نیروی دریایی سرنوشت جنگ را تغییر داد
خبرگزاری فارس: حماسه هفتم آذر، حکایت خودباوری و عزّت مردمی است که بدون تکیه به هیچ یک از ابرقدرت‌ها و علیه ابرقدرت‌ها به پا خاستند و مزدوران استکبار را در کوتاه‌ترین زمان به ذلّت کشاندند و نیروهای دریایی در اوایل حملات دشمن، سرنوشت جنگ را تغییر دادند.
به گزارش خبرنگار ایثار و شهادت باشگاه خبری فارس «توانا»، خلیج فارس یکی از مهم‌ترین آب‌راه‌های جهان است و در منطقه خاورمیانه که خود از اهمیت ویژه‌ای در معادلات بین‌المللی برخوردار است، همچون نگینی می‌درخشد. در واقع خلیج فارس، بزرگ‌ترین و ارزشمند‌ترین سرمایه طبیعی ایران است. مردم هوشمند ایران هم از دیرباز کاملاً اهمیت این موهبت خدایی را کاملاً درک کرده و دریانوردی و بسیاری از ابداعات مورد نیاز آن را پایه‌گذاری کرده‌اند.
منابع غنی نفت و گاز موجود در خلیج فارس و دسترسی به آب‌های آزاد، اهمیت این گنجینه را چندین برابر کرده و به‌عنوان یک ثروت قابل توجه، همواره مورد توجه قدرت‌های جهان بوده است به گونه‌ای که خصوصاً پس از انقلاب صنعتی در اروپا، تقریباً همیشه حضور قدرت‌های جهانی و جهازات دولت‌های استعمار‌گر در این آب‌های پرمنفعت، حضور داشته‌اند و همواره به‌دنبال مجالی برای کسب و حفظ قدرت بوده‌اند و با ایجاد جنجال و تنش در روابط کشورهای صاحب حق و مالکان این آب‌راه، به‌دنبال کسب مشروعیت بوده‌اند؛ حتی گستاخانه دست‌اندازی به خلیج فارس را به اعقابشان هم وصیت کرده‌اند و خود با آرزوی دست‌یابی به آب‌های گرم جنوب ایران گرفتار خاک و خاکستر شده و راهی دیار باقی شده‌اند؛ آرزویی که هرگز برای پطر کبیر و آیندگانش به واقعیت تبدیل نشد.
با این حال، خلیج فارس در پس همه توطئه‌هایی که تاکنون درباره هویت و مالکیتش تجربه کرده، هنوز خلیج فارس است و به فارسی بودنش هم افتخار می‌کند. مردان مردی را به یاد دارد که با خون سرخ خود، آبی خلیج فارس را پاس داشته‌اند و در بستر همین خلیج هم آرمیده‌اند تا نگاهبان عظمت دیرینه‌اش باشند.
بایندر و کهنموئی، ریاضی و میلانیان، نقدی و هریس‌چی و یارانشان، روزگاری ققنوس شدند و در برابر ابر قدرت‌های بزرگ، صف آراستند و جان دادند تا دشمن را پیش‌از آن‌که پایش به خاک میهن مقدسمان برسد، متوجه خشم و سازش‌ناپذیری ملت ایران کنند. مردان پیکان و یاران شهید همتی، نگین درخشان سال‌های حراست از خلیج فارس بوده و خون‌نامه هفتم آذر را در عرشه تاریخی‌ترین شناور ایرانی نگاشتند. حماسه هفتم آذر، حکایت خودباوری و عزّت مردمی است که بدون تکیه به هیچ یک از ابرقدرت‌ها و علیه ابرقدرت‌ها به پا خاستند و مزدوران استکبار را در کوتاه‌ترین زمان به ذلّت کشاندند.
سال‌های نخست جنگ تحمیلی از دید بسیاری از صاحب‌نظران نظامی داخل کشور، فقط به دفاع گذشت، اما همین دفاع هم به یُمن موفقیت عملیات مروارید، کمان و ا‌چ3 به پیروزی منتهی شد. با انجام این سه عملیات آفندی و تهاجمی به خاک دشمن در شش ماه اول جنگ تحمیلی، نیروی دریایی عراق کاملاً ناکارآمد شد و نیروی هوایی دشمن هم در موضع ضعف قرار گرفت.
اقتصاد رژیم بعث عراق به‌دنبال همین اتفاقات کاملاً با چالش مواجه شد و مدیریت جنگ و پشتیبانی لشکرهایی که دور از محل استقرار امنشان، قدم به خاک مقدس اسلامی گذاشته بودند، دشوار شد. پس از عملیات مروارید، زمزمه‌های شکست در کاخ ریاست جمهوری عراق پیچیده بود و طرح‌های فراوان و برون رفت از شرایط جنگی آن روز، و درخواست کمک عاجزانه از ابرقدرت‌ها و همسایگان، نخستین تدابیر دشمن شکست خورده‌ای بود که روزی مدعی فتح چند روزه تهران شده بود.
* مقاومت تکاوران دریایی در خرمشهر
خرمشهر در طول تاریخ، همواره یکی از مراکز مهم، فعال و پُر تحرک کشور ایران بوده است. نخستین ساختمان‌های بندری در این شهر از سال 1253 هجری قمری مطابق با سال 1837میلادی ساخته شدند. اما تاریخ تشکیل پایگاه نیروی دریایی خرمشهر در پاییز سال 1311 هجری شمسی است. در این تاریخ با ورود 2 فروند ناوهای توپ‌دار ببر و پلنگ (1000 تُنی نسل قدیم) و چهار فروند ناو 320 تنی کلاس سیمرغ که در سال 1306 به کشور ایتالیا سفارش داده شده بود، پایگاه دریایی خرمشهر به طور رسمی و عملی فعالیت‌های خود را آغاز کرد و تا شهریور 1320(حمله متفقین به ایران) نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
در سال 1326 نیروی دریایی به طور محدود مجدداً فعالیت خود را در این بندر شروع می‌کند. ستاد فرماندهی ناوگان خلیج فارس و دریای عمان در پایگاه دریایی خرمشهر مستقر می‌شود و تا زمان پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ادامه می‌یابد.
در سال‌های آغازین انقلاب که کشور دارای شرایط خاصی بود، جنگ به صورت محدود با زمینه‌سازی‌های دولت بعث عراق با تعرضات و اشغال برخی نقاط مرزی مدت‌ها قبل از شهریور 1359 آغاز شده بود، رژیم صدام در تاریخ 16 شهریور 59 بر خلاف مفاد قرارداد 1975 الجزایر به طور رسمی اعلام کرد که تمام کشتی‌ها باید با پرچم عراق از آب‌راه اروندرود تردد کنند. پیرو این اعلامیه و در اثر مقاومت ناشی از مأموریت ذاتی نیروی دریایی ارتش طی درگیری‌های دریایی در اروندرود به تعدادی از ناوچه‌های ایرانی و عراقی صدماتی وارد شد.
26 شهریور ماه 1359 صدام حسین برخلاف موازین حقوقی بین‌المللی طی نطقی در جلسه مجمع ملی عراق که نقش پارلمان آن کشور را داشت، به صورت یک‌جانبه قرارداد 1975 الجزایر را ملغی اعلام داشت و تأکید کرد که عراق دیگر حقی برای ایران در اروندرود قائل نیست و حاکمیت خود را به (اروندرود) اعمال خواهد کرد.
متعاقب این اقدامات در روز 31 شهریور سال 59 تهاجم وسیع ارتش بعث عراق به سرزمین مقدسمان آغاز شد.
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به نشانه‌هایی که از نیّات پلید دشمن در تجاوز به میهن اسلامی‌مان دریافت کرده بود، قبل از آغاز تهاجم سراسری با تقویت پایگاه دریایی خرمشهر توسط یگانهای عملیات ویژه تکاوران در جهت حراست از مرزهای آبی کشور در این منطقه با یک اقدام هوشمندانه و به موقع عمده یگانهای شناور ناو تیپ هشتم را که در بن‌بست خرمشهر مستقر بودند و می‌رفت تا با آغاز تهاجم دشمن در این آب‌راه محبوس شوند را به خاطر در اختیار داشتن امکانات لازم به خارج از این آب‌راه انتقال داده و با به‌کارگیری آنها در عرصه‌های مختلف عملیاتی، برگ‌های زرینی را در تاریخ دفاع مقدس رقم زد.
اشغال خرمشهر به لحاظ راهبردی و تبلیغات سیاسی برای ارتش بعث عراق از اهمیت بالایی برخوردار بود، به همین سبب سرفرماندهی ارتش بعث با تخصیص توان رزمی بسیار بالایی از نیروهای زرهی، مکانیزه و نیروهای مخصوص، رویای تصرف خرمشهر را در سر داشت.
درگیری واحدهای شناور نیروی دریایی با دشمن در قبل از حمله سراسری 31 شهریور که منجر به نابودی تعدادی از واحدهای شناور دشمن در اروندرود شد، نشان دهنده پیشتازی نیروی دریایی در مقابله با هجوم ناجوانمردانه دشمن است. در آغاز جنگ فقط تفنگداران دریایی در خرمشهر باقی ماندند و از این تاریخ حضور نیروی دریایی در صحنه‌های نبرد زمینی و حماسه‌هایی که تفنگداران و تکاوران این نیروی قهرمان در حفظ خرمشهر، آبادان و شکستن محاصره دریایی آن و نیز مقاومت دلیرانه تکاوران دریایی در منطقه کوی ذوالفقاریه و شهر خرمشهر در اوایل جنگ آفریدند نیز بر تارک این شهر می‌درخشد.
* حماسه 34 روز دفاع از خرمشهر
در روزهای اولیه تجاوز سراسری ارتش عراق حماسه دفاع و مقاومت تکاوران دریایی بر همه مردم به‌خصوص شهروندان خرمشهری که قبل از تهاجم دشمن و در طول حماسه 34 روزه دفاع از این شهر شاهد فعالیت و ایثارگری و جان‌فشانی این واحد بوده‌اند آشکار و روشن است، هر محله، هر نخل، هر کوچه و هر خانه خرمشهر گواهی خواهد داد که تکاوران و کلاه سبزان نیروی دریایی چگونه ایثار و فداکاری کردند. تک‌ها، تاخت‌ها، کمین‌ها، عملیات‌های ضربتی و جنگ خانه به خانه موجب 34 روز مقاومت شد که چون به‌صورت تیمی و جنگ و گریز انجام شده است کمتر یادی از آنها به‌عمل می‌آید.
آنها منطقه را به خوبی می‌شناختند و قبل از هجوم عراق نیز گزارش‌هایی مبنی بر تدارک دشمن بر یک حمله گسترده را اعلام کردند اما نظر به شرایط کشور در اوایل انقلاب توجه چندانی به اینگونه گزارشات نشد و گرنه نتیجه به‌گونه دیگری ورق می‌خورد.
عراق با نیروهای آماده و تا دندان مسلح خود و پشتیبانی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای قصد داشت سه روزه خرمشهر را تصرف کرده و خود را برای عملیات بعدی به ساحل کارون برساند. زیرا تصور می‌کرد که شرایط ارتش ایران با توجه به‌وقوع انقلاب، به‌گونه‌ای است که توانایی کوچک‌ترین مقاومتی را ندارد. اما خبر از غیرت، تعصب و ایمان مردم این کشور بزرگ نداشت که حتی با دست خالی هم از وجب به وجب خاک خود دفاع می‌کنند؛ از مرز شلمچه تا کارون هر وجب از خاک خرمشهر با خون شهیدی مزیّن شده است.
استعداد نیروهای مدافع خرمشهر شامل تکاوران دریایی و نیروهای مردمی در مقابل لشکرها و تیپ‌های مکانیزه دشمن قابل قیاس نبود اما با توجه به مهارت‌های حرفه‌ای تکاوران دریایی و آموزشی که به نیروهای مردمی داده بودند همراه با انگیزه بالای دفاع از مرز و بوم میهن و خانه و کاشانه اهالی منطقه و اجرای عملیات‌های ضربتی در محورهای نفوذی متجاوزین ، تلفات و خسارات سنگینی به دشمن وارد شد که همین مسئله باعث کاهش سرعت نیروهای مهاجم شد و فرصت را برای رسیدن سایر نیروها مهیا کرد.
* نقش نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی در حماسه دفاع از خرمشهر و آبادان
اگرچه دفاع در مقابل اقدامات خصمانه عراق، با زمینه سازی‌های دولت بعث عراق با تعرضات و اشغال برخی نقاط مرزی مدت‌ها قبل از شهریور 1359 آغاز شده بود، اما دولت عراق در تاریخ 16شهریور 59 برخلاف قرارداد 1975 الجزیره به‌طور رسمی اعلام کرد که تمام کشتی‌ها باید با افراشتن پرچم عراق از آب‌راه اروندرود تردد کنند که این اقدام، منجر به درگیری‌های دریایی نیری دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و رژیم بعثی در اروندرود شد.
در شروع جنگ، بحث خرمشهر و مقاومت 34 روزه آن مطرح است. در آن ایّام تفنگداران نیروی دریایی به علت وجود پایگاهی که در ضلع جنوبی خرمشهر واقع شده بود در درگیری‌های 34 روزه مقاومت خرمشهر حضور فعال داشتند، محور کار دفاع 34 روزه خرمشهر، نیروی دریایی بود.
ژنرال «وفیقالسامرایی» رئیس استخبارات رژیم بعثی در بخشی از سخنان خود تحت عنوان ویرانههای دروازه شرقی اینگونه مینویسد: ما زمانی توانستیم خرمشهر را اشغال کنیم که مقاومت آخرین تفنگداران دریایی ایران را شکستیم.
راهبرد دشمن بعثی این بود که ظرف یک هفته در میدان آزادی تهران مصاحبه مطبوعاتی داشته باشد اما 34 روز پشت مرزهای خرمشهر در جا زد. کسانی که در آن دوران 34 روزه آنجا بودند و جنگیدند به یاد دارند که حتی یک ثانیه هم صدای رگبار و شلیکِ گلوله‌ها و توپ‌ها قطع نمی‌شد، تکاوران نیروی دریایی نقش تعیین کننده‌ای در مقاومت 34 روزه خرمشهر داشتند. در واقع، دشمن آنجا شکست خورد. بدین معنا که وعده فتح 3 روزه خرمشهر 34 روز طول کشید.
* شکست دشمن در ذوالفقاریه
اما شکست بعدی در کجا بود؟ در کوی ذوالفقاریه. چه کسانی آنجا بودند همان گردان سرهنگ کهتری معروف به امیر آبادان و ناخدا صمدی که فرمانده تکاوران دریایی بود، با مقاومت همین‌ها بود که دومین شکست دشمن در کوی ذوالفقاریه رخ داد. در بحث محاصره خرمشهر و آبادان راه آبی برای تردد پیش رو بود و از همین راه‌آبی بود که مهمات منتقل می‌شد و مهاجرین نیز از طریق آب به آبادان تردد داشتند.
در سال 1360حصر آبادان رفته‌رفته کامل می‌شد و در آستانه سقوط بود و آنجا و در آن شرایط نیروی دریایی میدان‌داری می‌کرد، نیروی دریایی با هواناوها و بالگردهای rh به بندر امام خمینی (ره)، آبادان، بهمنشیر، نیروهای تازه نفس، مهمات و غذا می‌رساند. هرچقدر نیرو از جنوب به آبادان منتقل می‌شد نیروی دریایی آنها را جمع‌آوری و در بندر امام پیاده می‌کرد. همه اینها توسط یگانهای نیروی دریایی صورت می‌گرفت، با توجه به قابلیت هواناوها، تخلیه خانواده‌ها، انتقال مجروحین، رساندن آذوقه و مهمات و نیروهای تازه نفس بی‌وقفه توسط هواناوهای نیروی دریایی انجام می‌شد.
آینده از آن ملتی است که گذشته خود را بشناسد و از آن پند گیرد. خلاصه کلام اینکه «جلوگیری از دفن تاریخ، مستلزم توصیف تاریخ است».
* نیروی دریایی سرنوشت جنگ را تغییر داد
31 شهریور 59 مصادف با 22 سپتامبر1980 تهاجم وسیع و سراسری ارتش بعث عراق به سرزمین مقدس کشورمان، هجوم وحشیانه‌ای بود که منجر به یکی از طولانی‌ترین و ویران‌گرترین جنگ‌های دنیا پس از جنگ دوم جهانی و در عین حال افتخارآمیزترین حماسه تاریخ میهن عزیزمان شد. نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با توجه به نشانه‌هایی که از اهداف پلید دشمن در تجاوز به میهن اسلامی دریافت کرده بود، قبل از آغاز تهاجم سراسری با تقویت منطقه سوم دریایی خرمشهر توسط یگانهای عملیات ویژه تکاوران در جهت حراست از مرزهای آبی کشور در این منطقه، با یک اقدام هوشمندانه و به موقع، عمده یگانهای شناور ناوتیپ هشتم را که در بندر خرمشهر مستقر بودند و می‌رفت تا با آغاز تهاجم دشمن در این آب‌راه محبوس شوند را به‌خاطر در اختیار به دست آوردن فضای مانوری کافی به خارج از این آب‌راه، انتقال داد و با به‌کارگیری آنها در عرصه‌های مختلف عملیاتی، برگ‌های زرّینی را به تاریخ دفاع مقدس افزود.
از آنجایی که اشغال خرمشهر به لحاظ راهبردی و تبلیغاتی سیاسی برای ارتش بعث عراق از اهمیت بالایی برخوردار بود، به همین سبب سرفرماندهی ارتش بعث با تخصیص توان رزمی بسیار بالایی از نیروهای زرهی، مکانیزه و نیروهای مخصوص، رؤیای تصرف سه روزه خرمشهر را در سر داشت، در روزهای آغازین این تهاجم وحشیانه تنها مدافعین خرمشهر که مجموعاً حدود یک تیپ شامل گردان یکم تکاوران دریایی بوشهر، عناصری از منطقه سوم دریایی خرمشهر، گردان 165مکانیزه از تیپ یکم لشکر92 و گردان 151پیاده با استعداد 50 درصد با عناصری از گردان ژاندارمری ساحلی خسروآباد، سپاه پاسداران آبادان و خرمشهر و نیروهای مردمی با پشتیبانی یک آتش‌بار 175م.م مستقر در جزیره آبادان بودند که با شجاعت تمام با وارد آوردن ضربات مهلکی بر پیکر ارتش متجاوز، نیروهای دشمن را از همان روزهای اول در محور شلمچه - نهر خیّن و پل‌نو زمین‌گیر کردند و پس از پیوستن گردان تکاوران پایگاه دریایی منجیل و گردان دریافران داوطلب اعزامی از پایگاه دریایی تهران و یک گروهان تفنگدار دریایی از بوشهر و رزمندگان بسیجی در سخت‌ترین شرایط آماد و پشتیبانی ناشی از محاصره زمینی جزیره آبادان در مدت 34 روز با خلق زیباترین صحنه‌های ایثار و شهادت از حریم شهری که نیروی دریایی در آن ریشه دارد، کوچه به کوچه و خانه به خانه دفاع کرده به‌گونه‌ای که موجب شگفتی و حیرت دشمنان شد.
در تاریخ 19 مهرماه 59 درحالی که نبرد شدیدی در جبهه خرمشهر ادامه داشت لشکر 3 زرهی عراق با عبور از رودخانه کارون در محور مارد موفق شد تا 5/2 کیلومتری سه‌راهی آبادان پیشروی کند. دشمن قصد داشت با عبور از ایستگاه‌های 12 و 7 وارد جزیره آبادان شود که با مقاومت دلیرانه مدافعین شهر متشکل از یگانهای تکاور دریایی و نیروهای مردمی مواجه شد و به اجبار با پیشروی به سمت شرق، جاده آبادان ماهشهر را قطع و به منظور محاصره آبادان به طرف جنوب پیشروی کرد.
دشمن پس از دسترسی به رودخانه بهمنشیر در شمال شرقی آبادان مستقر شد و در مورخه 9 آبان 59 با تصرف سرپل در کرانه جنوبی بهمن شیر در منطقه ذوالفقاریه قصد تکمیل محاصره آبادان را داشت که با مقاومت دلیرانه تیپ تازه نفس قوچان و گردان یکم تکاوران دریایی و نیروهای مردمی مواجه شد.
مدافعین قهرمان آبادان در این عملیات پس از انهدام نیروهای مستقر در سرپل و انهدام قطعات پل در حال احداث، تانک و نفربرهای متجاوز، ضمن پاکسازی کرانه‌های جنوبی رودخانه بهمنشیر، دشمن در حال عقب‌نشینی را تا جنوب جاده آبادان ماهشهر و منطقه میدان‌تیر تعقیب و تلفات و ضایعات سنگینی را به آنان وارد آوردند.
در عملیات «کوی ذوالفقاریه» و «نخلستان ابوعبادی» تعداد 820 نفر از نیروهای دشمن کشته، 130 نفر اسیر و مقادیر قابل توجهی تجهیزات مهندسی، خودرو، تانک، نفربر، و سلاح‌های سبک و سنگین به غنیمت گرفته شد و دشمن با پذیرش شکست به شمال‌شرقی آبادان، عقب‌نشینی و مجبور به پدافند شد. این عملیات در تاریخ جنگ تحمیلی به واسطه اینکه روند تهاجمی دشمن متجاوز را به یک روند تدافعی تغییر داد، یک نقطه عطف مهم در جنگ محسوب می‌شود.
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران علاوه بر حضور افتخارآمیز در صحنه‌های عملیات دریایی و تأمین منافع کشور در قلمرو دریایی، با به کارگیری یگانهای زبده تکاوران و تفنگداران دریایی در دفاع از تمامیت ارضی کشور در این منطقه و به صحنه آوردن بالگردها و هواناوهای هوادریا در پشتیبانی عمومی آبادان در دوران محاصره، نقش مهمی را در دفاع از این بخش از سرزمین مقدس میهن عزیزمان ایفا کرده است.
گروه‌های رزمی تکاوران و تفنگداران دریایی با استقرار در بخش شرقی خرمشهر، جزیره مینو، منطقه دیری فارم تا دهانه اروندرود، عملیات پدافند به صورت نقاط اتکا را تا عملیات بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر اجرا کردند و همگام با سایر رزمندگان در آزادسازی خرمشهر قهرمان که در اوایل جنگ، مظلومانه آن را ترک کرده بودند شرکت داشتند.
پس از انجام عملیات ظفرمند «بیت‌المقدس» و آزادسازی خرمشهر در تداوم مأموریت‌های پدافندی از کرانه‌های شرقی اروندرود، فعالیت‌هایی دیگری بوده است که می‌توان به آن اشاره کرد.
لذا انجام عملیات پدافند ضدموشکی با استقرار هدف‌های فریبنده راداری و هدف‌های کاذب و اجرای آتش‌های ضدموشک، برای مقابله با موشک‌های ساحل به دریای دشمن که علیه یگانهای شناور و کاروان‌های تجاری از منطقه رأس البیشه شلیک می‌شدند، ایجاد ایستگاه‌های راداری و شنود در نهر قاسمیه، قُفاص، شهید اولاد، نهنگ و رأس‌البیشه، انجام عملیات‌های نفوذی و ایذایی در سواحل غربی اروندرود به منظور شناسایی و ضربه‌زدن به دشمن در آن منطقه، انجام نفوذ برون مرزی و انهدام سکو و دکل رادار سامانه موشک‌های کرم ابریشم دشمن در منطقه رأس‌البیشه توسط تیم عملیات ویژه تکاوران دریایی، اجرای آتش‌های سنگین و مداوم بر روی مواضع دشمن و وارد آوردن تلفات و ضایعات قابل توجهی به دشمن، شرکت در عملیات «والفجر 8» و تصرف شبه جزیره فاو، اجرای دو عملیات تاخت علیه سکوی البکر (عملیات تکسا1 و تکسا2) از مبدأ ایستگاه‌های دهانه اروندرود در سال‌های 64 و 65، انجام عملیات گشت و مراقبت در طول سواحل اروندرود، عملیات مین‌ریزی آفندی در آب‌راه خورعبدالله توسط تیم عملیات ویژه تکاوران دریایی از جمله این فعالیت‌ها به شمار می‌رود.
نوشته ناخدایکم ستاد
غلامرضا طحانی