یا عمودی تبدیل کند . مانند جعبه فرمانهای اتومبیلها.
چرخدنده شانهای
ایجاد دندههای مدولار روی یک محور افقی این چرخدنده را بوجود می اورد و جهت انتقات محور حرکت از حالت کشویی به حالت دورانی ویا بالعکس مورد استفاده قرار میگیرد.
