اکنون در بسیاری از ارتش های جهان و همین طور در بخش های تجاری، سامانه های دید در شب و دوربین های حرارتی به تعداد زیادی وجود دارند.
شاید با شنیدن واژه «دوربین دید در شب»، بسیاری از افراد به یاد یک فیلم جنگی و یا جاسوسی بیافتند که در آن فردی این دوربین ها را بر روی چشم خود می گذارد تا بتواند در تاریکی شب شخص مورد نظر را پیدا کند.
بر اساس یک تقسیم بندی کلی، سامانه های دید در شب بر اساس دو تکنولوژی کار می کنند؛ در یک حالت این سامانه ها با جمع آوری تشعشعات فرو سرخ که چشمان انسان توانایی دیدن آن را در حالت عادی ندارد و رساندن آن به میزان طیف مورد نظر، به ما کمک می کند که فضای رو بروی خود را ببینیم.
با دوربین های دید در شب عادی شما می توانید در شبی ابری و بدون نور ماه، انسانی را در فاصله حدودا 180 متری ببینید.
اما دومین حالت، زمانی است که شما با استفاده از سیستم های حرارتی مورد نظر و با استفاده از تشعشعات حاصل شده از حرارت سطح اشیاء و موجودات زنده قادر به دیدن آنها می شوید. از جمله مزیتهای سیستم دوم نسبت به سیستم اول این است که سامانه های حرارتی نه تنها در شب و بلکه در شرایط بد آب و هوایی مثل شرایط طوفانی و یا مه غلیظ و یا در مناطق جنگلی نیز کاربرد دارد.
این سامانه ها تاریخچه جالبی نیز دارند. در سال 1935 میلادی دکتر ولادیمیر زوریکین که یک کارشناس الکترونیک روسی الاصل مقیم آمریکا بود یک سامانه دید در شب را به بازار تجاری آمریکا معرفی کرد.
هرچند اولین استفاده نظامی از سامانه های دید در شب توسط کشور آلمان و در جنگ دوم جهانی صورت گرفت. کمپانی AEG آلمان از سال 1935 کار بر روی مدل نظامی سامانه های دید در شب را آغاز کرد و در اوایل سال 1939 میلادی اولین مدلهای نظامی سامانه های دید در شب به ارتش آلمان تحویل داده شد.
تانک پانتر مجهز به سامانه دید در شب در طول جنگ دوم جهانی در حدود 50 دستگاه از تانکهای پانتر آلمانی به سامانه های دید در شب مجهز شدند. در اواخر جنگ دوم جهانی نیز سامانه دید در شب ومپایر (خون آشام) بر روی سلاح هجومی Sturmgewehr 44 نیروی زمینی ارتش آلمان نصب شد.
در مقابل، ارتش ایالات متحده آمریکا نیز سامانه های دید در شب M1 و M3 را برای کمک به تیراندازان خود وارد خدمت کرد. این سامانه ها در طول جنگ کره نیز به کار رفتند.
سرباز آلمانی مسلح به Sturmgewehr 44 و دوربین دید در شب
در جنگ ویتنام نیز نسل بعدی دوربین های دید در شب که عمدتا بر روی سلاح های انفرادی نصب می شدند ، به مانند سامانه " AN/PVS-2" وارد خدمت شدند.
البته یکی از عمده مشکلات سامانه های دید در شب در سالهای گذشته، سنگینی وزن و بزرگ بودن حجم آنها بود که در طول سالهای مختلف سعی بر آن شد تا وزن و حجم این سامانه ها کاهش یابد.
امروزه این سامانه ها در اشکال بسیار متنوع و متفاوت در سامانه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده از این سامانه ها در بالگردها ،هواپیماهای رزمی و پرنده های بدون سرنشین از جمله جدیدترین انواع استفاده از این سامانه ها هستند.
ایران نیز از جمله کشورهایی بود که در سالهای قبل از انقلاب اقدام به وارد کردن سامانه های دید در شب در تعداد محدودی از کشورهای غربی کرد اما بعد از پیروزی انقلاب و آغاز جنگ تحمیلی و تاکید نیروهای مسلح بر انجام عملیات در شب، اهمیت این سامانه ها هر چه بیشتر برای کشورمان مشخص شد.
در آن دوران و با توجه به نبود دانش و زیر ساختهای لازم و همچنین تحریم همه جانبه از سمت کشورهای صاحب تکنولوژی، عملا امکان تهیه و یا طراحی و یا ساخت این گونه سامانه ها در داخل وجود نداشت ولی در سالهای پس از پایان جنگ تحمیلی و همچنین با توجه به استفاده وسیع کشورهای غربی از سامانه های دید در شب در جنگهای اخیر و تاثیرات بسزایی که این سامانه ها در افزایش توان رزم آنها داشته است، صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران نیز بر آن شد تا نسبت به طراحی و تولید سامانه های دید در شب و سامانه های اپتیک حرارتی اقدام کند.
دوربین دید در شب خلبانی مدل شباهنگ
این سیستم یکی از آخرین ابداعات صنایع اپتیکی جمهوری اسلامی ایران است و به خلبان بالگردها توانایی پرواز درشب را اعطاء می کند. این دوربین ها قابلیت نصب بر روی کلاهک های استاندارد خلبانی و چرخش و حرکت در زوایای مختلف را دارا هستند.
وزن این سیستم تنها 550 گرم بوده و برای فعالیت به تنها 2 عدد باطری قلمی احتیاج دارد. این دوربین از میدان دید 40 درجه بهره می گیرد و از دمای 51- تا 45+ قابلیت انجام عملیات را داراست.
سامانه مدرن و بومی شباهنگ برای پی بردن به اهمیت هر چه بیشتر این سامانه می توان به استفاده بسیار زیاد نیروهای غربی از بالگردها خود در شب در سالهای اخیر اشاره کرد؛ امری که بدون استفاده از دوربین های دید در شب غیرممکن بود.
ذکر این نکته خالی از لطف نخواهد بود که امروزه بالگردها به بخش جدایی ناپذیری از عملیاتهای ناتو در افغانستان تبدیل شده اند و با نگاهی به تجربه شوروی سابق در مراحل اولیه جنگ افغانستان و عدم تجهیز بالگردهای روسی به سیستم های دید در شب، مشکلاتی را برای پشتیبانی از نیروهای روسی به وجود آورد موجب شد تا هم روسها و هم غربی ها در بالگردهای جدید خود مثل Mil28 و یا AH64 از سیستم های دید در شب استفاده کنند.
سرهنگ احمد آبادی فرمانده پایگاه هوانیروز در اصفهان در تاریخ 27 فروردین 1389 در مصاحبه ای با خبرگزاری فارس از تجهیز بالگردهای هوانیروز به سامانه های دید در شب خبر داده بود که این دوربین می تواند یکی از این سامانه ها باشد.
برای مقایسه دوربین دید در شب شباهنگ با محصولات سایر کشورها نیز می توان به دوربین دید در شب نسل سوم NVS6 ساخت شرکت مشهور کانادایی NEWCON OPTIK اشاره کرد که به مانند دوربین ایرانی دارای وزنی در حدود 550 گرم بوده و از دو باطری قلمی برای شارژ بهره می برد. میدان دید این دوربین نیز در حدود 40 درجه است.
این شرکت با بیش از دو دهه سابقه با نهادهای نظامی و غیرنظامی بیش از 60 کشور جهان در ارتباط بوده و همپایی تکنولوژی ساخته شده در کشورمان با تجهیزات این کارخانه مدرن غربی می تواند مصداقی روشن از رسیدن تکنولوژی دفاعی کشورمان به سطح برتر جهان باشد و از این پس دشمن باید در معدلات خود، ارتقاء توان بالگردهای کبری را به دیگر توانمندیهای نیروهای مسلح اضافه کند..