کشت گلخانه ای

[ganjineh]

تذکر :مطالب این تاپیک برگرفته از سایت سبزیران است.


مقدمه

رشد جمعيت و افزايش مصرف سرانه كه با سطح درآمد و زندگي افراد جامعه همبستگي زيادي دارد ، دو مسئله مهم در تأمين نيازهاي غذايي براي افراد جوامع در حال پيشرفت از جمله ايران است و در اين ميان نقش استفاده مؤثر و بهينه از منابع محدود آب و خاك از اهميت ويژه اي برخوردار است . لازمه تلاش موفقيت آميز در جهت رسيدن به خودكفائي در توليد نيازهاي غذايي همانند هر فعاليت ديگري به آگاهي عميق از فرآيندهاي عملي و اقتصادي مربوط است و در اين راستا تكنولوژي توليد فشرده محصولات (Intensive) منجر به افزايش چشمگير راندمان بهره وري از منابع محدود آبي و خاكي گشته و اهميت آن با توجه به اقليم خشك و كم باران خراسان غير قابل انكار است .

بنابراين مهمترين دستاوردهاي كشتهاي فشرده گلخانه اي عبارتند از :

1 – امكان توليد مستمر محصولات در تمام طول سال بدون تأثير محدوديتهاي موجود بخصوص در مناطق سرد با طول فصل كشت كوتاه .

2 – بهره وري صحيح و افزايش بهره وري از امكانات محدود آب و خاك بخصوص قطعات و اراضي كوچك غير اقتصادي .

3 – بازدهي تثبيت شده با توجه به كنترل عوامل توليد شامل رطوبت، درجه حرارت، تهويه و نور.

4 – كاهش خسارت و تأمين امنيت توليد با توجه به كنترل عوامل سوء محيطي در يك محيط بسته.

5 – ايجاد اشتغال مفيد و مولد در جامعه .

رسيدن به اين هدف زماني حاصل مي شود كه مشخصات فني گلخانه در حد استاندارد و يا حداقل نزديك به اين معيار رعايت شده باشد. به همين منظور طراحي گلخانه در محيطي با قابليت جذب نور مطلوب و نيز طراحي محيط آن و استفاده از تأسيسات مورد نياز جهت كنترل فاكتورهاي محيطي نظير درجه حرارت و رطوبت و تنظيم يكنواخت اين عوامل در سطح كم امري اجتناب ناپذير است.

نكته مهم ديگر در طراحي و نصب تأسيسات داخلي لزوم توجه به استفاده حداكثر از فضاي موجود جهت سهولت انجام امور زراعي و نگهداري مربوطه مي باشد.

[ganjineh]

توانايی تشخيص گلخانه ها و محل مناسب برای احداث گلخانه


مفهوم گلخانه

به ساختماني اطلاق مي شود كه با مواد شفاف براي عبور طبيعي نور جهت رشد و نمو گياهان پوشانده شده است. اين ساختمان بطور مصنوعي گرم مي‌شود و با ديگر ساختمان هاي مناسب پرورش گياه مثل شاسي‌هاي سرد و بسترهاي گرم متفاوت است زيرا ارتفاع و اندازه كافي براي كاركردن فرد در داخل آن وجود دارد .

به عوامل متعددي در احداث گلخانه ها بايد توجه شود :

1 – مهمترين عامل نور است. تأمين نور براي گياهان گلخانه اي بسيار مهم است. در روزهاي ابري و زمستاني و در مناطقي كه مقدار نور كمتر است از نورهاي مصنوعي استفاده مي كنند و گلخانه ها بايد در جهتي ساخته شوند كه در جهت نور باشند .

2 – تأمين حرارت : بهترين نوع سوخت گاز است اما برخي افراد از گازوئيل و نفت استفاده مي‌كنند، اما تميزترين سوخت گاز است.

3 – مساحت گلخانه ها را مي توان بسته به سليقه خود انتخاب كرد. مي‌توان مساحت زياد در نظر گرفت يا اينكه گلخانه ها را با مساحت هاي كوچكتر تشكيل داد. بستگي به تأمين گرما در گلخانه و سليقه خود شخص و شكل زمين دارد .

4 – استفاده از بادشكن: بهتر است گلخانه ها به صورتي ساخته شوند كه جهت باد را منحرف كند و در جهت باد نباشد. مي‌توان ديوارچيني كرد ولي هزينه زيادي دارد و يا از درختان بادشكن مانند سرو ، كاج و چنار استفاده كرد. البته بايد فاصله گلخانه تا اين درختان 5/2 برابر طول درختان باشد. مثلاً اگر طول درخت 20 متر باشد طول فاصله گلخانه تا اين درختان 50 متر انتخاب شود.

5 – تأمين CO2 در گلخانه

6 – تأمين رطوبت كافي در گلخانه

7 – استفاده از خاك مناسب : قبل از كار و آغاز كشت ابتدا خاك بايد آزمايش شود تا از لحاظ عناصر غذايي و مقدار كوددهي مناسب اطمينان حاصل كرد و بهتر است در گلخانه از خاكهاي سيلتي استفاده كنيم يعني خاك بايد داراي زهكش مناسبي باشد .

[ganjineh]

محل مناسب جهت گلخانه

1 – اولين نكته مهم محل مناسب است. در انتخاب محل مناسب، فضاي توسعه بايستي مورد توجه قرار گيرد. پيش بيني احداث ابنيه مورد نياز علاوه بر اسكلت گلخانه ها، ساختمان كارگري، سرويسهاي بهداشتي، فضاي لازم جهت ذخيره آب و سوخت از اهميت ويژه اي برخوردار است.

2 – توپوگرافي محل مورد نياز : بايستي محل تا حد امكان مسطح باشد تا هزينه تسطيح كاهش يابد. بدليل استفاده گسترده از آب در عمليات گلخانه ها احداث يك سيستم زهكش مناسب مخصوصاً در خاكهاي داراي بافت سنگين ضروري است مخصوصاً قرار دادن لوله هاي سفالي.

3 – در مناطق بادخيز گلخانه را نبايد عمود بر جهت بادهاي غالب احداث كرد. بهترين حالت اين است كه طول گلخانه تقريباً در امتداد جهت باد غالب محل بوده و نسبت به آن انحراف مختصري داشته باشد. گلخانه‌هاي قوسي ( تونلي يا كوانست Quonset يا هافمن) كه داراي سقف و ديواره كماني مي باشد باد را به سهولت از روي خود عبور داده و بهتر از گلخانه ها زاويه دار داراي ديواره عمودي در برابر باد مقاومت مي‌كنند.

4 – دسترسي سريع به نيروي كار ارزان و همچنين دسترسي به امكانات جهت حمل و نقل كه در صورت بهره گيري سريع منجر به كاهش هزينه هاي توليد خواهد شد كه هدف نهايي مديريت گلخانه است .

5 – محل احداث عامل تعيين كننده نوع سوخت مورد استفاده است. گلخانه هاي دور از لوله هاي گاز مجبور به استفاده از ساير منابع انرژي بجاي گاز مي باشد كه به عنوان ارزان ترين و پاك ترين منبع انرژي به شمار مي رود.

6 – در احداث گلخانه هاي تجاري آب بدليل استفاده گسترده آن از فاكتورهايي است كه كميت و كيفيت آن حائز اهميت است. يونهاي سديم، كلر و بي كربنات باعث كاهش كيفيت آب، صدمه به گياه و در نهايت افت محصول خواهد شد.

استفاده از آب چاه بدليل اينكه آب لوله كشي ممكن است داراي فلورايد باشد (فلورايد براي گياهان مضر است) مطلوب تر است. آب رودخانه هم ممكن است به عوامل بيماريزا آلوده باشد.

7 – در هنگام احداث گلخانه توجه به جهت مطلوب جهت بهره برداري از تابش نور اپتيمم يك فاكتور مهم به شمار مي رود. مخصوصاً در زمستان كه شدت نور عامل محدود كنندة رشد است، نمود پيدا مي‌كند.

بطور كلي و به عنوان يك قاعده گلخانه هاي تك واحدي در عرضهاي بالاتر از 40 درجه شمالي در امتداد شرق به غرب ساخته مي شوند تا قادر باشند نور آفتاب زمستاني كه زاويه تابش و شدت پائيني دارند را به نحو مناسب دريافت كند. در عرض هاي پائين تر از 40 درجه شمالي بدليل اينكه زاويه تابش نور خورشيد به مراتب بيشتر است امتداد شمالي ـ جنوبي مناسب تر است. در گلخانه هاي بهم پيوسته در تمام عرض جغرافيايي جهت شمال به جنوب مطلوب تر است. جهت شمال به جنوب باعث مي شود كه سايه در طول روز در عرض كف گلخانه حركت كند.

[ganjineh]

آشنايي با انواع گلخانه ها از جهت شكل و ساختمان


امروزه گلخانه هاي شيشه‌اي از پرهزينه ترين انواع گلخانه ها هستند. گرچه چنين ساختمانهايي 100 سال يا بيش از اين دوام مي آورند منتهي بدليل مصرف سوخت زياد هزينه متوسط توليد و نگهداري آنها به مراتب بيش از گلخانه هاي ساخته شده با ورقه‌هاي نازك پلاستيكي است. با توجه به كاربرد چند نوع گلخانه شيشه‌اي طراحي مي‌شود. در گلخانه هاي يكطرفه و دو طرفه (A شكل) بهترين استفاده از نور خورشيد به عمل مي‌آيد ولي امروزه اين سبك ها به ندرت بكار مي رود. نوع ديگري از گلخانه هاي A شكل طرح بهم پيوسته (جوي و پشته) كه متشكل از چندين گلخانهA شكل است كه از ديواره ها بهم متصل است. منتهي ديواره ها برداشته شده و عملاً ساختماني پديد مي‌آيد كه داراي فضاي داخلي بزرگ و واحد است كه منجر به كاهش نيروي كار و كاهش هزينه اتوماسيون و كاهش مصرف سوخت و مديريت راحت تر مي‌شود.

امروزه متداولترين فرم بصورت كماني (تونلي) متشكل از لوله هاي فلزي گالوانيزه است كه مناسب ترين حالت براي تونلهاي پلاستيكي بوده و به صورت كمانهاي نيم دايره اي به فواصل معين در امتداد هم قرار مي گيرد و توسط اتصالات متعدد طولي و عرضي بهم متصل مي‌شوند. روي كمانها شبكه اي از مفتولها گالوانيزه گرم نصب مي شوند (قابليت كشش) و پوشش پلاستيكي روي اين شبكه مفتولي قرار مي‌گيرد علاوه بر اسكلتهاي Quonset منفرد كه مهمترين مزيت آنها جلوگيري از اشاعه بيماري در شرايط حاد به ساير واحدها مي باشد، گاهي اسكلتهاي كماني را بصورت بهم پيوسته مي‌سازند. در اين وضعيت پايه واحدها مشترك بوده و در محل تقاطع كمانهاي سقفي ناودانهايي جهت هدايت آب باران و برف تعبيه مي‌شود. عمل تهويه در چنين واحدهايي با استفاده از دريچه هاي سقفي و جانبي كه به اهرم هاي بالا برنده مجهز مي‌باشند انجام پذير است . در احداث چنين واحدهايي لزوم بكارگيري سيستم حرارتي قوي جهت جلوگيري از افت شديد حرارت در شبهاي سرد زمستان احتياج است. چون ايجاد نقص موقتي و جزئي در قسمتي از سيستم حرارتي به شدت به كل واحد تأثير مي گذارد. البته معمولاً بدليل وجود سطح كمتر كه در معرض فضاي خارج قرار مي گيرد اتلاف حرارت كاهش خواهد يافت

[ganjineh]

اسكلت گلخانه ها

گلخانه ها يا بصورت ثابت و دائمي هستند يا بصورت موقت كه به آنها تونل هاي مرتفع يا High Tunel گويند. گلخانه هاي دائمي معمولاً از جنس شيشه و فلز است و تأسيسات دائمي مانند سيستم حرارت مركزي، آبياري قطره اي، دريچه هاي تهويه و يا هواكش هاي متصل به ترموستات به آنها وصل مي شوند.

گلخانه هاي موقت معمولاً از جنس آهن گالوانيزه و يا آلومينيوم با پوششهاي پلاستيكي ساخته مي‌شوند و ندرتاً چوبي هستند، كه البته باز هم در اين گلخانه ها قابليت نصب و راه اندازي سيستم هاي فوق وجود دارد. بسياري از تونلهاي پلاستيكي در مناطق مناسب از نظر آب و هوايي بدون گرماي مصنوعي مورد استفاده قرار مي گيرند كه اصطلاحاً به شاسي سرد مشهورند. نمونه آن كشت زير پلاستيك در مناطق گرمسير مثل جيرفت و خوزستان است. در مناطق سردسير نظير خراسان استفاده از تونلهاي سرد در فصل زمستان جهت كشت صيفي جات غير ممكن است.

در حال حاضر اسكلت گلخانه هاي پلاستيكي اكثراً از آهن گالوانيزه ساخته مي‌شود كه سبك بوده و كمتر مانع رسيدن نور مي شود. بطوريكه كمانهايي از جنس گالوانيزه در امتداد هم با فاصله m3-5/2 قرار مي‌گيرند و بوسيله اتصالات متعدد طولي و عرضي بهم متصل مي شوند و بر روي آنها نيز شبكه اي از مفتولهاي گالوانيزه گرم جهت استقرار پوشش پلاستيكي نصب مي شود. اتصالات حتي المقدور بصورت پيچ و مهره و بست هاي قائم و افقي بوده و از جوش دادن لوله ها تا حد امكان جلوگيري مي شود. ضمن اينكه استفاده از آهن سياه در ساخت اسكلت گلخانه بخاطر رنگ زدگي مرسوم نمي‌باشد. به منظور از بين بردن زاويه حاده و تند اتصال پائين هر كمان گالوانيزه با زمين، 1 متر انتهاي هر لوله را مجداً با خم 20 درجه بصورت عمودي تبديل مي‌كنند كه ضمن افزايش ارتفاع گلخانه منجر به استفاده مطلوب تر از فضاي گلخانه و سهولت رفت و آمد نيروي كارگري در كناره هاي گلخانه مي گردد.

در ساخت گلخانه نكته‌اي كه بايد مد نظر باشد اينست كه هر چه گلخانه بزرگتر باشد كنترل درجه حرارت و تهويه مشكل تر است. در محاسبه اسكلت گلخانه معمولاً وزن برف را در نظر نمي‌گيرند چون بدليل گرماي گلخانه برف روي سقف باقي نخواهد ماند. ارتفاع زياد گلخانه هم منجر به افزايش مصرف سوخت خواهد شد.

[ganjineh]

سكوهای كشت

سكوهای كشت معمولاً براي محصولات گلدانی و گلهاي شاخه بريده بكار مي‌رود و ارتفاع از سطح زمين 90-80 سانتی متر است. ساخت و ساز سكوها بايد طوری باشد كه جريان مناسب هوا در اطراف هر گياه وجود داشته باشد و گسترش بيماری ها كاهش يابد. كف سكوها و بسترها معمولاً منفذدار با استفاده از تورهاي سيمی و چوب ساخته مي‌شود. ايجاد سكوها در گلخانه های توليد گل مساحت قابل استفاده را به حدود 70-60% تقليل مي دهد كه البته با استفاده از سيستم سكوی متحرك فضاي توليد را تا حدود 90% مي توان افزايش داد و از تعداد راهروها كم كرد. براي توليد گلها با ارتفاع بيشتر و چند ساله مثل رز بجاي استفاده از سكو از بسترهای كشت استفاده مي شود.

در هر حال هدف اصلي از ايجاد سكو و بستر كشت جداسازي و تحت كنترل قرار دادن محيط رشد گلهاست. معمولاً بدين ترتيب مي‌توان خاك ريشه را بطور كامل و بر اساس برنامه استريل نمود و احتمال بيماري را كاهش داد. ساخت بسترها معمولاً از سيمان و آجر و بتون است كه بصورت V شكل در انتها به يك زهكش ختم مي‌شود. قسمتي از بستر توسط سنگريزه و گراويه پوشانده مي‌‌شود و در صورت رعايت شيب مناسب در ساخت بستر عمل زهكش بخوبي صورت مي‌گيرد. ضمن اينكه در موارد مورد نياز براحتي مي توان با تزريق گاز متيل برومايد و يا بخار آب درون زهكش طولي عمل استريل را انجام داد.

نكته مهم اين است كه ايجاد زهكش مناسب اهميت فراوان دارد و حتي در گلخانه‌هاي حاوي صيفي كه بعضاً داراي بافت سنگين مي‌باشد تعبيه نمودن لوله هاي سفالي در زير بستر كشت و جمع آوري آب اضافي از محيط ريشه در گسترش ريشه و جلوگيري از محيط بي هوازي بسيار مهم و موثر است. عمق خاك در سكوها و بسترهاي كشت 50-30 سانتی متر در نظر گرفته مي‌شود

[ganjineh]

پوشش گلخانه ها

امروزه براي پوشاندن گلخانه ها استفاده از پلاستيك در مقايسه با شيشه بسيار متداول‌تر است. مواد پوشاننده شفاف گلخانه ها بسيار متنوع اند. در ابتدا شيشه بعنوان پوشش گلخانه اي بكار مي رفت ولي اكنون ورقه‌هاي نازك پلاستيكي هاي تقويت شده با فايبرگلاس، صفحات اكريليك و صفحات پلي كربنات در گلخانه هاي مدرن مورد استفاده قرار مي گيرد .

پوششهاي پلي اتيلن نسبت به پلي استر، PVC و PVF هزينه اوليه كمتري داشته و به سرعت مي توان گلخانه هاي موقت را با آنها پوشاند. ضمن اينكه هزينه اوليه گلخانه در مقايسه با گلخانه شيشه اي حدود 40% پائين تر است .

ورقه هاي نازك پلي اتيلن كه داراي بالاترين كيفيت و مقاومت كششي و نيز داراي ماده ضد اشعه ماوراء بنفش (Anti UV) و ضخامت حدود 15 ميلي متر هستند در بهترين شرايط فقط 4-3 سال دوام مي‌آورند. اشعه ماوراء بنفش باعث شكنندگي و تيرگي پلاستيك مي‌شود و در نهايت منجر به پارگي آن مي‌شود.

استفاده از پلي اتيلن باعث ايجاد مانع ضعيفي در برابر نور مادون قرمز مي‌شود. در صورت وجود مواد نگهدارنده اشعه مادون قرمز در پلي اتيلن حدود 25-15% اتلاف حرارت به طريق گرماي تابشي كاهش خواهد يافت. امروز بمنظور كاهش بيشتر اتلاف حرارت در محيط گلخانه از سيستم پوششي دو جداره و هواي فشرده بين آنها استفاده مي‌شود و باعث كاهش چشمگير هزينه سوخت خواهد شد.

براي پوشاندن گلخانه ها پلاستيكها را در عرض گلخانه يكي پس از ديگري قرار داده و با كشش كافي از طرفين بوسيله پوشش خاك مهار مي‌گردد و هر دو لايه مجاور بايد حدود m5/0 همپوشاني داشته باشد و نيز جهت درزها در جهت بادهاي غالب منطقه باشد تا از نفوذ هواي سرد و باد و باران ممانعت گردد. بهترين موقع كشيدن پلاستيك در روزهاي گرم و آفتابي است كه پلاستيك نسبتاً نرم است و بهتر روي بدنه مي ماند. در اين صورت پس از سرد شدن هوا پلاستيك منقبض شده و كاملاً كشيده و محكم مي‌گردد. پوشش پلاستيكي ضمن حفظ تراكم رطوبت در داخل گلخانه بدليل اينكه سردتر از هواي داخل گلخانه مي‌باشد در نتيجه تماس هواي گرم و مرطوب با سطح سرد پوشش پلاستيك، بخار آب تبديل به مايع شده و به دليل ريزش قطرات آب روي گياهان سبب گسترش بيماري هاي قارچي خواهد شد.

استفاده از پلاستيكهاي ضد تعريق بنام Anti-fog تأثير سودمندي خواهد داشت .
جدول درصد انتقال نور

نوع پوشش % انتقال

شيشه 92-88

FRP 81

پلي اتيلن 87-82

PVF 92

صفحات اكريليك 83

پلي كربنات 79

[ganjineh]

فاكتورهاي اساسي رشد گياهان گلخانه اي ‏(نور)


نور

براي رشد گياه اهميت حياتي دارد. معمولاً گلخانه ها را طوري مي‌سازند كه حداكثر بهره وري از نور را داشته و حتي الامكان از عناصر سايه انداز به دور باشد. حتي جنس پوشش گلخانه ها در تأمين نور مناسب از نظر شدت و كيفيت و به كار گيري در مراحل مختلف توليد نشاء و رشد رويشي و رشد زايشي داراي اهميت است . با توجه به اينكه تركيبات مختلف نورمرئي يعني طيف nm700-400 منبع اصلي انرژي براي گياهان به شمار مي‌‌آيند، در شرايطي كه همه فاكتور از جمله ميزان CO2 ، دما و رطوبت در حد مطلوب باشد براي انجام عمل فتوسنتز به شدت نوري به ميزان متوسط نياز است. اگر شدت نور كم و ضعيف باشد فتوسنتز و بالطبع رشد محصول كاهش يافته و در صورتي كه شدت نور از حد اپتيمم فراتر باشد با كاهش فتوسنتز افت قابل ملاحظه محصول رخ مي‌دهد و بعضاً بدليل افزايش درجه حرارت به خصوص در مرحله گلدهي محصول، سقط گلها و ريزش ميوه ديده مي‌شود. در واقع با افزايش شدت نور فتوسنتز و توليد صورت نخواهد گرفت و اين بدليل خاصيت اشباع نوري گياه است.

بنابراين اهميت شدت نور مناسب و كيفيت نور مناسب در توليد محصول غير قابل انكار است. منتهي نورها با شدت نور پايين تر از nm400 در رشد محصول تأثير منفي داشته و به همين علت استفاده از پوشش هاي مقاوم بهUV در پوشش يا اسكلت گلخانه ها آشكار مي‌شود. نيازهاي نوري گياهان كاملاً متفاوت است. گل رز و ميخك حداكثر رشد خود را در شرايط نور كامل خواهند داشت (تابستان) در حاليكه گياهاني كه بخش سبز آنها مد نظر است مثل بگونيا، براي ايجاد برگهاي سبز تيره نياز به محيطي در حدود 40% سايه از اواسط بهار تا اواسط پاييز دارد.

كيفيت نور عامل مهم ديگري است كه در توليد اقتصادي حائز اهميت است. نور قابل رؤيت در بين طول موج‌هاي nm700-400 قرار دارد. طول موج كمتر از nm400 زيان آور است و با چشم قابل رؤيت نيست. طول موج nm750-700 به نام قرمز دور ناميده مي شود و خارج از حس بينايي انسان است و با وجودي كه در فتوسنتز موثر نيست اما براي رشد گياه ضرورت دارد.

طول موج nm800-750 يا مادون قرمز در رشد گياه تأثير ندارد ولي جلوگيري از خروج آن از گلخانه بار حرارتي گلخانه را كاهش خواهد داد، با استفاده از پلاستيك هاي نگهدارنده اشعه مادون قرمز ( IR).

كيفيت نور از اين جهت مهم است كه مثلاً قرار گرفتن گياه در معرض طيف آبي باعث كاهش رشد، سفتي اندامها و تيرگي رنگ آنها مي‌شود و بالعكس قرار گرفتن گياه در معرض نور قرمز باعث نرمي و لطافت اندامها، افزايش ميانگره ها و افزايش رشد گياه مي شود. با اين وجود براي رشد كامل گياه طول موج هاي مرئي نور لازم است و حداقل توصيه بر استفاده همزمان از نورهاي سفيد و زرد در محيط گلخانه است. اين مسئله بسيار مهم است كه بدانيم تمام گياهان به استثناي گياهان سايه پسند در بخشي از فصول سال اواسط پاييز تا اوايل بهار كه ميزان نور طبيعي كمتر است، در صورت افزايش ميزان شدت نور و نيز افزايش طول دوره نوري مقدار محصول هم افزايش مي‌يابد. بنابراين استفاده از نورهاي مكمل در بين اين فصول مطلوب به نظر مي‌رسد. بعنوان مثال در اثر افزايش طول دوره تاريكي رشد گياهاني مثل رز و اركيده متوقف، اندازه گلها كوچك، ساقه‌ها ظريف و طول گياه به طور غير طبيعي كوتاه مي‌شود كه بر روي بازارپسندي اين گياه تأثير منفي مي‌گذارد و با تأمين نور مكمل اين نارسائي ها بر طرف خواهد شد.

نورهاي مكمل براي محيط گلخانه ها : نورهاي سفيد حاصل از رشته ملتهب تنگستن، نورهاي فلورسنت و نورهاي با تخليه الكتريكي شدت زياد نظير لامپهاي جيوه اي فشار بالا، لامپهاي سديمي و متال هاليد. منتهي معمولترين لامپهاي موجود در بازار ايران لامپهاي سديمي كم مصرف است كه در صورت به كارگيري همزمان اين لامپها با لامپهاي زرد و سفيد در جهت تعبيه سيستم انرژي نوراني گلخانه ها بهترين نتيجه ممكن حاصل خواهد شد. براي استفاده از نور موجود در فصل زمستان نسبت به تابستان تراكم بوته ها بايستي كمتر در نظر گرفته شود و در صورت ايجاد خزانه براي توليد نشاء استفاده از نور مكمل براي جلوگيري از رقابت نوري بوته ها ضروري است. مخصوصاً در مورد توليد نشاء خيار و گوجه در كشت پائيزه، رساندن طول روز به طور مصنوعي به حدود 16 ساعت مطلوبترين حالت است و زمان لازم براي توليد نشاء گهگاه به نصف تقليل يافته كه اين امر از نظر رسانيدن محصول به بازار اهميت دارد. منتهي تجاوز از حد ذكر شده رشد گياه را به تعويق مي‌اندازد. در گلخانه هاي مدرن با استفاده از سلولهاي نوري (فتوسل) يا استفاده از پرده هاي مخصوص مقدار نور ورودي به گلخانه به طور اتومات تنظيم مي‌شود. زيرا بعضاً در فصول گرم سال كاهش شدت نور ورودي مد نظر مي باشد كه اين امر در گلخانه هاي معمولي با پاشش تركيبات كدر كننده، نصب پرده هاي مخصوص يا چتايي ممكن مي‌باشد. زماني كه عمل ايجاد نشاء درون اتاقكهاي كشت انجام مي‌شود استفاده از لامپهاي فلورست بدليل يكنواختي نورافشاني و حرارت توليدي كمتر بسيار مناسب است و نصب ورقه هاي آلومينوم جهت بازتابش نور توليدي مطلوب است .

درجه حرارت محيط در موقع جوانه زني و تابش نور بايستي در حد 20 تا 27 درجه سانتيگراد ثابت نگهداشته شود، به همين جهت استفاده از فن تهويه، هيتر و ترموستات محيطي جهت تنظيم دما لازم است.

در رابطه با عامل نور آشنايي با طول دوره نوري يا فتوپريوديسم مخصوصاً زماني كه هدف توليد گلهاي شاخه بريده مي‌باشد حائز اهميت است. گياهان از اين نظر به سه دسته روز كوتاه، روز بلند و بي تفاوت تقسيم بندي مي‌شوند. بعضي از اين گياهان براي ورود به رشد زايشي و گلدهي به طول روز كمتر از 12 ساعت نياز دارد (نياز به تاريكي بيشتر) كه روز كوتاه ناميده مي شوند. نمونه گياهان روز كوتاه داودي است كه براي گلدهي حداقل به 12 ساعت تاريكي نياز دارد كه اين امر از اوايل مهر به بعد صورت مي‌گيرد و قبل از آن گياه فقط رشد رويشي خواهد داشت. حالت عكس در مورد گل مينا صادق است كه در شرايط شبهاي بلند فقط رشد روزت داشته و ساقه ها طويل مي شود. جوانه هاي گل زماني تشكيل مي‌شوند كه شبها كوتاه شده باشند. بعضاً تيمار نوري و شكست تاريكي در فصول سرد پاييز و زمستان و در شب و تأمين نور براي چند ساعت اهداف مورد نظر را برآورده خواهد كرد. خيار و گوجه فرنگي از اين نظر بي تفاوتند و طول دوره نوري و تاريكي در گلدهي آنها تأثيري نخواهد داشت.

[ganjineh]

فاكتورهای اساسی رشد گياهان گلخانه ای (درجه حرارت ‏) ‏


شدت فعاليتهاي حياتي گياه به درجه حرارت بستگي زيادي دارد.تمام گياهان داراي يك دامنه حرارتي هستند كه مي‌توانند در آن دامنه رشد كنند. در درجه حرارتهاي پايين تر از دامنه ذكر شده فرآيندهاي لازم براي حيات از كار مي‌افتد و به دليل تشكيل بلورهاي يخ در بافتهاي گياهي آب لازم براي سلولها از دسترس آنها خارج شده و آسيب مكانيكي مي‌بيند. در شرايط حاد گرمايي نيز آنزيمهاي كنترل كننده فعاليتهاي بيوشيميايي گياه غير فعال شده و رشد گياه مختل خواهد شد. به منظور رشد و نمو ايده آل اكثر گلها و محصولات گلخانه‌اي به درجه حرارتي معادل 25 تا 27 درجه در روز و 12 تا 17 درجه در شب نياز دارند.

خروج از دامنه حرارتي ذكر شده بعضاً منجر به خسارات جبران ناپذيري مي‌گردد. بعنوان يك قاعده كلي زماني كه فتوسنتز از تنفس بيشتر باشد رشد صورت مي‌گيرد. زماني كه دو مقدار مساوي باشد رشد متوقف مي‌شود و در شب كه تنفس بيش از فتوسنتز است به تدريج بنيه گياه ضعيف مي‌شود. در حقيقت در اين حالت مواد ذخيره اي دخيل در رشد بيهوده به مصرف مي رسد. به همين جهت درجه حرارت شب را در گلخانه كمتر در نظر مي گيرند تا با كاهش تنفس رشد گياه تحت تأثير قرار نگيرد. بعنوان مثال براي محصول خيار رشد بي‌جهت شاخ و برگ زيادي مي‌شود و توليد ميوه كاهش مي‌يابد. ضمن اينكه افت زياد درجه حرارت هم باعث بدفرمي ميوه ها مي‌شود و در شرايطي بحراني ميوه ها كوچك شده و درشت نمي‌شوند.

و در شرايط افت زياد درجه حرارت، گلخانه با خطر سرمازدگي مواجه خواهد شد. از لحاظ اقتصادي هميشه مقرون به صرفه نيست كه به جهت افزايش محصول تمام فاكتورهاي رشد را در گلخانه در حد مطلوب فراهم آوريم. در زمستان كه نور و شدت آن عامل محدود كننده مي باشد مخصوصاً در روزهاي ابري، بالا بردن درجه حرارت روز تأثير مثبت و مؤثري در فتوسنتز و رشد و نمو گياه ندارد ولي در تابستان كه شدت نور و حرارت عامل محدود كننده نيست در اختيار قرار دادن رطوبت كافي و حتي الامكان CO2 تأثير بسيار مثبتي در افزايش محصول خواهد داشت.

در رابطه با فاكتور درجه حرارت عامل مهم ديگر اختلاف درجه حرارت روز و شب است كه DIF خوانده مي‌شود و در واقع عامل تأثيرگذار در مورد ارتفاع گياه خواهد بود مخصوصاً در مورد توليد گلهاي شاخه بريده . در واقع با تغيير DIF در مواردي كه توليد تجارتي مد نظر است مي‌توان ارتفاع گياه را كنترل‌كرد. ميزان رشد طولي ميانگره هاي ساقه با افزايش درجه حرات روازنه و كاهش درجه حرارت شبانه افزايش مي‌يابد. بنابراين زماني كه DIF خيلي مثبت است يعني درجه حرارت روزانه خيلي بالاتر از درجه حرارت شبانه است ارتفاع گياهان زياد مي‌شود. چنانچه نياز به كنترل ارتفاع گياه باشد مي توان ميزان DIF را به صفر نزديك كرد و يا تا حد منفي پايين آورد . بهترين زمان عملكرد DIF در گياه مرحله‌اي است كه گياه در حالت جواني و در زمان رشد سريع خود باشد. اثرات مشهود DIF در گياهاني نظير داودي، ميخك، شعمداني، ژربرا و اطلسي گزارش شده است.