چه چیز عربستان را به تغییر موضع در یمن واداشت
برای درک رویکردهای منطقه‌ای و بین‌المللی عربستان در قبال پرونده های باید به اظهارات عادل الجبیر توجه کرد که باید او را سخنگوی محمد بن سلمان، جانشین ولی عهد سعودی و حاکم عملی عربستان و قدرتمند ترین تصمیم گیر این کشور دانست.
اظهارات اخیر الجبیر را باید پرده برداری از مواضع جدید و در عین حال غیرمنتظره سعودی و تغییر اولویت های عربستان در یمن شمرد. تاکنون در مواضع ریاض جنگ علیه القاعده و داعش در صدر اولویت ها یا حتی انتهای این فهرست قرار نداشت. جنگده های سعودی از محل استقرار تروریست ها در شهرها و استان های مختلف یمن از جمله ابین و مکلا و عدن عبور می کردند، بدون اینکه آنها را هدف قرار دهند، حتی پس از اشغال مکلا، مرکز استان حضر موت به دست القاعده هیچ حمله ای علیه آن صورت نگرفت و به این گروه اجازه داده شد، امارت اسلامی مورد ادعای خود را در این استان تاسیس کند.
ابین، مکلا و عدن در نقشه به رنگ قرمز مشخص شده اند
آنچه موجب تغییر اولویت های عربستان در یمن شده، را می توان در موارد زیر ملاحظه کرد:
- عدم تحقق هیچ یک از اهداف سعودی از جمله باز گرداندن «عبدربه منصور هادی»، رئيس جمهوری فراری یمن به صنعاء با وجود گذشت دو سال از عملیات طوفان قاطع
- تشدید فشار آمریکا بر رهبری عربستان به منظور آغاز حمله به مواضع داعش و القاعده در یمن، در راستای پروژه مبارزه با تروریسم آمریکا، به اندازه ای که واشنگتن، ریاض را به توقف هماهنگی نظامی با فرماندهی نظامی سعودی و تبادل اطلاعات و تعیین اهداف تهدید کرد
- موافقت واشنگتن با درخواست امارات متحده جهت اعزام نیروهای ویژه آمریکایی به یمن و مبارزه با القاعده و داعش در سنگر امارات؛ در این راستا وزیر دفاع آمریکا بیش از 200 نظامی وابسته به نیروهای ویژه آمریکا را به حضرموت اعزام کرد.
- خودداری ائتلاف عربی از حمله به القاعده و داعش در یمن و رسیدن مهمات پیشرفته از کشورهای عضو ائتلاف، قدرت تسلیحاتی و نظامی این دو گروه را به نحو چشمگیری افزایش داد، بازتاب این شرایط به ویژه در عدن و حضرموت، تشدید عملیات تروریستی و انفجارهای انتحاری بود
أنچه از تغییر اولویت های سعودی در یمن برداشت می شود
اگرچه فهرست اولویت های عربستان در یمن متحول شده، اما پیاده کردن آنها با مشکلات و موانع مهمی مواجه است، از جمله اینکه اقدام نظامی حمله علیه القاعده و داعش و گشودن جبهه جدید بدون نهایی کردن جبهه اول، چه بسا موجب پراکندگی تلاش ها و سنگین تر شدن خسارات و زیان هاست.
القاعده و داعش در یمن
در پاسخ محافلی که سوال می کنند، عربستان و متحدانش این اولویت ها را فقط پس از ورود به مذاکرات با ائتلاف انصار الله – علی عبدالله صالح به منظور یافتن راه حل سیاسی تغییر دادند، این سوال مطرح می شود که بازتاب شکست مذاکرات چه خواهد بود؟
تهدیدهای مشابه و تو خالی الجبیر و عسیری
تهدید یمن از سوی العسیری شبیه تهدیدات الجبیر در پرونده سوریه است. همچنین اظهارات العسیری یادآور اظهارات دوست او یا همان عادل الجبیر در خصوص حوثی ها (انصارالله) است مبنی بر اینکه بارها تاکید کرد که گفت وگو با آنان «خط قرمز» است و آنان باید در برابر پنج شرط عملیات توفان قاطعیت تسلیم شوند، اما اکنون اوضاع کامل روشن است و نیازی به تکرار نیست.
سفر کری به ریاض
به موازات تغییر مواضع سیاسی و اولویت های نظامی و امنیتی عربستان در یمن، واشنگتن از سفر دوره ای وزیر خارجه آمریکا به کشورهای خاورمیانه و اروپا با محوریت گفت و گو درباره سوریه، لیبی و یمن خبر داد.
جان کری در ریاض
سیر تحولات میدانی در جهتی مغایر تحولات سیاسی
در حالی که در عرصه سیاسی مشاهده می شد، عربستان سعودی و آمریکا در حال تغییر مواضع و اولویت های خود هستند و اندک امیدواری برای حل بحران یمن ایجاد می کرد، تحولات عرصه میدانی مسیر دیگری را طی می کرد و مهمترین تحول در این عرصه ورود مستقیم آمریکایی ها به نبردهای یمن بود.
اذعان پنتاگون به حضور نظامیان آمریکایی در یمن
هدف نظامیان سعودی در حضرموت القاعده یا نفت
در حالی که ریاض هدف عملیات نظامی گسترده خود طی هفته گذشته در استان حضر موت، بزرگترین استان یمن را مبارزه با گروه تروریستی تکفیری القاعده عنوان کرده بود، منابع آگاه یمنی اعلام کرده اند، هدف اصلی این حمله کمک به «عبدربه منصور هادی»، رئیس جمهور مستعفی یمن است که تلاش دارد، 5 میلیون بشکه نفت خام بلوکه شده در بنادر جنوب این کشور را به فروش برساند.
اذعان پنتاگون به حضور نظامیان آمریکایی در یمن
منابع آگاه یمنی تاکید می کنند: دست کم 5 میلیون بشکه نفت خام آماده صادرات در بندر «رأس عیسی»، در استان حدیده، واقع در جنوب غربی یمن و بندر «الضبه»، در استان حضرموت، در جنوب شرقی یمن وجود دارد که هادی قصد دارد، از فروش آنها منابع مالی خود را تأمین کند.
موقعیت جغرافیایی بندر الضبه در استان حضر موت یمن
اما از آنجا که بندر رأس عیسی، در استان حدیده تحت کنترل انصار الله، ارتش و کمیته های مردمی یمن است، تلاش های هادی عملا با شکست مواجه می شود، به همین دلیل خارج کردن بخشی از بشکه های نفت ذخیره شده در بنادر این منطقه از موضوعات مورد بحث در مذاکرات کویت بین طرف های یمنی از جمله انصار الله و هیئت نمایندگی هادی بود.
تاسیسات نفتی جنوب یمن در تصرف القاعده
اما از آنجا که با نفوذ القاعده در حضرموت و سیطره بر بخش اعظم مناطق آن، هادی توان دسترسی به منابع نفتی در بنادر این منطقه را ندارد، ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان عملیاتی را تحت عنوان «آزادسازی حضرموت» آغاز کرد و مدعی شد، هدف این عملیات مقابله با گروه های تروریستی در این منطقه است، در حالی که هدف اصلی آزادسازی بندر الضبه در حضرموت از سیطره القاعده و دست یابی به منابع نفتی آن است.
عقب نشینی القاعده از دو شهر بزرگ استان «ابین»
از سوی دیگر، با وساطت بزرگان قبایل محلی در طول هفته های گذشته سرانجام گروه القاعده از پنج شنبه گذشته عقب نشینی از دو شهر «زنجبار» و «جعار» استان «ابین»، در جنوب یمن را آغاز کرد و ده ها تروریست القاعده با تجهیزات نظامی و سلاح های خود به حومه مجاور این دو شهر بزرگ استان «ابین» منتقل شدند.
موقعیت استان ابین در یمن
موقعیت دو شهر زنجبار و جعار در استان ابین
ورود مستقیم آمریکا به عرصه میدانی یمن
سرانجام عربستان سعودی و امارات متحده موفق شدند، آمریکا را در ورطه یمن گرفتار کنند، در این راستا «تام بومن»، خبرنگار رادیو سراسری آمریکا اعلام کرد، تیمی از نیروهای ویژه این کشور دوشنبه برابر با 2 مه جاری با هدف کمک اطلاعاتی به شبه نظامیان وابسته به رئیس جمهوری فراری یمن و نظامیان اماراتی در نبردهایشان با دو گروه تروریستی تکفیری القاعده و داعش وارد یمن شدند.
افشاگری بومن درباره ورود تیمی از نیروهای ویژه آمریکایی به یمن
منابع یمنی تاکید می کنند، اینکه عنوان شده هدف اصلی این نیروها ارائه کمک اطلاعاتی به شبه نظامیان هادی و نظامیان اماراتی در مبارزه اشان با تروریسم القاعده و داعش در جنوب یمن، دروغی بیش نیست، چراکه عربستان و امارات طی یک سال گذشته بزرگترین حامی داعش و القاعده جنوب در یمن برای مقابله با ارتش و نیروهای مردمی این کشور و مهمترین عامل قدرت گیری آنها در این کشور بوده اند.
اذعان پنتاگون به حضور نظامیان آمریکایی در یمن
ورود نیروهای ویژه آمریکایی به یمن درحالی صورت می گیرد که واشنگتن فروردین سال گذشته نظامیان خود را به دلیل وخامت اوضاع امنیتی یمن از فرودگاه نظامی العند، در جنوب این کشور، از یمن خارج کرد، این درحالی بود که القاعده یک روز قبل از آن با تصرف یکی از شهرهای نزدیک این فرودگاه به یک قدمی نظامیان آمریکایی رسیده بود.
تاکنون گزارش های بی شماری درباره نقش عربستان و طرف های متجاوز به یمن در گسترش تروریسم و قدرت گیری آن در یمن در نشریه های مختلف از جمله نشریه انگلیسی «ایندیپندنت» منتشر شده که بخشی از آن تاکید می کند: تجاوز نظامی عربستان سعودی به یمن، شرایط را برای قدرت گرفتن گروه های تروریستی القاعده و داعش مهیا کرد.
جنگنده های آمریکایی در جنوب یمن
ایندیپندنت در این گزارش با بیان اینکه تجاوز نظامی آمریکا، انگلیس و شماری از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به رهبری عربستان سعودی به یمن نتایج خطرناکی به بار آورده است، خاطر نشان می کند: این کشورها نه تنها به اهدافشان در این تجاوز دست نیافتند، بلکه با ایجاد آشوب شرایط را برای قدرت گرفتن گروه های تروریستی تکفیری همچون القاعده و داعش هموار کردند تا برنده واقعی تجاوز نظامی به یمن القاعده باشد که با استفاده از شرایط موفق شد، بر منطقه ای به طول 340 مایل (حدود 547 کیلومتر) در سواحل جنوبی یمن سیطره یابد، در حالی که تجاوز سعودی ها برای مردم یمن که از فروردین 94 آغاز شده، بیش از 9 هزار و 400 کشته و 16 هزار زخمی است.
استقرار 100 نظامی و 20 بالگرد نظامی آمریکا در جنوب یمن
درپی انتشار خبر ورود نیروهای ویژه آمریکایی به یمن، منابع یمنی پنج شنبه گذشته از استقرار 100 تکاور آمریکایی در یکی از استان های جنوبی یمن خبر دادند.
جنگنده های آمریکایی در جنوب یمن
این نیروها به همراه تجهیزات خود توسط یک فروند هواپیمای نظامی وابسته به ائتلاف عربی در پایگاه نظامی لحج، در جنوب یمن مستقر شدند.
در ادامه حضور نظامی آمریکا در یمن جمعه گذشته یک منبع آگاه نظامی یمنی اعلام کرد که دست کم 20 بالگرد نظامی آمریکا در جنوب یمن فرود آمده اند.
این منبع که نخواست نامش فاش شود، افزود: 15 بالگرد نظامی آپاچی و 5 بالگرد بلک هاوک از ناو «ایندیانا» به پایگاه نظامی العند در لحج جنوب یمن منتقل شده اند.
از سوی دیگر، مقام های نظامی یمنی خبر دادند که چند ناو هواپیما بر و کشتی جنگی آمریکایی در خلیج عدن مستقر شدند. وزارت دفاع آمریکا پیشتر اعلام کرده بود که کمک های نظامی و اطلاعاتی واشنگتن به ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان در یمن در راستای مبارزه با تروریسم و القاعده در جنوب یمن صورت گرفته است.
نگاه آمریکایی ها به باب المندب برای سیطره بر صدور روزانه 303 بشکه نفت یمن
در ادامه تحرکات نظامی جدید آمریکا در یمن رسانه های عربی و بین المللی اعلام کردند که 200 نظامی آمریکایی وارد بندر «المکلا» واقع در استان «حضرموت» در جنوب یمن شده اند. طبق اعلام این منابع، تفنگداران دریایی آمریکا همزمان با ورود ناو هواپیمابر «روزولت» و 6 کشتی جنگی به خلیج عدن، با خودروها و تجهیزات نظامی خود وارد شهر المکلا شدند.
ورود نظامیان آمریکایی به یمن نقض تمامیت ارضی یک کشور
بدون شک اقدام نظامیان آمریکایی در ورود به خاک یمن تجاوز آشکار و نقض تمامیت ارضی این کشور محسوب می شود، چون حتی با فرض صحت ادعای آمریکا مبنی بر مبارزه با تروریسم، با این حال قوانین بین المللی «مبارزه با تروریسم» اجازه نقض حاکمیت ملی یک کشور را نمی دهند.
ورود نظامیان آمریکایی به جنوب یمن
از سوی دیگر، ورود نظامیان آمریکایی به یمن در شرایطی که یک ماه اخیر نوعی تنش بر روابط آمریکا و عربستان حاکم بوده، حامل این پیام برای ریاض است که آمریکا از عربستان به عنوان یکی از ثروتمندترین متحدان منطقه ای خود، صرف نظر نمی کند، در مقابل سعودی ها نیز می دانند، ورود آمریکا به عرصه یمن به مثابه تشدید هرج و مرج و تیره تر شدن افق ها در این کشور است، چیزی که سعودی ها اکنون که عزم راسخ مردم یمن را شکست ناپذیر یافته اند، بدان احتیاج دارند، لذا آمریکا را با این هدف وارد یمن کردند.
از حیث سودمندی و تاثیر بر روند مبارزه جهانی با تروریسم باید گفت، تجربه نشان داده، دخالت نظامی آمریکا در افغانستان، پاکستان، عراق و سوریه هیچ دستاوردی جز کشتار مردم این کشورها و تخریب زیرساخت های آنها به دنبال نداشته و بالطبع در یمن نیز چنین هدفی دنبال می شود.
تاثیر ورود نظامی آمریکا بر پرونده یمن
ورود نظامیان متجاوز آمریکایی به خاک یمن و نقض آشکار تمامیت ارضی این کشور در حالی اتفاق افتاد که مذاکرات صلح یمن در کویت جریان داشت و امید می‌رفت، مذاکرات به یک راه حل سیاسی منجر شود، ورود آمریکا به عرصه میدانی بحران یمن را پیچیده تر کرده و مذاکرات را به بن بست کشاند.
بنابراین، دخالت نظامی آمریکا در یمن نه تنها برای مبارزه با تروریسم نبوده، بلکه مذاکرات صلح این کشور را نیز به شکست می کشاند و بار دیگر ثابت می کنند، «راهکار سیاسی» برای حل و فصل بحران های منطقه و از جمله بحران یمن هیچ جایی در قاموس آنها ندارد و هرگاه گفتگوها راه خود به سمت موفقیت باز کرده، نظامیان این کشور برای به شکست کشاندن گفتگوها وارد عمل شده اند.
از سوی دیگر، آمریکا با این اقدام نشان داد که آخرین تلاش های خود را برای تحقق طرح دو قطبی «عدن ـ صنعاء» را به کار می ببندد تا شاید از این طریق أنصار الله» را به زانو درآورد.
سعودی ها طی بیش از یک سال گذشته تمام تلاش خود را به کار بردند تا با تسلط بر استان عدن و مبدل کردن آن به مقر هادی مقدمه پیشروی خود را به سمت صنعاء فراهم کنند، اما چون شرایط به نفع سعودی ها پیش نرفت، آمریکا نظامیان خود را به عنوان ناجی رژیم سعودی وارد میدان کرده، شاید باری از دوش این رژیم بردارد.
تظاهرات گسترده یمنی‌ها در اعتراض به ورود نظامیان آمریکایی
در این میان، أنصار الله قاطعانه مخالفت خود را با دخالت نظامی آمریکا در امور داخلی یمن اعلام کرده و آن را نقض حاکمیت این کشور دانسته و خواستار خروج فوری آنها شده است.
اخراج اهالی شمالی یمن از جنوب این کشور یا کلید خوردن تجزیه یمن
به موازات این تحولات، اماراتی ها که در قالب ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان سعودی مسئولیت امنیتی و اداره شهر عدن، در جنوب یمن را بر عهده دارند، در اقدامی جدید شهروندان یمنی که اصالتا از اهالی شمال یمن به شمار می آیند، را از عدن اخراج کردند.
فعالان سیاسی یمنی در شبکه های مجازی اعلام کردند که امارات تنها شهروندان یمنی اهل تعز، در شمال یمن را که در عدن سکونت دارند، از این شهر اخراج می کند و اقدامات انجام شده در این خصوص نشان از یک حمله برنامه ریزی شده از سوی امارات برای اخراج اهالی شمال یمن دارد، حتی نیروهای امنیتی ویژه ای در ورودی و خروجی این شهر برای جلوگیری از ورود اهالی شمال یمن مستقر شده اند.
این منابع یمنی سندی در این باره منتشر کرده اند که در آن به نظامیان اماراتی دستور داده شده افرادی که به صورت غیر قانونی در عدن اقامت کرده اند، را از این شهر اخراج کنند و برای این منظور یگان نظامی ویژه ای از نظامیان اماراتی تشکیل شده است.
محافل یمنی ضمن انتقاد از این اقدام امارات، ادعای این کشور مبنی بر اینکه این اقدام برای حفظ امنیت عدن انجام می شود، تاکید کردند، این طرح بیشتر به پروژه ای برای تجزیه یمن شبیه است.
این محافل خاطر نشان کردند، خودسری های امارات در یمن موضوع جدید یا پنهانی نیست و هر روز که می گذرد، بعد جدیدی از آن برای مردم یمن برملا می شود و به همین مناسبت به حاکم اماراتی عدن، لقب «پریمر» [حاکم آمریکایی عراق بعد از سقوط صدام حسین] را داده اند.
تازه های مذاکرات کویت
در عرصه سیاسی تازه ترین خبرها از کویت و مذاکرات درحال انجام بین طرف های یمنی در آنجا حکایت از آن دارد که توافقات اولیه در زمینه آزادی 50 تن از زندانیان و اسرا قبل از ماه رمضان حاصل شده است.
نشست صلح یمن در کویت در حالی وارد هفته چهارم خود شده است که اسماعیل ولد الشیخ، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور یمن در جدیدترین اظهار نظر تصریح کرده است که پیشرفت در مذاکرات صلح یمن در کویت «مستمر ولی تقریبا کُند است»
از سوی دیگر، منابع آگاه یمنی از پیشنهاد هیئت ریاض درباره ارتش یمن پرده برداشته و اظهار داشتند، هیئت ریاض در یکی از چهار بند پیشنهادی خود به سازمان ملل خواستار تغییر کامل ساختار نیروهای مسلح و نیروهای امنیتی یمن شده است.
به گفته این منابع طرح پیشنهاد هیئت ریاض برای تغییر ساختار نیروهای مسلح و نیروهای امنیتی یمن شبیه طرح پل برمر در عراق است و شامل برخی اقدامات برای تفکیک ارتش و نیروهای امنیتی یمن است
