جنگهاى استقلال آمريكا

[Mr.Amirhessam]

نبرد پنجاه و يكم: نبرد كرنال
يكى از زرين ترين برگ هاى فتوحات نادر پيروزى بر سپاه هاى هندى بود. هندوستان در ۱۷۰۷ امپراتورى بزرگ و قدرتمندى بود كه از نظر ثروت و جمعيت رقيبى در منطقه نداشت. در ۱۷۱۹ با روى كار آمدن محمدشاه (رقيب نادر) شمارش معكوس براى سقوط اين امپراتورى آغاز شد. اشتباه احمقانه او پناه دادن به فراريان قندهار و كشتن قاصد نادر بود. مشاورين او هرگز تصور نمى كردند كه سربازان نادر بتوانند افغانستان را كامل فتح كرده و قصد دهلى را كنند اما مقدر چنين بود كه هندوستان ضربه اول در قرون جديد را از همسايه غربى خود بخورد.
فتح كابل
نادر براى آنكه گرفتار كوه هاى جنوب افغانستان (پاكستان امروزى) نشود هزار كيلومتر راه خود را دور كرده و خود را به كابل در شمال رساند. كابل سر راه تنگه خيبر و تنها راه ورود به افغانستان بود. اين بار نادر خود را با سرسخت ترين قبايل افغان طرف ديد. وى تنها پس از آن كه توانست كابل را بگيرد جان گرفت چرا كه پول و آذوقه او رو به اتمام بود اما نبردهاى پراكنده و خسته كننده تنگه خيبر عمليات نظامى او را ماه ها با مشكل مواجه كرد.
محمد شاه و اطرافيانش در دهلى گمان مى بردند نادر از سند عبور نمى كند. فتح پيشاور و عبور از سند آنقدر ناگهانى صورت گرفت كه هند نتوانست از ثروت و جمعيت خود براى جلوگيرى از نزديك شدن نادر استفاده كند.
اكنون نادر در ۱۰۰ كيلومترى دهلى در دشت كرنال بود. ورود صاعقه آساى نادر محمد شاه متوحش را وادار كرد كه ورود او را به شبه قاره هند باور كند و با سپاهى بزرگ به نبرد با او بيايد. اشتباه بزرگ بعدى محمدشاه دودمان وى را به باد داد چرا كه وى به جاى آن كه از سپاه بزرگ خود براى حمله پيشگيرانه به نادر استفاده كند به انتظار حمله نادر نشست حال آن كه سپاه هند به گفته مورخينى چون فروغى ۳۰۰ هزار سرباز و ۲۰ هزار فيل بود و سپاه خسته نادر با ۸۰ هزار نفر قاعدتاً نبايد از پس هجوم آن ها برمى آمده است. سعادت خان سردار هندى پس از آن كه پادشاه حرف او را براى هجوم گوش نمى دهد با ۳۰ هزار نيرو از ساير نيروها جدامى شود و به جنگ نادر مى رود اما برترى نيروى نادر و سرعت سواران ايرانى، شجاعترين سربازان هندى را به خاك مى اندازد و خود وى نيز اسير نادر مى شود.
نادر پس از اين در مى يابد كه غلبه بر ارتش بى شمار هند تنها با كمك تاكتيك ميسر است بنابراين با استفاده از تجربيات نبردهاى غربى خود بهترين استفاده را از تفنگچيان مى برد. تفنگداران ايرانى نيز با تشكيل صفوف منظم از فاصله دور نيروهاى هندى را كه در پناه فيل ها به جلو مى آمدند هدف گرفته و چون از سربازان كماندار هندى كارى ساخته نبود هزاران سرباز هندى قبل از رسيدن به سپاه ايران از پاى درآمدند.
اما وحشت فيل ها ضربه اصلى را به سپاه هند مى زند چرا كه صداى گلوله و سوزش اثر آن فيل ها را متوحش كرده و موجب مرگ سربازان هندى را فراهم مى كند.
فروغى مى گويد: كشته هاى هند ۲۰ هزار نفر و كشته هاى سپاه نادر تنها ۴۲ هزار نفر بود چرا كه هندى ها با كمان مى جنگيدند و ايرانى ها با تفنگ.
اما سرعت عمل نادر و اغتشاش در اردوى هند مانع شد كه هندى ها حتى بتوانند از صدها عراده توپ خود استفاده كنند. شكست كرنال عملاً دهلى را در برابر سپاه عظيم نادر بلا دفاع رها كرد.
درخواست شاه هند از نادر
محمدشاه براى آن كه مانع انهدام شهر بزرگ و آباد دهلى شود نظام الملك مورد وثوق ترين رجل خود را به نزد نادر مى فرستد و نادر متقاعد مى شود كه در ازاى مرخص شدن كليه سربازان هندى و دريافت غرامت با صلح و دوستى وارد دهلى شود. محمد شاه نيز از نادر و سربازانش بخوبى پذيرايى مى كند و بسيارى از جواهرات از جمله تخت طاووس معروف را به وى هديه مى كند. اگر چه نادر به سربازان خود دستور اكيد براى خوددارى از غارت داد اما بروز يك شورش و مرگ چند صد سرباز ايرانى سبب شد تا اين لشگركشى عاقبت خوشى نداشته باشد. سربازان ايرانى به دستور نادر براى خواباندن شورش ۲۰ هزار نفر را كشتند و بخش بزرگى از شهر نيز در اين ميان از بين رفت. نادرشاه پس از گرفتن هداياى فراوان دهلى را رها كرده و دوباره اين شهر را به هندى ها بازگرداند.
نتيجه نبرد كرنال
فتح هند انعكاسى گسترده در جهان يافت چرا كه اين كشور از نظر هلندى ها، پرتغالى ها، چينى ها و انگليسى ها مهم و ارزشمند بود و حتى روس ها نيز آرزوى نزديك شدن به آن را داشتند. نبرد كرنال در ۱۷۳۸ قدرت رزمى ايرانيان را در آسياى مركزى ۲برابر كرد و شاهد آن نيز، فتح سريع بخارا، خيوه و رود سند بود و عملاً نادر راهزنان و خان هاى متجاوز تركمن و ازبك را نيز برسر جايشان نشاند چرا كه ثروت او اكنون به اندازه اى بود كه مى توانست هر ارتش مزدورى را كه بخواهد تأسيس كند.
البته از طرف ديگر مى توان فتح هند را نكته اى منفى براى ايران دانست چرا كه سياست انگلستان در سراسر سالهاى قرن ۱۹ را اين تفكر شكل داده بود كه ايران بايد ضعيف بماند چرا كه ايران قوى مى تواند ظرف چند سال افغانستان و هند را همزمان در هم بكوبد.
نبرد پنجاه و دوم: ظهور بوگاچف
امپراتورى ها پس از آن كه «بى اندازه بزرگ مى شوند» اما در فروپاشى هستند. روسيه قرن ۱۸ از اين قاعده مى توانست مستثنى نباشد. امپراتوران قوى مانند ايوان مخوف پطر كبير و كاترين اين كشور را مبدل به قدرتى بسيار بزرگ كرده بودند كه ده ها مليت را تحت اختيار داشت. روسيه به مانند امپراتورى روم بر اساس قدرت نظامى و بهره كشى از ملت هاى تحت سلطه، قدرت خود را حفظ كرده بود. اين نيروى جهنمى در اواسط قرن ۱۸ قادر به در هم كوبيدن قوى ترين دولت هاى اروپايى و آسيايى بود. كاترين كبير ملكه آهنين روس در زمان طولانى (۳۴ سال) حكومت خود روسيه را به حداكثر قدرت خود رساند اما وى در ۱۷۷۱ با مردى آزاديخواه برخورد كرد كه نزديك بود امپراتورى تزارى را ۱۵۰ سال زودتر از بين ببرد.
ستمگرى اشراف زمينه ساز ظهور بوگاچف
حكومت اشرافيگرى تزارى در ۱۷۷۰ دراوج خود بود و دهقانان عاصى از ظلم آن ها، مترصد فرصتى براى نبرد. در ۱۷۷۲ بوگاچف قزاق بى سواد (اما زرنگ) با ادعاى اين كه پطر سوم است به جمع آورى نيرو براى قيام عليه كاترين پرداخت. جرقه آتش را او در جنوب غربى روسيه روشن كرد. دزدان دريايى ولگا، دهقان هاى فرارى (سرخ ها)، قزاق ها و سربازان فرارى بزودى تحت لواى او در آمده و ماجراجوترين نيروى مبارز قرن را ايجاد كردند. وسعت عمليات او بزرگتر از اسپارتاكوس شده بود.
البته آغاز عمليات او به مانند اسپارتاكوس از فتح قلعه اى كوچك در ۱۷۷۳ آغاز شد. قتل عام افسران و سربازان قلعه «يايبيتسك» در ابتدا حتى مورد توجه فرماندهان محلى روس قرار نگرفت تا آن كه وى در سال بعد با تصرف اورنبرگ در نزديكى اورال از نيروهاى پراكنده خود ارتشى بزرگ و پرقدرت ساخت. مردم تيره بخت بسرعت به او پيوستند و او اكنون در نزديكى رود مهم ولگا بود. كاترين خطرى را جدى گرفته و ژنرال هاى روسى را به جنگ او فرستاد اما اين ژنرال ها يكى پس از ديگرى شكست خورده و سربازانشان به بوگاچف ملحق مى شدند.
اما در ۱۷۷۴ بهترين سردار روس يعنى بى بيكف از طرف كاترين مأمور نجات مسكو و مركز روسيه شد. وى در نبردى سهمگين دراطراف ولگا مردان بوگاچف را شكست داد و وى را به عقب راند اما به دليل بيمارى ناگهانى درگذشت.
مرگ وى سبب قدرت مجدد بوگاچف شد و غازان به تصرف اين شورشى بزرگ درآمد اما سرداران جانشين بى بيكف از جمله سوروف، بوگاچف را در نبردى ديگر شكست داده و وى را به اطراف خزر راندند.
بوگاچف عاقبت بدى داشت چرا كه يارانش متفرق شدند و برخى جانشين وى را در قفس كرده و به مسكو بردند. بوگاچف پس از يك محاكمه طولانى اعدام شد.
نتيجه نبرد
شورش بوگاچف مى توانست در صورت پيروزى مسير تاريخ را تغيير دهد و اين امر چندان دور از دسترس نبود چرا كه روسيه كشورى تحت سلطه اشراف و ملاكين بود و وضعيت دهقانان و كارگران روس بسيار بدتر از همتايان فرانسوى و انگليسى بود اما قدرت نظامى دوره كاترين مانع از قدرت گرفتن شورشيان شد. بوگاچف از بدشانسى پنجه درپنجه قويترين امپراتريس تاريخ انداخته و شايد اگر طرف او يك تزار ضعيف بود انقلاب ۱۹۱۷ در ۱۷۸۰ روى مى داد.
سقوط روسيه مى توانست سبب شود تا قدرت هاى منطقه اى آسيا نقش تاريخى بزرگترى را بازى كنند و عثمانى نيز از شر قدرت مخوف روسيه خلاص شود. اما به هر تقدير قرار نبود كه در آن سال ها روسيه ضعيف شود و شاهين مرگ بر سر لويى فرانسه در ۱۷۸۹ نشست و «انفجار انقلاب» فرانسه را منهدم كرد.
نبرد پنجاه و سوم: جنگهاى استقلال آمريكا
از ۱۴۹۲ كه آمريكا توسط كريستوف كلمب كشف شد تا نيمه هاى قرن ۱۸ ميليونها مهاجر اروپايى و آسيايى به آمريكا رفتند. اما در بين اين جمعيت هيچ وجه اشتراكى نبود تا آنكه تحت تأثير تفكرات مردانى چون توماس جفرسن و جرج واشنگتن اين جمعيت كوچ نشين تصميم به مقابله با دولتهاى استعمارى اروپا گرفت.
پس از چندى كوچ نشينان دريافتند كه دشمن اصلى آنها نه هلندى ها و نه فرانسويها بلكه تنها انگليسيها هستند. انگلستان كه در ۱۷۶۳ پس از ۷ سال جنگ، فرانسه را نيز از مستعمرات ماوراى درياى خود بيرون كرده بود اكنون به شكلى بلامنازع قصد «ماندن براى هميشه» را در «اتازونى» داشت. اما مردان آزاديخواه و ماجراجوى آمريكايى حاضر به قبول اين قيموميت نبودند.
اولين درگيريها از شهر باستون شروع شد كه به دنبال شدت عمل پادشاهى انگلستان به سرعت گسترش يافت. در ۱۷۶۵ در نيويورك كنگره اى متشكل از ۹ كوچ نشين تشكيل شد كه سران اين كوچ نشينها در اين كنگره براى اقدام عليه انگليس هم قسم شدند.
اين كنگره ۱۰ سال بعد از چنان قدرتى برخوردار شد كه رسماً از شاه انگلستان درخواست لغو قوانين سختگيرانه عليه كوچ نشينها را كرد. اما انگلستان درخواست آنها را به هيچ گرفت و در مه ۱۷۷۵ رهبران مستعمرات آمريكايى از مردم درخواست كردند كه براى مبارزه با اشغالگران آماده شوند.
نبرد كلزينگتون
انگليسها كه از نيت استقلال طلبان باخبرشده بودند در ۱۹ آوريل ۱۷۷۵ اولين تير را به سوى استقلال طلبان در قريه كلزينگتون شليك كردند و على رغم پيشروى اوليه در مسير كلزينگتون - كنكورد مورد حملات پياپى قرارگرفته و يك سوم نيروهاى خود را ازدست دادند.
در ۱۰ مه به دژ ديگر انگليسها دركنار درياچه شامپلين حمله كرده و توپها و ذخاير انگليسها را متصرف شدند. اين دو پيروزى پى درپى سبب شد تا ناگهان شرق آمريكا شعله ور گردد و ۱۶ هزار نفر داوطلب در ژوئن و ژولاى خود را به ماساچوست برسانند و ژنرال گايج انگليسى را محاصره كرده و در نبردى سخت هزار نفر از سربازانش را به هلاكت برسانند.
در ۱۷۷۶ جورج واشنگتن كه پيش از اين رهبر كوچ نشينان ويرجينيا بود انگليسها را از بوستون خارج كرد و در ژولاى ۱۷۷۶ مردانى چون توماس جفرسون، جان آدامز، ورجرشرمن، رابرت استون و بنيامين فرانكلين اعلاميه استقلال آمريكا را نوشتند. از اين پس ديگر آمريكاييها پرچم نيز داشتند. پرچمى با ۱۳ ستاره و خط كه نمايانگر ۱۳ مستعمره نشين بود.
حمله متقابل انگليسها
پادشاهى بريتانيا پس از آنكه دريافت آمريكا براى استقلال خود جدى است در اوت ۱۷۷۶ از طريق دريا دو بندر بوستون و نيويورك را (در شمال شرق آمريكا) تحت حمله قرار داد. هدف آنها حمله به مركز اين محور بود تا ارتباط جنگى كوچ نشينان را قطع كند. اين سياست سبب شد تا نيويورك از دست جورج واشنگتن خارج شود اما او در امتداد رود هودسن نبرد را ادامه داد. درحالى كه سپاه انگليس به فرماندهى ژنرال «هو» در تعقيب او بود. عاقبت در نزديكى فيلادلفيا قواى انگليس دست از تعقيب او برداشتند.
دراين زمان براى واشنگتن تنها ۴ هزار سرباز بى انگيزه مانده بود و نبرد استقلال درخطر شكست قرارگرفت.
فرارسيدن زمستان كار را براى سربازان او بسيار مشكل تر كرد و نيروهاى در محاصره افتاده وى شانس چندانى نداشته تا آنكه در ابتكار عملى تاريخى او با عبور از رودخانه يخ بسته «دلاوير» نيروهاى انگليسى - آلمانى را درست در شب سال نوى ميلادى غافلگير و قتل عام كرد و بلافاصله در پرينستون نيز ضربه ديگرى به قواى انگليسى واردآورد.
دراين بين انگليسها تصميم گرفتند به هر قيمت به رود هودسن مسلط شوند چرا كه اين رود ارتباط لجستيك مبارزان، بين شهرهاى نيويورك، فيلادلفيا و واشنگتن را برقرارمى كرد. انگليسها براساس اين تصميم از ۳ سمت به شهر آلبانى دركنار هودسن حمله كردند. اين امر به دليل پايدارى آمريكاييها ممكن شد. اما ژنرال «هو» موفق به فتح فيلادلفيا با دادن تلفات بسيار سنگين شد. اما در ساراتوگا در شمال واشنگتن سپاه انگليس شكست سختى از نيروهاى آمريكايى خوردند و ژنرال بورگوين انگليسى با مردان خود تسليم آمريكاييها شد.
شكست ساراتوگا سبب شد تا فرانسه تصميم به كمك به استقلال طلبان بگيرد. چرا كه اين تنها راه انتقام از انگليس بود. بلافاصله اسپانيا و هلند نيز به اين اتحاديه پيوستند.
دراين زمان انگليسها تقاضاى صلح كردند چرا كه علاقه اى به ادامه يك نبرد بزرگ در آمريكا نداشتند. اما حاضر نبودند استقلال را به آمريكا بدهند. حال آنكه آمريكاييها نيز به چيزى كمتر از استقلال راضى نبودند.
قدرت يافتن آمريكاييها
سيل وامهاى اروپايى جانى دوباره به واحدهاى فقير آمريكايى بخشيد و ورود دهها ژنرال و افسر بلندپايه اروپايى نيز كار را براى انگليسها سخت تر كرد.
ماركى دولافايت فرانسوى، كنت پولاسكى لهستانى و فن اشتوبن آلمانى پايه هاى ارتش آمريكا را ريختند و در ۱۷۸۰ قوايى را آماده كردند كه ديگر انگليس حريف آن نبود.
انگليسها اگرچه بسيارى از شهرهاى مهم شرق آمريكا را دراختيار داشتند اما آمريكاييها با دهها هزار سرباز ازجان گذشته درطول ۱۶۰۰ كيلومتر پراكنده بودند و براى انگليس بسيار مشكل بود كه ارتش چندصدهزار نفره را در ۵ هزاركيلومترى خاك خود تغذيه كند.
از ۱۷۸۱ سرعت پيشروى آمريكاييها بيشتر شد و در ويريجينيا ژنرال لافايت فرانسوى با نيروى چندبرابر خود تحت فرمان ژنرال كورناواليس حمله كرد.
ژنرال انگليسى كه خطر را جدى نمى پنداشت جواب حملات لافايت را بلافاصله داد. اما ورود مردان جورج واشنگتن سبب محاصره وى و جنگ شديدى در اطراف يورك تاون شد. ژنرال انگليسى پس از آنكه مطمئن شد قواى كمكى به او نمى رسد در ۲۱ اكتبر ۱۷۸۱ اسلحه را زمين گذاشت. اين درحالى بود كه در جنوب نيز ژنرال گرين آمريكايى در گيلفورد، انگليسها را شكست داد.
قبول شكست از سوى انگليسها
انگلستان قادر بود كه نبردهاى استقلال را به شكلى بهتر به پايان ببرد اما چنانچه ذكر شد «بعد مسافت» دركنار وسعت خاك «اتازونى» سبب شد تا ژرژسوم پادشاه انگليس پى ببرد، نبرد با ماجراجويان و آزاديخواهان آمريكايى سخت وبى انتهاست. بنابراين در اكتبر ۱۷۸۱ پس از ۲ شكست پايان جنگ را پذيرفت و استقلال آمريكا را از شرق تا رود عظيم مى سى سى پى در مركز آمريكا به رسميت شناخت.
نتايج جنگهاى استقلال
جنگهاى استقلال در زمان خود اهميت چندانى نداشت. چرا كه لشكركشى هاى بزرگى نيز در آن صورت نگرفت و انگليس نيز هرگز ارتشهاى عظيمى مشابه آنچه درميادين اروپايى واردعمل مى كرد در اين منطقه وارد ميدان نكرد. اما اهميت اتفاقى كه افتاد بعدها مشخص شد. در شمال قاره آمريكا «۱۳ كوچ نشين متحدشده» توانستند با استفاده از استعدادهاى خاك اتازونى و ثروت خدادادى منطقه دركنار نبوغ و زيركى خود پايه هاى قدرتى را بريزند كه ظرف ۱۲۰ سال كل قاره را از چنگ اروپاييها درآورد و پيش از آنكه بقيه متوجه شوند مبدل به قدرتى شود كه قاره هاى كهن را تهديد كند.
غولى در غرب درحال متولدشدن بود و كشورهاى هلند، اسپانيا، فرانسه و آلمان بدون آنكه متوجه باشند به تولد اين غول كمك كردند.
نبرد پنجاه و چهارم: سقوط لهستان در ۱۷۹۵
شايد بتوان مؤثرترين حركت كاترين را حذف لهستان از نقشه اروپا دانست. اين حركت ارزشى درحد شكست سوئد از پطركبير داشت و روسيه را مبدل به بازيگر دست اول دنياى سياست اروپا كرد.
محو قدرت اول اروپا ظرف ۱۵۰ سال
در ۱۶۳۰ لهستان بزرگترين دولت اروپا ازنظر وسعت بود. اين كشور قدرتمند مانع حركت روسها به سمت غرب و عثمانيها به سمت شمال بود. اما در ۱۶۸۱ لهستان از جانب اين دو كشور به شدت تحت فشار قرارگرفت و اتريش نيز از غرب فشار جديدى را به لهستان وارد كرد.
در ۱۷۸۳ روسيه بخش بزرگى از خاك لهستان را بلعيده بود و تنها يك گام تا محو لهستان فاصله داشت.
بلعيدن لهستان
در ۱۷۹۳ كاترين ديگر طاقت نياورد و پس از پيروزى بر تركهاى عثمانى تصميم گرفت تا شرق لهستان را تصرف كند.
از آن طرف ويلهلم دوم پادشاه پروس نيز خواهان بخش غربى لهستان شد و دو قدرت مذكور ۵ شهر بزرگ ازجمله مينسك و كانال دانتزيك را تصرف كردند. اما ميهن پرستان لهستانى كه نابودى كشورشان را قطعى ديدند تن به «تجزيه بدون نبرد لهستان» ندادند و به رهبرى مرد ازجان گذشته اى به نام كوسيوسزكو آماده مبارزه شدند. اين مردان در «جويس» درگير نبردى سهمگين با روسيه شدند اما قدرت نظامى كاترين آنها را درهم شكست و على رغم جانفشانى فراوان روسها به نزديكى ورشو رسيدند.
كوسيوسزكو در آخرين لحظه زندگى فرياد زد لهستان نابودشد. پيش بينى وى درست بود چرا كه ورشو به سرعت سقوط كرد و لهستان مركزى و ورشو به دست پروس افتاد و كراكوس و لوبلين نيز نصيب اتريش گرديد.
نتيجه سقوط لهستان
سقوط لهستان قدرت روسيه را به شدت افزايش داده و اين كشور را با دولتهاى ژرمن، پروس و اتريش هم مرز كرد. عثمانى نيز مبدل به قدرت دست سوم در بالكان شد.
اتريش و پروس نيز با تصرف لهستان قدرتى بى نظير و وسعتى معادل فرانسه يافتند.
لهستان از اين زمان به بعد ديگر هيچگاه كشورى مهم درتاريخ نشد و ۱۲ سال (بين سالهاى ۱۷۹۵ تا ۱۸۰۷) اصولاً وجود خارجى نداشت.
در ۱۸۱۵ در كنگره وين رسماً تجزيه شد و شورشهاى پى درپى براى استقلال آن تا سقوط حكومت تزارها در ۱۹۱۷ بى نتيجه بود.
در ۱۹۱۸ پس از شكست آلمان و اتريش از متفقين ژنرال پيل سودسكى پس از ۱۲۳ سال دولت مستقل لهستان را بنا نهاد. (درتاريخ جزو نوادر است كه كشورى پس از ۱۲۳ سال مجدداً استقلال خود را به دست آورد.)
منبع:روزنامه ايران