فناوري چهاربعدي براي شكار پرنده‌هاي پنهانكار

[anybody]

توليد داخل بودن انواع رادارهاي ميانبرد و دوربرد براي ايجاد يك پوشش كامل در نواحي مختلف راهگشا بوده و تمامي مسيرهاي ورودي به كشور و شيارهايي كه براي نفوذ مهاجميني چون موشك‌هاي كروز و تسليحات هواپرتاب دورايستا استفاده مي‌شود دايما زيرنظر خواهد بود. به گزارش مشرق، هر چند ساخت رادارهاي تاكتيكي و برد متوسط براي رفع نياز سريع و مقطعي لازم است اما يك مجموعه پدافندي هر چه زودتر از وجود تهديدات و كم و كيف آنها مطلع و آگاه شود فرصت بيش‌تري براي پردازش شرايط و اتخاذ بهترين تصميم دارد. براي اين منظور رادارهاي دوربرد و قابل‌تر و طبيعتا پيچيده و گران قيمت‌تري مورد نياز است.   
  مدرن امروزي كه عموماً چه در ابعاد كوچك باشند و چه بزرگ از فناوري‌هاي پنهانكاري راداري (رادار گريزي) تا حد ممكن بهره مند مي‌شوند بر پيچيدگي كار رادارهاي برد بلند مي‌افزايند. ميزان داده‌هاي دريافتي از فضاي بزرگ‌تر طبعاً بيش‌تر است و پردازش آنها و حذف اطلاعات غير مفيد (بازتاب‌هاي راداري ناخواسته) را نيز بايد به موارد فوق افزود. بنابراين رادارهاي دوربرد براي ايفاي نقش بسيار مهم «هشدار زود هنگام» در اين روزگار بايد از فناوري بالايي نيز برخوردار باشند. 
   
  در نظر داشت به‌طور معمول به رادارهايي با برد بيش از 300 كيلومتر رادار دوربرد گفته مي‌شود. همان‌طور كه در قسمت‌هاي پيشين گزارش گفته شد براي غلبه بر ويژگي‌هاي پنهانكاري هواگردهاي مدرن يك راه استفاده از رادارهایي با طول موج بلند نظير VHF و HF است. هر چند به دليل همين طول موج بلند كه در رده متر است خطايي در رده چند 10 تا چند صد متر در موقعيت يابي دقيق هدف ايجاد مي‌شود اما با توجه به نقش اين رادارها در شبكه پدافندي كه تشخيص اوليه هدف است اين خطا مشكلي به وجود نمي‌آورد و در عوض اهدافي به كوچكي بمب‌هاي هدايت شونده بالدار دورايستا نيز كشف و مسيريابي مي‌شوند. 
   
  از پايان جنگ تحميلي و فرارسيدن دوران بازسازي تجهيزات نيروهاي مسلح، علاوه بر استفاده از رادارهاي سامانه‌هاي دوربرد موشكي براي ايجاد پوشش دوربرد، رادارهاي مستقلي نيز تامين شد از جمله رادار چيني JY-14 كه در بخش اول گزارش به آن پرداختيم. اما از جمله رادارهاي سامانه‌هاي دوربرد در ايران بايد به اسكوارپير و P-14 در سامانه پدافند هوايي موشكي اس-200 به ترتيب با بيشينه برد تا 500 و 600 كيلومتر اشاره كرد كه استقرار اين سامانه در نقاط مختلف كشور پوشش دوربرد مناسبي را به عنوان نخستين حساسه نيروي پدافند هوايي كشور فراهم كرده است. 
   
  شايد بهترين و پيشرفته‌ترين رادار اعلام شده در مجموعه دفاع هوايي كشور، رادار روسي«نبو» باشد. نبو يك رادار كششي برد بلند و مخصوص هشدار زودهنگام هوايي است كه در باند وي- چ- اف كار مي‌كند. اين رادار تمام ديجيتالي به عنوان يكي از پيشرفته‌ترين رادارهاي زمين پايه جهان كه حضور آن در ايران تعجب كارشناسان خارجي را نيز برانگيخت با استفاده از فناوري‌هاي پيشرفته اي چون آنتن آرايه كاوش الكترونيكي فعال (AESA) و البته با المانهايي در فرم ياگي و هدايت الكترونيكي امواج كار براي شناسايي اهداف، رهگيري و تعقيب زاويه‌اي تك پالس‌ها را نيز به انجام مي‌رساند و قابليت تصوير‌سازي 4 بعدي براي بي‌اثر كردن اخلالگرهاي ديجيتال را دارد. 
   
  قابليت شناسايي طيف وسيعي از هواگردها شامل بيش از 100 هداف آيروديناميك، موشك‌هاي بالستيك و كروز را در برد و سقف پرواز كوتاه تا بلند دارد. قابليت‌هاي مقاومت در برابر جنگ الكترونيك دشمن به اذعان منابع غربي بسيار بالا است. همچنين نحوه عملكرد اين رادار مقاومت بسيار بالايي در برابر موشك‌هاي ضدرادار فراهم كرده و تا حدودي در عملكرد آنها ايجاد اختلال نيز مي‌نمايد. براي اين رادار برد 350 كيلومتر و سقف پرواز 100 كيلومتر اعلام شده است. 
   
  نبو نيز از پيشرفت‌هاي بومي كشور بي‌نصيب نمانده و توسط متخصصان داخلي در برخي زمينه‌ها در حال طي كردن فرآيند بهسازي است. براي رفع نياز كشور در سطح مورد نظر، براي مدت طولاني، جلوگيري از ايجاد وابستگي و پوشش تمام كشور در هر زمينه شايد بهترين راه، جز اتكا به توان داخلي نباشد. از اينرو همان‌طور كه در بخش‌هاي پيشين گزارش گفته شد برنامه ساخت رادارهاي دوربرد نيز در كشور در دستور كار قرار گرفت كه رادار ملي به عنوان نخستين رادار ايراني، راداري دوربرد نيز بود. 
   
  نيازهاي جديد، متخصصان را به سمت ساخت رادارهايي با تحرك مناسب و بالا هدايت كرد كه رادارهاي ميانبرد و دوربرد مطلع الفجر از جمله آنها هستند. لازم به ذكر است در زمينه رادارها برد مورد نظر براي دوربرد خطاب كردن يك سامانه در حدود 400 كيلومتر به بالا بوده و بردهاي كمتر از آن تا حدود 30 كيلومتر به‌طور معمول توسط مسئولان امر به عنوان ميانبرد معرفي مي‌شود. رادار مطلع الفجر-1 از نخستين نمونه‌هاي رادارهاي داخلي با توانايي مناسب در كشف اهداف پنهانكار است. 
   
  اين رادار كه در زمره رادارهاي با برد متوسط به بالا قرار مي‌گيرد در باند VHF كار مي‌كند و محصول تفكر استفاده از كليات يك سامانه موجود براي رسيدن به سامانه‌اي پيشرفته و قابل، با اتكا به توانمندي نيروهاي داخلي در زمينه‌هاي پيشرفته اي چون مخابرات، الكترونيك و رايانه است. نحوه عملكرد سخت افزاري آنتن رادار مطلع الفجر بدين صورت است كه اجزاي آن در حال حركت به صورت جمع شده روي سقف كانتينر حاوي تجهيزات هستند. پس از استقرار در ناحيه مورد نظر، آنتن‌ها كه به فرم ياگي هستند از حالت جمع شده باز مي‌شوند. 
   
  مجموعه روي پايه‌اي كه به صورت تلسكوپي جمع شده است قرار دارند كه با باز شدن اين پايه، مركز آنتن‌ها در ارتفاع حدوداً 8 متري سطح زمين قرار مي‌گيرد. در مطلع الفجر-1 از 12 آنتن ياگي شكل كه مشابه آنتن‌هاي مرسوم‌گيرنده امواج تلويزيوني هستند استفاده شده است. برد اين رادار كه 360 درجه را پوشش مي‌دهد در حدود 300 كيلومتر بوده و سقف ارتفاع قابل پوشش آن 20هزار متر است كه بيش‌تر از پيشترين سقف پرواز بسياري از هواپيماهاي نظامي معمول بوده و ارتفاع تاكتيكي اهداف را ارايه مي‌دهد. 
   
  به همراه مكانيزم‌هاي استقرار، سامانه‌هاي پردازشگر، كنترل و نمايشگرهاي كاربران، ادوات مخابراتي و سامانه توليد برق همگي توسط يك تريلر حمل مي‌شوند كه توان تحرك بالايي به آن مي‌دهد. اين رادار از سامانه‌هاي ضدجنگ الكترونيك نيز بهره مند است و پايداري خوبي در فضاي نبردهاي مدرن خواهد داشت. 
   
  كدينگ بر اساس الگوهاي بومي با احتمال كشف پايين، شبكه عيب يابي خودكار، قابليت پرش فركانسي هم به صورت تصادفي و هم تابع الگوريتم مورد نظر در كنار طراحي مدولار (ماژولار) و امكان گسترش از ديگر ويژگي‌هاي قابل ذكر سامانه مطلع الفجر-1 است. اين رادار قابليت عملكرد شبانه روزي داشته و كاربري و تعمير و نگهداري آن آسان است. همچنين قابليت جهش فركانسي تا 100 پله، برخورداري از سامانه‌هاي ضدجنگ الكترونيك، امكان استفاده به صورت شبيه ساز آموزشي و قابليت ردگيري همزمان 100 هدف و نگهداري سابقه اهداف از ديگر توانمندي‌هاي اين رادار است. 
   
  موج اين رادار بالا بوده (فركانس پايين) كه قابليت كشف اهداف پنهانكار (رادار گريز) را به خوبي فراهم مي‌كند. مواد جاذب امواج راداري كه در هواپيماي پنهانكار استفاده مي‌شود طول موج بالا را بازگشت داده و در نتيجه كشورهايي كه به چنين رادارهايي دسترسي دارند از فاصله مناسبي موفق به كشف چنين هواپيماهاي ارزشمندي مي‌شوند. 
   
  از استفاده‌هاي عملياتي از رادار مطلع الفجر-1 در تمرين‌ها و رزمايش‌هاي گوناگون و نقاط مختلف كشور و همچنين با پيشرفت علم و فناوري‌هاي مرتبط طبيعي است بهسازي و ارتقا در اين سامانه به مرحله اجرا گذاشته شود. رادار مطلع‌الفجر 2، يك رادار متحرك برد بلند مراقبت هوايي و هشدار زودهنگام در باند VHF است كه مي‌تواند به‌طور مستقل عمل كرده يا به عنوان بخشي از يك سامانه پدافندي و البته جزئي از شبكه يكپارچه پدافند هوايي باشد. 
   
  رادار قابل استفاده در تمام شرايط آب و هوايي و يك رادار مدرن با پردازش كوهرنت و با اجزاي تماماً بهره مند از نيمه هادي‌ها است كه مي‌تواند اهداف هوايي را تا برد 480 كيلومتر و همچنين اهداف با سطح مقطع پايين را آشكارسازي و ردگيري كند. در مطلع الفجر-2 نيز مانند نسل قبلي تمامي اجزاي سامانه روي يك تريلر نصب شده است. تغذيه رادار مي‌تواند توسط دو ديزل ژنراتور نصب شده بر آن يا توسط برق شهر انجام شود. مدت زمان لازم براي آماده به كار كردن رادار توسط سه خدمه آن، كمتر از دو ساعت است. 
   
  توجه به تحرك بالاي اين رادار و مدت زمان مناسب راه‌اندازي با توجه به رده عملياتي آن‌كه رادارهايي بزرگ و دوربرد است قابليت تغيير موضع تاكتيكي اين رادار نيز قابل توجه بوده و براي ايجاد پوشش بهتر در نقاط مورد نظر مي‌تواند جابه‌جا شود. در روش پردازش كوهرنت يا منسجم (Coherent) كه در مطلع الفجر-2 از آن استفاده شده تمامي سيگنال‌هاي ارسالي با مشخصات يكسان از نظر فاز فرستاده مي‌شوند و از اثرات تصادفي آنها پيشگيري مي‌شود در حالي كه در روش غيركوهرنت يا نامنسجم سيگنال‌هاي ارسالي داراي اختلاف فاز هستند. 
   
  نتايج به كارگيري چنين روشي، توانايي تشخيص كوچك‌ترين اختلافات سرعت اهداف است كه ناشي از اختلافات سيگنال‌هاي بازگشتي است كه در هنگام ارسال هيچ اختلافي (درواقع اختلاف فاز) با هم نداشتند. همچنين تداخل كمتر و مزاياي سيگنالي بهتري در اين روش نسبت به روش نامنسجم دارد. در اين رادار با 2 كانال مستقل به صورت همزمان و با استفاده از همه ظرفيت، قابليت رديابي و آشكارسازي فركانس‌ها فراهم شده است كه به اين ترتيب با جايگزيني يك كانال در صورت ايجاد اشكال در فرستنده،‌گيرنده يا مسير آنتن كانال ديگر، پايداري عملكردي و قابليت اعتماد بالايي در زمينه شناسايي و ردگيري اهداف هوايي ايجاد شده است. 
   
  از تجهيزات الكترونيكي پيشرفته نظير نيمه هادي‌ها باعث افزايش مدت زمان قابل كاركرد و كاهش احتمال بروز خرابي در اين رادار شده و ميزان زمان مورد نياز براي تعويض و تعمير قطعات آن را نيز كاهش داده است. مطلع الفجر-2 كه عملكردي سه بعدي دارد از برد مناسب، از قابليت اندازه‌گيري زاويه، جهت، سرعت و ارتفاع اهداف پروازي به روش مقايسه سيگنال بين 2 كانال مستقل موجود در رادار برخوردار است. تجهيزات فرستنده و‌گيرنده در اين نسل از رادارهاي مطلع الفجر به‌طور كامل بومي‌سازي شده و به مرحله توليد انبوه رسيده است. 
   
  توجه به تصاوير منتشر شده از بازديد رهبر معظم انقلاب از نمايشگاه دستاوردهاي دفاعي در تابستان سال جاري به نظر مي‌رسد بارز‌ترين تفاوت ظاهري مطلع الفجر-2 با نسل پيش از خود در به‌كارگيري تعداد بسيار بيش‌تر آنتن است. مطلع الفجر-1 تنها از 12 آنتن در دو رديف روي هم كه به صورت متقارن در دو طرف پايه استوانه‌اي نگهدارنده چيده شده‌اند استفاده مي‌كند در حالي كه در نسل جديد آن از 32 آنتن در دو طبقه به فاصله حدود 2 متر و در هر طبقه دو رديف استفاده شده است. در هر رديف 8 آنتن به‌طور متقارن حول استوانه نگهدارنده قرار گرفته‌اند. 
   
  ارتفاع نهايي آنتن‌ها از سطح زمين بايد به حدود 10 متر رسيده باشد كه در افزايش پوشش دهي ارتفاعات پايين‌تر بي‌تاثير نيست. هر چند در تصاوير منتشر شده از مطلع الفجر-1 تفاوت‌هايي در مكانيزم باز شدن آنتن‌ها به چشم مي‌خورد اما در مطلع-2 اين تفاوت‌ها جدي‌تر بوده و همچنين پايه نگهدارنده نيز با برش دادن و حذف بخش‌هايي از بدنه استوانه‌اي آن سبك‌تر شده است. سنگين‌تر شدن مجموعه آنتن‌ها و پايه نسبت به قبل باعث شده تا در نسل جديد اين رادار از جك‌هاي قوي‌تري براي برداشتن بار از روي تريلر در هنگام استقرار استفاده شود. 
   
  استفاده از اين رادار دوربرد كه 60 درصد افزايش در برد نسبت به نسل قبلي داشته است مساحت بسيار بيش‌تري از كشور با هر دستگاه از آن تحت پوشش قرار مي‌گيرد. به عنوان مثال تمام آسمان خليج هميشه فارس تنها با يك رادار مطلع الفجر-2 كه به عنوان مثال در جنوب غربي استان فارس مستقر باشد از شرق تنگه هرمز و سواحل كشور كوچك امارات تا سواحل كشور كوچك‌تر كويت و در جنوب نيز تمام مساحت كشورهاي بحرين و قطر تحت پوشش قرار گرفته و ده‌ها هدف مختلف را با دقت بالا كشف و رديابي مي‌كند. 
   
  اين عمق از نظر ايمني در برابر موشك‌هاي ضدرادار چندان ايجاد نگراني نمي‌كند زيرا امواج ساطع شده از اين رادار توانايي ايجاد اختلال در حسگرهاي اين نوع موشك‌ها را دارد اما براي محفوظ ماندن از خطر ساير موشك‌هاي ضد اهداف زميني استقرار در عمق بيش‌تر با توجه به برد بالاي اين رادار همچنان پوشش مناسبي فراهم را مي‌كند. 
   
  اشاره كرد به دليل انحناي زمين، كمينه ارتفاع قابل پوشش توسط رادار در بردهاي بالاتر كاهش مي‌يابد كه براي رفع اين مشكل استقرار رادار در ارتفاعات، استفاده از رادارهايي با قابليت پوشش ارتفاعات پايين يا رادارهاي ماورای افق و رادار كيهاني مشكل را حل مي‌كند. در قسمت بعد اين گزارش به رادار كيهاني خواهيم پرداخت. توليد داخل بودن انواع رادارهاي ميانبرد و دوربرد براي ايجاد يك پوشش كامل در نواحي مختلف بسيار راهگشا بوده و تمامي مسيرهاي ورودي به كشور و شيارهايي كه براي نفوذ مهاجمين خطرناكي چون موشك‌هاي كروز و تسليحات هواپرتاب دورايستا استفاده مي‌شود به‌طور دايم زيرنظر خواهد بود.