آنچه درباره لامپ کم‌مصرف نمي‌دانستيد

[AGeNiS1]

اين لامپ‌ها باعث صرفه‌جويي در مصرف انرژي مي‌شوند و طول عمر بيشتري دارند و به همين دليل، خيلي از کشورها با اجراي سياست‎هاي تشويقي، وضع قوانين مالياتي و محدود کردن توليد لامپ‌هاي معمولي، استفاده از اين لامپ‎ها را ترويج مي‌کنند. اما هنوز خيلي‌ها با زير و بم استفاده از اين لامپ‌ها آشنايي ندارند. مثلا کمتر کسي است که بداند وقتي يک لامپ کم‌مصرف ‌مي‌شکند، بخار جيوه موجود در آن که خطرناک و سمي است، متصاعد مي‌شود و به همين خاطر نبايد به خرده‌هاي لامپ کم‌مصرف دست زد يا براي جمع کردن آن از جاروبرقي استفاده کرد؛ بلکه فورا بايد پنجره‌ها را باز و به مدت 15 دقيقه اتاق را ترک کرد تا بخارهاي جيوه از محيط خارج شود و سپس با ماسک و دستکش، خرده‌هاي لامپ را در ظرف شيشه‎اي دردار يا دو لايه کيسه پلاستيک گذاشت و در آن را بست. اين مطلب، شما را با ظرايفي از اين قبيل درباره لامپ‌هاي کم‌مصرف آشنا مي‌کند.

کارشناسان توصيه مي‌کنند هرگز لامپ‌هاي کم‌مصرف سوخته و شکسته‌تان را نگه نداريد و آنها را به مراکز بازيافت تحويل دهيد. اين لامپ‌ها به دليل وجود جيوه، جزو زباله‌هاي خطرناک هستند و در صورتي که همراه با زباله‌هاي ديگر و به روش سنتي دفع شوند موجب آلودگي محيط خواهند شد.
در برخي کشورها قرار دادن اين لامپ‌ها همراه ساير زباله‌ها جريمه‎هاي سنگيني دارد اما متاسفانه در کشور ما در اين زمينه اقدامات و اطلاع‌رساني مناسبي صورت نگرفته و مراکزي هم براي جمع آوري زباله‌هاي خطرناک وجود ندارد و حتي روي بسته‌بندي اين لامپ‌ها نيز هيچ هشداري درباره خطرناک بودن بخار جيوه ذكر نشده است.

طرز کار لامپ‌هاي کم‌مصرف

طرز کار لامپ‌هاي فلورسان فشرده (C.F.L) که به لامپ‎هاي کم‎مصرف معروفند مانند لامپ‌هاي مهتابي است. دو طرف لوله‏اي شيشه‎اي که درون آن با بخار جيوه و گاز آرگون پر شده است، الکترودها قرار دارند. وقتي جريان برق برقرار مي‌شود الکترون‌ها از ميان گاز داخل لوله شيشه‎اي از يک الکترود به الکترود ديگر جريان پيدا مي‌کند. جريان الکترون‌ها بخار جيوه را برانگيخته کرده و موجب مي‌شود الکترون‌ها که در مدار خاصي به دور هسته مي‌گردند به تراز بالاتر بروند. الکترون‌ها در اين حالت انرژي بيشتر و پايداري کمتري دارند و انرژي اضافي را به‌صورت نور ماوراي بنفش مي‌تابانند و به مدار اوليه بر مي‌گردند.

همچنين سطح داخل لوله شيشه‎اي با فسفر پوشيده شده است و نور ماوراي بنفش تابيده شده از اتم‌هاي جيوه که نامرئي است به لايه فسفر تابيده و فسفر آن را به‌صورت نور مرئي تابش مي‌کند. طيف نوري لامپ‌هاي کم‌مصرف با لامپ‌هاي معمولي متفاوت است اما در سال‌هاي اخير با تغيير فرمول فسفر مورد استفاده، لامپ‌هايي با طيف نوري شبيه لامپ‌هاي معمولي توليد شده است که نور زردرنگي دارد.

لامپ‌هاي کم‌مصرف، مصرف را 4 تا 6 برابر لامپ‌هاي معمولي، بهينه مي‌کنند

در ميان حباب لامپ‌هاي معمولي يک فيلامان نازک تنگستني قرار دارد که نازک بودن و جنس آن موجب مي‌شود در مقابل عبور جريان الکتريکي مقاومت بالايي داشته باشد و دماي آن در اثر عبور جريان تا 2200 درجه سانتي گراد بالا برود. اين انرژي گرمايي، اتم‌هاي تنگستن را برانگيخته مي‌کند.

اين اتم‏ها نيز ناپايدار هستند و سريع به حالت برانگيخته‌نشده برمي‌گردند و انرژي اضافه را به‌صورت نور مرئي مي‌تابانند. بنابراين لامپ‌هاي معمولي علاوه بر نور، مقدار زيادي گرما نيز توليد مي‌کنند؛ در حالي که لامپ‌هاي فلورسان فشرده در مقايسه با اين لامپ‎ها گرماي بسيار کمتري توليد مي‌کنند. به همين خاطر است که لامپ‌هاي کم‌مصرف در مقايسه با لامپ‌هاي معمولي، 4 تا 6 برابر، مصرف را بهينه مي‌کنند.

چگونه طول عمر لامپ‌هاي کم‌مصرف را افزايش دهيم؟

طول عمر لامپ‌هاي کم‌مصرف جديد بين 6000 تا 15000 ساعت است در حالي که طول عمر لامپ‌هاي معمولي استاندارد 750 تا 1000 ساعت است. طول عمر هر لامپ به عوامل مختلفي مانند کيفيت توليد، قرار گرفتن لامپ در معرض نوسانات ولتاژ، وارد شدن ضربه‌هاي مکانيکي، تعداد دفعات روشن و خاموش شدن و درجه حرارت محيط بستگي دارد.

اگر مدت زمان روشن ماندن اين لامپ‌ها در هر بار تنها چند دقيقه باشد طول عمر آنها کاهش مي‌يابد. به طوري که دوره‌هاي 5 دقيقه‌اي روشن ماندن لامپ، طول عمر آن را به ميزان 85 درصد کاهش مي‌دهد که اين ميزان به اندازه طول عمر لامپ‌هاي معمولي است.

براي پيشگيري از چنين مشکلي بايد هر بار حداقل به مدت 15 دقيقه لامپ‌هاي کم‌مصرف را روشن نگه داشت. به همين خاطر استفاده از اين لامپ‌ها در مکان‏هايي که لازم است مدت زمان کوتاهي روشن شوند به صرفه نيست.

نکته ديگر اينکه لامپ‌هاي معمولي به محض برقرار شدن جريان برق روشن مي‌شوند اما در لامپ‌هاي کم‌مصرف روشن شدن لامپ چند لحظه طول مي‌کشد. اين مدت زمان در هواي سرد و دماي پايين بيشتر مي‌شود.

ميزان روشنايي اين لامپ‌ها با گذشت زمان کمتر مي‌شود اما اين مقدار کاهش چندان زياد نيست و در نيمه عمر آنها به 70 تا 80 درصد ميزان اوليه مي‌رسد.

شايد برخي افراد به دليل قيمت بالاي لامپ‎هاي کم‌مصرف، چندان رغبتي به استفاده از اين نوع لامپ‎ها نداشته باشند و ترجيح دهند همچنان از لامپ‎هاي معمولي که ارزان‎تر هستند استفاده کنند. قيمت لامپ‌هاي کم‌مصرف 3 تا 10 برابر لامپ‌هاي معمولي است اما طول عمر آنها 8 تا 15 برابر بيشتر است. همچنين با استفاده از اين لامپ‌ها هزينه برق کاهش پيدا مي‌کند و بنابراين استفاده از اين لامپ‌ها به صرفه است.