اين تأخير اصلاً خبر خوبي نيست، چون تاخير باعث انباشته شدن انرژي ميشود. انتظار مي‌رود زلزله -اگر بيايد- با قدرتي بالاتر از 7 (در مقياس ريشتر) خواهدبود.
پيش از آن كه زلزله اتفاق بيفتد...
• اول از همه به فكر مكاني باشيد كه در آن زندگي مي‌كنيد. بسياري از بناهاي تهران خصوصاً در مركز و جنوب شهر قديمي هستند، خانه‌هايي بدون اسكلت فلزي. تا قبل از تصويب قانون ايمن‌سازي منازل در دهه شصت، بسياري از خانه‌هايي كه با اسكلت فلزي ساخته‌مي‌شدند هم اصول ايمن‌سازي را رعايت نمي‌كردند.
ضمن اينكه اصولاً بساز و بفروش‌هاي تهران افرادي هستند كه صلاحيت ساخت مسكن را ندارند و غالباً عده ايي از افراد كم‌سواد و سودجو هستند كه براي سود بيشتر حاضرند با جان شما معامله كنند. اما چيزي كه مسلم است خانه‌هاي قديمي حتي تاب مقاومت در برابر زلزله پنج ريشتري را ندارند.
اگر در چنين مكاني زندگي مي‌كنيد حتماً به فكر تهيه يك مكان ايمن باشيد. شايد يك روز معيار انتخاب مسكن مناسب را برايتان نوشتم، اما فعلاً دست به نقد اگر مي‌توانيد نقشه‌اي از گسل‌هاي تهران تهيه كنيد و به شدت از تهيه مسكن روي مرز گسل‌ها خودداري كنيد. هيچ ساختماني با هر درجه ضريب ايمني در مرز گسل‌ها سالم نخواهندماند.
• شصت در صد زلزله‌ها در نيمه‌شب اتفاق افتاده‌است. بعيد نيست كه زلزله تهران هم جزو همين شصت‌درصدي‌ها باشد. فراموش نكنيد كه بعد از اين لباس كامل را در كنار تخت و در دسترس قرار دهيد.
• همين الان كه اين نوشته را تمام كرديد برويد دو تا بطري نوشابه خانواده خالي را از آب پر كنيد و داخل ماشين بگذاريد. حواستان باشد كه هميشه آن را پر نگه داريد و دو بطري ديگر هم پر آب كنيد و در مكاني امن در خانه قرار دهيد. من فكر مي‌كنم كابينت‌هاي آشپزخانه جاي بدي نباشد.
• مكان‌هاي امن خانه را از همين الان شناسايي كنيد.
• يك ساك كوچك تهيه كنيد. سعي كنيد از نوعي باشد كه دسته بلند دارند و روي دوش قرار مي‌گيرند. يا يكي از اين كوله‌پشتي‌ها كه قديم‌ها براي كوه نوردي و در حال حاضر براي مدارس استفاده ميشود. چند تا كنسرو تن ماهي، كمي خشكبار، قند، يك راديوي كوچك و يك چراغ قوه داخل آن بگذاريد.
براي تمام اين وسايل باطري تهيه كنيد و حواستان باشد هر دو ماه باطري را عوض كنيد. قوطي‌هاي تن ماهي را قبل از سررسيد مهلت مصرف عوض كنيد. اگر جا شد بطري‌هاي آب را هم داخل همين ساك قرار دهيد. پيچ‌گوشتي، شمع، چاقو، سوت، آچار فرانسه را هم داخل همين ساك قرار دهيد. لوازم كمك‌هاي اوليه را در اين ساك قرار بدهيد. شامل يك قيچي كوچك، باند استريل، چسب، قرص آنتي‌بيوتيك و استامينوفن، قرص اسهال، الكل و داروي مسكن.
اگر دارويي داريد كه مصرف نكردنش باعث مرگتان ميشود از آنها هم چند عددي در ساك قرار دهيد. اگر از سوييچ ماشينتان دو عدد داريد يكي را داخل ساك قرار دهيد. اگر نداريد ، يكي تهيه كنيد بعد آن را داخل اين ساك قرار دهيد. يك بسته دستمال كاغذي رولي فراموش نشود. چند متر طناب، حوله كوچك، مقداري پول و طلا يك يا دو قطعه خيلي كوچك از يادگاري كه خيلي برايتان ارزش دارد. (بيخود بارتون رو سنگين نكنين. شايد ناچار بشين روزها اين ساك رو حمل كنين. به نظر من اگر ازدواج كردين سي‌دي عروسيتون، بهترين چيزه.)
• داخل اتاق خواب را از لوستر و تابلو و اكواريوم و آينه و هر چه وسايل اين چنيني است خالي كنيد. تنها يك تخت براي اتاق خواب كافي است و احياناً يك ميز آرايش بدون آينه. همين لوازم را از اتاق خواب بچه برداريد. در مورد اتاق خواب او با سخت گيري بيشتري عمل كنيد.
• با خيال نسبتاً راحت بخوابيد.
اگر زلزله اتفاق افتاد...
• قبلاً برايتان گفتم تمام جاهاي امن خانه را مشخص كنيد. چهارچوب درها، زير ميز نهارخوري و كنار ستون‌ها بهترين مكان‌ها هستند.
• اگر هنگامي كه خواب بوديد ديديد كه زمين مي‌لرزد زياد به خودتان زحمت ندهيد، تا از گيجي خواب بيدار شويد زلزله تمام شده‌است. مدت زلزله بين سي ثانيه تا يك دقيقه است. اگر از شانس بدمان زلزله يك دقيقه‌اي نصيبمان شد باز هم از جايتان تكان نخوريد در جايي كه هستيد بمانيد و سرتان را حفظ كنيد. چون ساختماني كه سي ثانيه جلوي زلزله ايستادگي كرده‌است سي ثانيه ديگر هم ايستادگي خواهدكرد (انشاء الله). اگر دسترسي شما به يكي از اين نقاط امن فقط با يك گام امكان‌پذير است به طرف آن برويد. اگر قرار است چند قدم تا آن مكان برداريد شايد بهتر باشد در جاي خود سنگر بگيريد. حركت در هنگام زمين‌لرزه كار بسيار سختي است.
• اگر هنگامي كه سرگرم شمارش گوسفندان بوديد ( سعي مي كنيد بخوابيد ) اين اتفاق افتاد به سرعت به طرف نزديكترين مكان امن در داخل آپارتمانتان برويد. حتما به همسر و فرزندان و كساني كه با شما زندگي مي‌كنند اين مكان را ياد بدهيد. حتي اگر فرصت كرديد چند بار اين كار را تمرين كنيد.
• اگر عادت داريد كنار تختتان پارچ آب بگذاريد حتما از اين به بعد از پارچ و ليوان پلاستيكي استفاده كنيد.
بعد از اين كه زلزله اتفاق افتاد...
• بعد از زلزله بسيار دقت كنيد بيشتر آسيب‌ها از اين زمان به بعد شروع ميشود.
• اول اينكه مراقب هر حركت خود باشيد. به هيچ وجه از تخت خارج نشويد. احتمالاً اين نوشته را در مورد پاكسازي اتاق خواب از تابلو و آينه زياد جدي نگرفتيد، يا شب قبل پارچ آب و ليوان را كنار تخت گذاشته‌ايد و اينها حالا تبديل شده‌اند به بلورهاي زيباي شيشه. بعد از زلزله برق‌ها قطع شده‌است و از نور خبري نيست. حواستان باشد كه يك حركت اضافي مي‌تواند باعث بريدگي بسيار بد در پايتان بشود. باز هم حواستان باشد كه در اين شرايط كه شهر به تل عظيمي از خاك تبديل شده ، زخم بسيار راحت عفوني ميشود. تا حالا اسم كزاز و قانقاريا به گوشتان خورده؟ دارو هم كه ديگر خوابش را ببينيد. پس حواستان باشد به اين راحتي خودتان را زخمي نكنيد.
• اگر دمپايي روفرشي‌تان را پيدا نمي‌كنيد، يك تكه از ملافه روي دشكتان را بكنيد و دور پايتان بپيچيد. سعي كنيد قسمت كف را بسيار كلفت بپيچيد. اگر همسر داريد به او هم توصيه كنيد همين كار را بكند. بسيار سريع عمل كنيد اما هول نشويد تا حال هر چه مي‌خواست بشود شده.
• به سرعت فرزند كوچكتان (تا ده سال) را بغل كنيد و به طرف در برويد به همسرتان ماموريت بدهيد به طرف ساك و آب برود. اگر فرزندتان بزرگتر از ده سال است اجازه بدهيد خودش راه برود.
• احتمالاً چهارچوب در خانه از شكل خارج شده‌است. شايد ناچار شديد با كمي زور آن را باز كنيد. اگر خواستيد با زور شانه آنرا باز كنيد، دقت كنيد كه خيلي محكم ضربه نزنيد. هيچ كس از آن سمت در خبر ندارد.
• زياد نگران بسته‌نشدن در خانه نشويد. نسبت خانه هاي نيمه ويران به افراد دزد بيشتر از آن است كه به خانه شما هم دستبرد بزنند.
• به هيچ وجه به اين تصور نباشيد كه خانه شما كه جلوي زلزله ايستادگي كرده بعد از اين هم جاي امني است. از خانه خارج شويد. حتماً حتماً با لباس گرم خارج شويد. اگر توانستيد يك پتو هم همراه برداريد، سرما هم به اندازه زلزله كشنده است. به گونه‌اي از خانه خارج شويد كه گويي بار آخر است كه اين خانه را ترك مي‌كنيد.
• شما جلو حركت كنيد. بعد فرزندتان بعد همسرتان. اگر ناچار شديد كودكتان را در بغل بگيريد بهتر است فردي كه كودك را در بغل مي‌گيرد از عقب حركت كند. در حين حركت بسيار دقت كنيد حتما دستان خود را به ديوار (اگر باقي مانده‌باشد) يا نرده يا به چيزي بگيريد. بسيار احتمال دارد كه زير پايتان ناگهان خالي شود و اين دست گرفتن كمك ميكند كه پرتاب نشويد.
• اگر در طبقات بالا زندگي مي‌كنيد به آرامي سقوط را شروع كنيد. چراغ قوه را شما در دست بگيريد و هر قدم را حساب‌شده برداريد و بعد نور را به عقب بيندازيد كه همسر و فرزندتان بتوانند شما را تعقيب كند. به هيچ وجه ندويد.
• اگر بوي گاز به مشامتان رسيد چراغ قوه را خاموش كنيد و سعي كنيد در تاريكي راهتان را پيدا كنيد. به هيچ عنوان از كبريت يا فندك استفاده نكنيد.
• اگر در طي حركت از كنار واحدهاي همسايه صداي ناله يا كمك آنها را شنيديد توجه نكنيد. دقت كنيد كه در حال حاضر نجات جان خودتان و خانواده‌تان در اولويت قرار دارد. يك مكث كوچك براي نجات جان آنان مي‌تواند به قيمت جان افراد خانواده خودتان تمام شود.
• در حياط آپارتمان بسيار مراقب باشيد. دهانه تمام چاه‌ها حالا ديگر باز شده‌است، ممكن است با كمي آجر يا سيمان پوشيده‌شده و شكل كامل يك دام را براي فرو بردن شما تشكيل داده باشد. از كنار ديوار حركت كنيد تا به در برسيد و زياد سرعت نداشته‌باشيد. اگر برايتان امكان دارد همين الان مكان چاه منزلتان را پيدا كنيد و آنرا شناسايي كنيد.
وقتي به محوطه بيرون خانه رسيديد...
• اگر فكر مي‌كنيد كه مي‌توانيد با دست خالي به كمك همسايه برويد حتماً اين كار را بكنيد.
• خيلي خيلي خيلي مراقب بوي گاز باشيد. اگر اين بو را حس كرديد به سرعت به طرف جهت مخالف آن فرار كنيد. هنگام حركت سعي كنيد از وسط خيابان يا كوچه عبور كنيد (كنارهاي پياده‌رو معمولاً يكي از هزاران دهانه چاهي هستند كه حالا ديگر سرپوش ندارند.)
زماني كه از كار نجات همسايه فارغ شديد به دقت اين اعمال را انجام دهيد.
• اگر در مركز شهر هستيد هر چه سريعتر خود را به سمت خارج شهر برسانيد. به ذهنتان هم خطور نكند كه به همراه زن و بچه براي نجات برادر يا خواهر يا پدر و مادري كه دو خيابان بالاتر يا پايينتر هستند برويد. من شما را درك مي‌كنم كه دوست داريد برادر، خواهر، مادر يا پدر خود را هم نجات دهيد، اما فرزندان خود را فراموش نكنيد. شما سوپرمن نيستيد. در ضمن اگر مجرد هستيد حتماً براي نجات افراد خانواده اقدام كنيد. عموماً خطاب من در اين نوشته افراد متأهل است.
• در صورت بروز زلزله بيش از سيصد هزار علمك گاز در تهران منفجر خواهدشد. همانطور كه مي‌دانيد براي اينكه گاز در لوله‌ها جريان پيدا كند تحت فشار به مايع تبديل ميشود و شكستن لوله باعث انفجار آن خواهدشد. چون در آن زمان در تهران آبي پيدا نمي‌شود كه آتش را مهار كند رفته رفته همه چيزهاي سوختني در تهران خواهدسوخت. حواستان باشد كه حتي آسفالت خيابان هم كه از مواد قيري تهيه شده‌اند در حرارت خاصي شروع به سوختن ميكند. اما بهترين هيزم دم دست براي آتش‌سوزي وسايل خانه و اتومبيل‌هاي پر از بنزين هستند.
زماني كه آبي براي خاموشي اين آتش نباشد آتش‌هاي كوچك با هم متحد مي‌شوند و آتش بزرگتر تشكيل مي‌دهند و اين روند ادامه دارد. احتمالاً كمتر از دوازده ساعت بعد از زلزله آتش‌سوزي‌هاي بزرگ تمام سطح شهر را پوشانده. اگر در فرار به فضاي باز تعلل كنيد احتمالاً در حلقه اين آتش گرفتار خواهيدشد. فرار از اين حلقه‌هاي آتش چندان كار راحتي نخواهدبود. دودي كه از اين آتش‌سوزي بلند خواهدشد به‌شدت مسموم‌كننده و كشنده است. پس اگر در حلقه آتش گرفتار شديد زياد نگران نباشيد؛ قبل از اينكه زنده زنده بسوزيد خفه خواهيدشد.
• نمي‌توانيد زياد به ماشينتان اميد داشته‌باشيد، اما اگر در حاشيه شهر زندگي مي‌كنيد و به فرض محال ديديد كه خيابان‌ها باز هستند حتماً از ماشينتان استفاده كنيد و به طرف خروجي‌هاي شهر در جنوب يا غرب شهر برويد. زياد به خروجي‌هاي شرق تهران اميد نداشته‌باشيد. احتمالاً تمام جاده‌هاي كوهستاني مسدود خواهدشد.
• حتماً حتماً حتماً همين الان با تك تك افراد خانواده كه مي‌شناسيد قرار يك فضاي باز كه بعد از زلزله بتوانيد همديگر را در آنجا ملاقات كنيد بگذاريد. مثل خروجي اتوبان كرج يا ورزشگاه آزادي يا پارك ملت يا .... ناچاريد از چند پارك بزرگ و ورزشگاه‌ها براي اينگونه قرارها استفاده كنيد. بعد از زلزله نه اتوبوسي هست كه به طرف آن برويد نه تلفني هست كه از هم خبردار شويد. اين بهترين راه براي پيدا كردن يكديگر است. بهتر است قرار ملاقات را براي تنها يك يا دو روز بعد از زلزله بگذاريد، اما اگر فكر مي‌كنيد كه در محل امني زندگي مي‌كنيد مي‌توانيد قرار را براي اولين ساعات بعد از زلزله بگذاريد. اگر فضاي خاصي را مشخص نكرده‌باشيد بعيد است به اين سادگي از زنده بودن آنان باخبر شويد.
• اگر فكر مي‌كنيد كه نياز داريد براي برداشتن پاره‌اي وسايل به داخل ساختمان بازگرديد حتماً تا صبح صبر كنيد. روشنايي هوا بسياري از خطرهاي ناپديد را آشكار خواهدكرد.
• به هيچ وجه در طي مراسم زلزله و بعد از آن براي نظافت شخصي از آب استفاده نكنيد. آب موجود را فقط براي آشاميدن استفاده كنيد.
• هر از گاهي به راديوتان سر بزنيد اما بعيد است برنامه‌اي از تهران برايتان پخش شود. به فرض محال اگر ايستگاه پانزده خرداد سالم بماند مجري بايد خيلي بيرحم باشد كه زن و بچه‌اش را ول كند و بيايد براي شما موسيقي بگذارد. اما ممكن است دو روز بعد از زلزله بتوانند يك جوري راديو را راه بيندازند.
• اگر آنقدر شانس داشتيد كه ماشينتان سالم و مسير باز بود، در حركت از تهران درنگ نكنيد. براي اينكه شك شما را به يقين تبديل كنم چند نكته را يادآوري مي‌كنم:
از جمعيت دوازده مليوني تهران حدود هشت مليون نفر بعد از زلزله زنده خواهندماند. هر سه سد اطراف تهران ضد زلزله نيستند و از بين خواهندرفت. حتي دسترسي به چاه‌ها براي استفاده از آب آنها غيرممكن خواهدبود. براي تأمين آب اين جمعيت عظيم هيچ كاروان تانكري روي زمين كافي نخواهدبود. در نتيجه استفاده از آب غيربهداشتي اجتناب‌ناپذير خواهدشد. ضمن اينكه مسئله اسكان و تغذيه اين جمعيت عظيم بعد از چند روز مشكلي غيرقابل‌حل خواهدشد. از طرفي استفاده از آب آلوده باعث همه‌گير شدن بيماري‌هاي عفوني و اسهال و وبا خواهدشد و ...
چاره‌اي نيست. بايد اين شهر را به قصد يكي از شهرهاي نزديك تهران ترك كرد. مي‌توانيد بعد از اينكه همراهانتان را در آنجا اسكان داديد براي كمك به عمليات نجات بازگرديد.
• در حين عمليات نجات حواستان به آتش باشد. از دست شما كار زيادي برنمي‌آيد. اگر با مصالح ساختماني سر و كار داشته‌باشيد منظور من را خوب درك مي‌كنيد. به همين جهت اگر در جايي ديديد كه چند نفر سعي مي‌كنند فردي را از خاك بيرون بكشند به كمك آنها برويد. مي‌توانيد بعد از آنها خواهش كنيد كه براي كمك عزيزان شما بشتابند. بسياري از نجات‌ها در اين زمان با همكاري جمعي معني پيدا ميكند.
• اگر خواستيد براي خروج فردي كه از زير آوار فرياد مي‌كشد برويد دو نكته را فراموش نكنيد:
اگر واقعا فكر مي‌كنيد مي‌توانيد اينكار را بكنيد، حتماً يك كلنگ داخل ماشينتان بگذاريد. بعد از زلزله مي‌فهميد مخترع آن چه نعمتي را اختراع كرده‌است.
اگر نيمي از بدن فردي را بيرون از آوار ديديد با كمك كلنگ و احتمالاً دو سه نفر ديگر شايد بتوانيد از زير خاك خارجش كنيد. اگر تنها از زير هزاران كيلو آوار صدايش را شنيديد بهتر است دست به هيچ اقدامي نزنيد تا شايد كمك‌هاي خاص با وسايل ويژه برسند.
هنگام خروج همان فردي كه نيمه در آوار قرار دارد بسيار حساب‌شده عمل كنيد. يك حركت اشتباه مي‌تواند باعث شود كه ديوار نيمه‌خراب روي سرش خراب شود و براي هميشه صدايش قطع شود. آيا مي‌دانيد يكي از بيماري‌هاي رواني رايج بعد از زلزله مختص كساني است كه با همين حركت اشتباه باعث مرگ عزيزي شده اند و تا آخر عمر خود را سرزنش مي‌كنند كه چرا آن روز آن حركت اشتباه را كردند؟
• يك نكته ديگر: همين الآن به همه دوستاني كه دوستشان داريد اين نكته ها را بگوييد. به برادر، خواهر و مادر و پدر.
منبع : تبيان